ความหมายของ "ปฏิบัติธรรม"

1. (ปะ-ติ-บัด-ติ-ทัม) ธรรมคือปฏิปทาอันจะต้องปฏิบัติ ได้แก่ ไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา (มาจากคำบาลีว่า “ปฏิปตฺติธมฺม”), มาในชุดธรรม 3 คือ ปริยัติธรรม ปฏิบัติธรรม และปฏิเวธธรรม, บางทีเรียกว่า ปฏิบัติสัทธรรม

2. (ปะ-ติ-บัด-ทัม) ดำเนินตามธรรม, ประพฤติธรรม, บำเพ็ญธรรม, นำธรรมมาใช้มาปฏิบัติมาเป็นหลักในการดำเนินชีวิตทำกิจทำการ (เป็นการนำคำไทยที่มาจากบาลี 2 คำ คือ คำว่า “ปฏิบัติ” กับ คำว่า “ธรรม” มาใช้ในข้อความภาษาไทยหรือรูปประโยคภาษาไทย ถือได้ว่าเป็นคำแปลของคำบาลีว่า“ธมฺมปฏิปตฺติ” ซึ่งแปลเป็นไทยว่า การปฏิบัติธรรม) การนำธรรมมาใช้มาปฏิบัติมาบำเพ็ญนี้ พึงให้เป็นไปตามหลักธรรมานุธรรมปฏิบัติ (ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติ)