ข้อควรรู้เบื้องต้น

คัมภีร์ที่บรรจุพุทธพจน์ คือพระธรรมวินัย มีชื่อที่ชาวตะวันตกรู้จักกันโดยทั่วไปว่า Pali Canon หรือ Buddhist Cannon ทั้งนี้ก็เพราะว่า เป็นที่ประมวลหลักการพื้นฐานของศาสนา (=cannon) ซึ่งในที่นี้เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา (=Buddhist) และข้อความในคัมภีร์นี้บันทึกด้วยภาษาบาลี (=Pali) แต่คำบาลีที่เรียก พระไตรปิฏก ก็คือ ติปิฏก จากคำว่า ติ “สาม” + ปิฏก “ตำรา, คำภีร์, หรือ กระจาด (อันเป็นภาชนะบรรจุของ)” ซึ่งตามตัวอักษรใช้หมายถึงคำสอนหมวดใหญ่ 3 หมวด คือ

พระวินัยปิฏก ได้แก่ประมวลระเบียบข้อบังคับของบรรพชิตที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติไว้สำหรับภิกษุและภิกษุณี

พระสุตตันตปิฏก ได้แก่ประมวลพระสูตรหรือคำสอนที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงยักเยื้องไปต่างๆ ให้เหมาะกับบุคคลสถานที่เหตุการณ์ มีเรื่องราวประกอบ

พระอภิธรรมปิฏก ได้แก่ประมวลคำสอบที่เป็นเนื้อหาหรือหลักวิชาล้วนๆ ไม่เกี่ยวด้วยบุคคลหรือเหตุการณ์ ไม่มีเรื่องราวประกอบ

อันที่จริง พระไตรปิฏกมิใช่คัมภีร์เพียงเล่มเดียว แต่เป็นคัมภีร์ชุดใหญ่ที่มีเนื้อหาถึง 84,000 พระธรรมขันธ์ ฉบับพิมพ์ด้วยอักษรไทยนิยมจัดแยกเป็น 45 เล่ม เพื่อหมายถึงระยะเวลา 45 พรรษาแห่งพุทธกิจ นับรวมได้ถึง 22,379 หน้า (ฉบับสยามรัฐ) หรือเป็นตัวอักษรประมาณ 24,300,000 ตัว แต่ละปิฏกมีการจัดแบ่งหมวดหมู่บทตอน ซอยออกไปมากมายซับซ้อน