ทำโดยไม่ต้องมีผู้ทำ

ทำโดยไม่ต้องมีผู้ทำ
การกระทำได้ทำเสร็จไปแล้ว
แต่ผู้ทำหามีไม่
การเดินทางได้เดินถึงที่สุดแล้ว
แต่ตัวผู้เดินหามีไม่

นี้หมายถึงพระอรหันต์ ท่านปฏิบัติธรรมะถึงที่สุดแล้ว คือว่าทำการปฏิบัติธรรมะถึงที่สุดแล้ว หรือว่าเดินไปตามทางของอริยมรรคนี้ถึงที่สุดแล้ว บรรลุนิพพานแล้วแต่ตัวผู้เดินหามีไม่ ตัวผู้ทำหามีไม่

หลักอันนี้จะต้องนำเอามาใช้กับชีวิตประจำวันของเรา จะกิน อยู่ นั่ง นอน ยืน เดิน บริโภค ใช้สอย แสวงหา ทำอะไรต่างๆ เหล่านี้ ต้องมีสติปัญญาเพียงพอที่จะไม่ให้เกิดความรู้สึกว่า เรามีอยู่ เราเป็นผู้ทำ ผู้กิน ผู้เดิน ผู้นั่ง ผู้นอน ผู้บริโภคใช้สอย นี้เรียกว่าทำให้มันว่างจากตัวเราอยู่เสมอ ให้เป็นปรกติ ด้วยความรู้ที่ว่าไม่มีอะไรที่น่าเอาน่าเป็น

การปฏิบัติธรรม สามารถจัดทำพร้อมกันไปได้กับการทำการงาน หรือการเคลื่อนไหวในการงานประจำวันนั่นเอง เป็นการปฏิบัติธรรมะอย่างสูงยิ่งไปเลย ไม่ต้องแยกจากกัน ขอแต่ให้มีสติสัมปชัญญะอย่างนี้อยู่ งานก็ได้ผลดีด้วย ไม่ผิดพลาดด้วย และธรรมะก็เจริญก้าวหน้าอย่างยิ่งพร้อมไปในตัวการงานนั้นด้วย นี้เรียกว่าเป็นอยู่ตามปรกติในเรื่องไม่มีการเอา ไม่มีการได้

ธรรมะใกล้มือ วิธีปฏิบัติเพื่อเป็นอยู่ด้วยความว่าง (น.๒๒)
ชุดแก่นพุทธศาสน์ หนังสือชนะเลิศรางวัล UNESCO
แห่งสหประชาชาติ พ.ศ.๒๕๐๘