ความเสื่อมสี่ประการ

การบวชที่มีเหตุผลบริสุทธิ์แท้
ธรรมุทเทศ คือ กระทู้ธรรม ๔ ข้อนั้น
๑. สัตว์โลกถูกชรานำไปๆ ไม่ยั่งยืน
๒. สัตว์โลกไม่มีที่ต้านทาน ไม่เป็นอิสระ เฉพาะตน
๓. สัตว์โลกไม่มีอะไรเป็นของตน เขาต้องละสิ่งทั้งปวงไป
๔. สัตว์โลกพร่อง ไม่มีอิ่ม เป็นทาสแห่งตัณหา

ท่านรัฏฐบาล ความเสื่อมสี่ประการ ที่คนบางพวกในโลกนี้ถูกเข้าแล้ว มักโกนผมและหนวด นุ่งห่มผ้าย้อมฝาด ออกบวชไม่เกี่ยวข้องด้วยเรือนไป ความเสื่อมสี่ประการนั้น คือ ความขาดแคลนเพราะชรา ความขาดแคลนเพราะเจ็บป่วย ความขาดแคลนทรัพย์สมบัติ และความขาดแคลนญาติ

๑. ความขาดแคลนเพราะชรา เป็นอย่างไรเล่า ท่านรัฏฐบาล คือคนบางคนในโลกนี้ แก่เฒ่าเป็นผู้ใหญ่ล่วงกาลไกล ผ่านวัยมาโดยลำดับ เขาคำนึงว่า คนแก่เช่นเรา จะขวนขวายหาทรัพย์ใหม่ หรือพอกพูนทรัพย์เก่า ให้งอกงามนั้น ไม่ทำได้โดยง่าย จำเราจะโกนผมและหนวด นุ่งผ้าย้อมฝาด ออกบวชไปจากเรือนเถิด เขาประกอบด้วยความขาดแคลนเพราะชราเช่นนี้แล้วจึงบวช นี่เรียกว่าขาดแคลนเพราะชรา ก็ท่านรัฏฐบาลในบัดนี้ กำลังหนุ่มแน่นมีผมดำสนิท ประกอบด้วยเยาว์ที่กำลังเจริญ คือปฐมวัย ความขาดแคลนเพราะชรานั้นๆ ย่อมไม่มีแก่ท่านรัฏฐบาล ท่านรัฏฐบาลได้รู้ ได้เห็น ได้ฟังอะไรมาหรือ จึงได้ออกบวช

๒. ความขาดแคลนเพราะเจ็บป่วย อีกประการหนึ่งนั้นเป็นอย่างไรเล่า ท่านรัฏฐบาล คือ คนบางคนในโลกนี้ล้มเจ็บป่วยอาการหนัก เขามาคำนึงว่า คนขี้โรคเช่นเรา จะขวนขวายหาทรัพย์ใหม่ หรือพอกพูนทรัพย์เก่าให้เจริญนั้น ไม่ทำได้โดยง่าย จำเราจะบวชเถิด เขาประกอบความขาดแคลนเพราะเจ็บป่วยเช่นนี้แล้วจึงบวช นี่เรียกว่า ขาดแคลนเพราะเจ็บป่วย ก็ท่านรัฏฐบาลในบัดนี้ มีโรคน้อย มีทุกข์น้อย ประกอบด้วยเตโชธาตุอันอบอุ่นสม่ำเสมอไม่เย็นเกินร้อนเกิน ความขาดแคลนเพราะเจ็บป่วยนั้นๆ ย่อมไม่มีแก่ท่านรัฏฐบาล ท่านรัฏฐบาลผู้เจริญได้รู้ ได้เห็น ได้ฟังอะไรหรือ จึงออกบวช

๓. ความขาดแคลนทรัพย์ อีกประการหนึ่งนั้นเป็นอย่างไรเล่า ท่านรัฏฐบาล คือคนบางคนในโลกนี้ เป็นคนมั่งคั่งมีทรัพย์สมบัติมาก ภายหลังถึงความสิ้นทรัพย์โดยลำดับ เขามาคำนึงว่า ครั้งก่อนเราเป็นผู้มั่งคั่งมีทรัพย์สมบัติมาก บัดนี้ถึงความสิ้นทรัพย์แล้วเป็นลำดับๆ การที่เราจะได้ทรัพย์ใหม่ หรือประกอบทรัพย์เก่าให้งอกคืนมานั้น ไม่ทำได้โดยง่าย จำเราจะบวชเถิด เขาประกอบด้วยความขาดแคลนทรัพย์เช่นนี้แล้วจึงบวช นี่เรียกว่าขาดแคลนเพราะทรัพย์ ก็ท่านรัฏฐบาล เป็นบุตรคหบดีหัวหน้าตระกูลใหญ่ ในบ้านถูลโกฏฐิตะนี้ ความขาดแคลนทรัพย์ไม่มีแก่ท่านรัฏฐบาล ท่านรัฏฐบาล ได้รู้ ได้เห็น ได้ฟังอะไรหรือ จึงออกบวช

๔. ความขาดแคลนญาติ อีกประการหนึ่งนั้น เป็นอย่างไรเล่า ท่านรัฏฐบาล คือ คนบางคนในโลกนี้ มีมิตรอมาตย์ญาติสาโลหิตเป็นอันมาก ญาตินั้นๆ มาหมดสิ้นไปโดยลำดับๆ เขามาคำนึงว่า เมื่อก่อน เรามีมิตรอมาตย์ญาติสาโลหิตเป็นอันมาก บัดนี้ญาตินั้นๆ หมดสิ้นไปโดยลำดับๆ การที่เราจะแสวงทรัพย์ใหม่ หรือประกอบการเจริญด้วยทรัพย์เก่านั้น ไม่ทำได้โดยง่าย จำเราจะบวชเถิด เขาประกอบด้วยความขาดแคลนญาติ เช่นนี้แล้วจึงบวช นี่ เรียกว่า ขาดแคลนญาติ ก็ท่านรัฏฐบาล มีมิตรอมาตย์ญาติสาโลหิต อยู่ในบ้านถูลโกฏฐิตะ นี้เป็นอันมาก ความเสื่อมญาตินั้นๆ ไม่มีแก่ท่านรัฏฐบาล ท่านรัฏฐบาล ได้รู้ ได้เห็น ได้ฟังอะไรหรือ จึงออกบวช

" ดูก่อนมหาราช ! " ท่านพระรัฏฐบาลทูลตอบพระเจ้าเการพย์ มีธรรมุทเทศ ๔ ข้อ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ผู้รู้ ผู้เห็น ผู้อรหันต์ตรัสรู้ชอบเอง ได้ทรงแสดงไว้ -ซึ่งอาตมาภาพ ได้รู้ ได้เห็น ได้ฟังแล้ว จึงได้บวช. ธรรมมุทเทศ ๔ ข้อนั้น เป็นอย่างไร ธรรมุทเทศ คือ กระทู้ธรรม ๔ ข้อนั้น

ข้อต้นว่า สัตว์โลกถูกชรานำไปๆ ไม่ยั่งยืน
ข้อสองว่า สัตว์โลกไม่มีที่ต้านทาน ไม่เป็นอิสระ เฉพาะตน
ข้อสามว่า สัตว์โลกไม่มีอะไรเป็นของตน เขาต้องละสิ่งทั้งปวงไป
ข้อสี่ว่า สัตว์โลกพร่อง ไม่มีอิ่ม เป็นทาสแห่งตัณหา

มหาราช นี่แลเป็นธรรมุทเทศน์สี่ข้อ ที่อาตมาฟังแล้ว จึงได้บวช

จากหนังสือพิมพ์พุทธสาสนา
ปีที่ ๓ เล่ม ๓ พฤศจิกายน ๒๔๗๘ (น.๖๗๓)
ของคณะธรรมทาน

พระราเชนท์ อาจริยวํโส : รวบรวม