นิพพาน คืออะไร ?

นิพพาน คืออะไร ?
ก็คือ ความดับแห่งตัวกู - ของกู

เรื่อง มรรค ผล นิพพาน ก็ไม่มีอะไร เป็นเรื่องที่จะดับตัวกู - ของกูเสีย ดับได้เด็ดขาดไปบางอย่าง ก็เป็น มรรค ผล นิพพาน ในขั้นต้นๆ ดับได้หมดก็เป็นมรรค ผล ขั้นสุดท้าย เรียกความดับตัวกู-ของกูนั้น ว่านิพพาน, จะเป็นนิพพานชั่วคราว หรือนิพพานตลอดกาล ก็ได้ นิพพานโดยเอกเทศ หรือนิพพานทั้งหมดก็เรียกว่านิพพาน แต่ตามธรรมดา คำว่า "นิพพาน" นี้ใช้กันโดยมาก เป็นเรื่องดับหมดจด สิ้นเชิง ตลอดกาล

ถ้าถามว่า นิพพาน คืออะไร ? ก็คือ ความดับแห่งตัวกู - ของกู. นี่ลองตั้งปัญหามาดูซิ ตั้งปัญหามาจากทิศไหน ทางไหน มันก็จะไปรวมจุด อยู่ที่ ตัวกู-ของกู แม้ตัวอวิชชาเอง มันก็เป็นเรื่องให้เกิดตัวกู-ของกู จะมองดูไปข้างหน้า ไปข้างหลัง มองดูรอบข้าง มองไปข้างบน ข้างล่างอะไรก็ตาม มันก็มีจุดศูนย์กลาง อยู่ที่ตัวกู-ของกูเป็นตัวเรื่อง จิตตามธรรมดาไม่ได้มี ตัวกู - ของกู มันก็ไม่ทุกข์ พอเกิดการปรุงแต่งเป็นพฤติของจิตขึ้นแล้ว เกิดตัวกู - ของกูแล้ว ก็รู้สึกเป็นทุกข์

ธรรมปาฏิโมกข์ เล่ม ๑ (น.๓๕)
พุทธทาสภิกขุ