พื้นฐานอันแท้จริงของสิ่งที่เรียกว่าชีวิต

พื้นฐานอันแท้จริงของสิ่งที่เรียกว่าชีวิต

กิเลสนั้นมี ๓ ประเภท ประเภทหนึ่งเป็นกิเลสบวกทำให้ต้องการ ต้องเอาเข้ามายึดครองเอาไว้ นี่คือกิเลสประเภทบวก ได้แก่ โลภะหรือราคะ มันจะเอามา กิเลสอีกประเภทหนึ่งมันเป็นลบมันมีความเป็นลบ มันก็ต้องการจะฆ่า ต้องการจะทำลาย นี้คือกิเลสประเภทโทสะหรือโกธะ หมวดที่สอง ทีนี้มันยังไม่แน่เป็นบวกหรือเป็นลบ มันก็โง่สงสัยอยู่นั้น ขวนขวายด้วยความสงสัยอยู่นั้น มัวเมาในสิ่งที่ไม่รู้จัก นี่เป็นกิเลสประเภทโมหะ

เรามีกิเลส ๓ หมวดด้วยกัน หมวดโลภะมันจะเอา หมวดโทสะมันจะทำลาย หมวดโมหะมันจะวิ่งตามอยู่อย่างไม่รู้ว่าจะไปในทิศทางไหน นี้คือกิเลส นี้คือกิเลส คือศึกษาเห็นในสิ่งทั้งหลายทั้งปวงอย่างถูกต้องตามที่เป็นจริง มันก็ไม่เกิดความเป็นบวกไม่เกิดความเป็นลบ ให้โง่ในจิตเกิดความเป็นบวกเป็นลบเมื่อไรเมื่อนั้นแหละคือเวลาโง่
ไปหลงรักไอ้ที่น่ารัก ไปหลงเกลียดไอ้ที่น่าเกลียดน่าโกรธ แล้วก็ไปมีปัญหาสงสัยในสิ่งที่ไม่รู้ว่าอะไร ถ้าหลงบวกหลงลบ เป็นเหตุให้เกิดความเห็นแก่ตัว ตัวบวกก็ได้ ตัวลบก็ได้ มันเห็นแก่ตัว มันก็เกิดกิเลสทั้งนั้น

เพราะฉะนั้น เราต้องมีความฉลาดอยู่เหนือความเป็นบวก หรือความเป็นลบของปัจจัย ที่มาปรุงแต่ง ประโยคนี้ขอให้ช่วยจำให้ดีว่า

" พื้นฐานที่ถูกต้องของชีวิตนั้น คือความมีจิตชนิดที่ไม่เป็นบวก ไม่เป็นลบ ไปตามสิ่งที่เข้ามาปรุงแต่งให้เป็นบวกและเป็นลบ"

ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ทั้งหมดนี้ มันจะมีสิ่งเข้ามาปรุงแต่งจิตใจให้เป็นบวกและเป็นลบ แล้วเกิดกิเลสบวก เกิดกิเลสลบ มันก็มีความทุกข์ ทรมานแล้วมีความคงที่ คงที่ อยู่ในความถูกต้อง เรียกว่า อตัมมยตา - คงที่อยู่ในความถูกต้อง ไม่ไปโง่ให้เป็นบวก ไม่ไปโง่ให้เป็นลบ นั่นคือมาตรฐาน หรือพื้นฐานอันแท้จริงของสิ่งที่เรียกว่าชีวิต มันมีความถูกต้อง ถูกต้อง ถูกต้องอยู่ตลอดเวลา ไม่ถูกหลอกให้เป็นบวก ไม่ถูกหลอกให้เป็นลบ

จากหนังสือชีวิตที่มีพื้นฐาน (หน้า๔๖)
ชุดพุทธทาสบรรณาลัยดุลยพากย์อนุสรณ์
อันดับที่ ๘๖ พิมพ์เมื่อกุมภาพันธ์ ๒๕๖๒