ฟ้าสางทางการดำเนินชีวิต

ทางดำเนินชีวิตหรือจิตนี้ ต้องถูกต้อง ต้องมีแสงสว่างแห่งธรรมะมาส่อง ให้ชีวิตมันเดินไปถูกต้อง จะมีดวงอาทิตย์สักพันดวง ก็ไม่สำเร็จประโยชน์ดอก เพราะดวงอาทิตย์มันส่องเข้าไปในจิตไม่ได้ มันต้องมีธรรมะที่สามารถจะส่องเข้าไปในจิตได้ มีธรรมะแล้วก็ต้องมีจิตใจอันสว่าง รู้เห็นว่าอะไรเป็นอะไร อะไรคือสิ่งที่เรียกว่าชีวิต

ชีวิตคืออะไร ? คือระบบการเป็นอยู่ของส่วนประกอบต่างๆ ที่มันประกอบกันขึ้นเป็นชีวิต จะเป็นร่างกาย จะเป็นวาจา จะเป็นจิตใจ จะเป็นสติปัญญา อะไรก็ตามแต่ละส่วนๆ ที่จำเป็นแก่การที่จะประกอบกันเป็นชีวิต รวมกันแล้วก็เรียกว่าชีวิต ชีวิตก็คือสิ่งนั้นเอง ชีวิตคือสิ่งนั้นเอง

ดังนั้นมันจึงต้องมีหนทางแห่งความถูกต้อง เพราะว่ามันต้องมีการดำเนิน เมื่อมีการดำเนิน มันก็ต้องมีหนทางแห่งความถูกต้อง เราต้องศึกษาความถูกต้องของทุกๆ ส่วนที่จะประกอบการขึ้นเป็นชีวิต

คำว่า หนทางๆ นี้เป็นภาษาธรรมดา หมายถึงถนนหนทาง : ทางรถไฟ ทางรถยนต์ ก็เป็นหนทาง แต่นั่นมันเป็นทางที่ร่างกายเดิน ทางวัตถุ ไม่ต้องพูด ธรรมะนี้มันเป็นเรื่องหนทางของจิตใจเดิน จึงต้องเดิน ต้องมีความถูกต้องทางกายทางวาจาเรียกว่ามันเดินไปถูกต้อง ต้องมีความถูกต้องในทางจิต เรียกว่าจิตมันเดินไปถูกต้อง ต้องมีความถูกต้องในทางสติปัญญา ความคิด ความเห็น ความเชื่อ ก็ได้ แล้วมันก็เรียกว่าเป็นการเดินไปถูกต้อง รวมกันแล้ว เป็นความถูกต้องของทุกส่วนที่ ประกอบกันขึ้นเป็นชีวิต

ฟ้าสางระหว่าง ๕๐ ปีที่มีสวนโมกข์ ตอน ๒
โดย พุทธทาสภิกขุ

พระราเชนท์ อาจริยวํโส รวบรวม