นิพพานคือความเย็นอย่างยิ่ง

นิพพาน

๑. นิพพาน เป็นแดนหรือเป็นที่นิพพาน คือ แดนที่เข้าไปสงบรำงับแห่งสังขาร หรือแห่งวัฏฏสงสาร หมายความว่า ที่นั้นแดนนั้น มันเป็นแดนที่เข้าไปไปสงบรำงับของวัฏฏสงสาร ของสังขาร อยู่ที่ไหนก็บอกไม่ได้ ชี้ไม่ได้ พูดให้เป็นกลางๆ ว่า เป็นแดนเป็นเขต เป็นที่ที่สังขารมันจะดับลงที่นั่น อย่างนี้เราไม่ต้องรู้ก็ได้ แต่ตัวหนังสือมันมีแล้วมันก็เป็นเรื่องของทางสติปัญญา

๒. นิพพาน ที่เป็นเครื่องมือ เป็นธรรมชาติ ทำความสิ้นไปแห่งกิเลส เป็น ธรรมชาติเป็นเครื่องสิ้นไปแห่งอาสวะ นี้มันเป็นเครื่องมือ เราอาศัยนิพพานเป็นเครื่องมือ เราจึงฆ่ากิเลส ฆ่าอาสวะ

๓. นิพพาน เป็นกิริยาอาการ คือ อาการที่กิเลสสิ้นลง ดับลง หรือ ว่างไป อาการที่มันสิ้นลง ว่างลง ดับไป ของโลภะ โทสะ โมหะ เรียกว่านิพพาน นี่หมายถึงกิริยาอาการที่มันสิ้นไป

๔. นิพพาน เป็นผล ของการสิ้นไปแห่งกิเลสนั้น โดยนัยอย่างนี้นิพพานเป็นความสุขอย่างยิ่ง นิพพานคือความเย็นอย่างยิ่ง นิพพานคือความไม่เสียบแทงเผาลน กระทั่งนิพพานเป็นความว่างอย่างยิ่ง

จากหนังสือสันทัสเสตัพพธรรม (หน้า ๕๙)
พุทธทาสภิกฺขุ

พระราเชนท์ อาจริยวํโส รวบรวม