อตัมมยตาควบคุมความรักไม่ให้กัดเจ้าของ
อตัมมยตาทำให้รู้จักความรัก ว่ามันเป็นเพียงความรู้สึกทางระบบประสาท หรือทางจิตใจ ทำให้มืด ทำให้โง่ ทำให้หลงไป เราก็หยุดได้ และเราก็จะบริโภคความรักหรือรสของเพศนั้นได้ โดยที่ไม่ต้องรับความทุกข์ถึงขนาดนั้น
เมื่อไม่มีอตัมมยตา ก็จะมีความรักชนิดที่กัดเจ้าของ ขอให้เข้าใจคำว่ากัดเจ้าของให้ดีๆ ไม่มีอตัมมยตาแล้ว อะไรมีไว้ มีอยู่ ก็จะกัดเข้าของ จะมีความรักที่จะกัดเจ้าของ ความรักกลายเป็นการทนทรมานไป ถ้ามีอตัมมยตาควบคุมไว้ได้ ความรักก็จะเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่น จะกลายเป็นสิ่งที่ใช้ให้เป็นประโยชน์ได้ จะเป็นอาหารเพื่อความปกติของชีวิตนี้ก็ยังได้ นี่เรียกว่า อตัมมยตาควบคุมความรักไม่ให้กัดเจ้าของ และใช้เป็นประโยชน์ในการที่จะมีคู่ มี partner สำหรับเดินทางไปในชีวิต สู่ความสูงสุดในชีวิตก็ยังได้
เมื่อมีอตัมมยตา ความรักอย่างกิเลส ก็จะกลายเป็นความรักอย่างที่เป็นธรรมะ มีเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา อะไรได้โดยง่าย ไม่มีอตัมมยตา ความรักก็ตกลงไปในความตกต่ำ เป็นความรักของกิเลส ที่กำลังเป็นปัญหาอยู่ในโลกทั่วโลก ปรากฏข่าวให้เห็นอยู่ทุกวัน
สรุปความว่า มีอตัมมยตาแล้ว ก็จะควบคุมความรักได้ ไม่ให้มีความรักชนิดที่เป็นโทษเป็นอันตราย ก็มีแต่ความรักที่เป็นคุณประโยชน์ นี่เรื่องของอตัมมยตาเกี่ยวกับความรัก
อตัมมยตาประทีป (น.๒๘๑)
ธรรมโฆษณ์ : พุทธทาสภิกขุ