ปัญหานานาชนิดล้วนมาจากความเห็นแก่ตน

เดี๋ยวนี้เรามีปัญหานานาชนิดล้วนมาจากความเห็นแก่ตน ให้เขาเข้าใจข้อนี้เสียก่อน แล้วเราจะพูดต่อว่าทำไมจึงเห็นแก่ตน ก็เพราะไม่รู้จักขันธ์ ๕ แล้วขันธ์ ๕ ตามธรรมชาติแต่ละขันธ์ๆ มันจะมีความรู้สึกว่าเป็นฉันทั้งนั้น รูปขันธ์ทำอะไรก็ฉันทำ

เวทนาขันธ์เกิดขึ้นก็ฉันเวทนา ฉันสัญญา ฉันสังขาร ฉันวิญญาณ ที่นี้ มันก็จะมีความเห็นแก่ตนเพิ่มขึ้นๆ ต้องทำให้เขาแน่ใจว่าต้องทำลายความเห็นแก่ตนเสียก่อน แล้วจึงชี้ให้เห็นว่า ความเห็นแก่ตนนี้มาจากความไม่รู้จักขันธ์ ๕ ไม่รู้จักตัวชีวิตล้วนๆ ไม่รู้จักตัวชีวิตชนิดที่ผสมอยู่ด้วยตัวตน ตามสัญชาตญาณมันเป็นอย่างนั้น

เด็กๆ เห็นอะไรมันก็ว่าฉันเห็น เด็กๆ มันคิค มันก็คิดว่าฉันคิด มันมีฉันทั้งนั้น ทั้ง ๕ ขันธ์ มันเป็นธรรมชาติ ปรุงขึ้นมาตามธรรมชาติ จากสิ่งแวดล้อมทั้งหลายที่เรียกว่า กฎอิทัปปัจจยตา เรียกว่าธรรมชาติที่แวดล้อมจะปรุงให้จิตคิดนึกอย่างนั้น ให้กายรู้สึกไปตามนั้น

ความเห็นแก่ตนก็เกิดขึ้นในทุกแง่ทุกมุม ในแง่ของรูป ของเวทนา ของสัญญา ของสังขาร ของวิญญาณ นี่ หัวใจมันอยู่ตรงนี้จริงๆ มันไม่มีอย่างอื่นนะ

สนทนาธรรมกับนักคิดชาวพุทธที่สวนโมกข์ (น.๓๓)