เพชรเม็ดเอกในพระไตรปิฎก

ท่านทั้งหลายโปรดทราบ โปรดเข้าใจ โปรดเห็นชัดว่า "เช่นนั้นเอง" คำนี้เป็นคำพิเศษที่สุด เป็นเพชรพลอยเม็ดเอกในพระพุทธศาสนา

ทำไมจึงว่า "เช่นนั้น" เป็นเพชรพลอยเม็ดเอกในพระพุทธศาสนาเล่า? นั่นก็เพราะว่าเป็นที่สรุปรวมคำสอนในพระพุทธศาสนาไว้ทั้งหมด เป็นบาลีก็ว่าตถาตา เป็นไทยก็ว่าเช่นนั้นเอง เช่นนั้นเอง เป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หัวใจธรรมะ ถ้าเห็น "เช่นนั้นเอง" ก็เป็นอันว่ารอดตัวได้

คำว่า "เช่นนั้นเอง" "เช่นนั้นเอง" นั้นหมายถึงลักษณะของความเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ของสิ่งทั้งปวง หรือที่เรียกว่ากฎอิทัปปัจจยตา หรือความที่เมื่อมีสิ่งนี้ๆ เป็นปัจจัย สิ่งนี้ๆ จึงเกิดขึ้น หรือถ้าเมื่อไม่มีสิ่งนี้ๆ เป็นปัจจัย สิ่งนี้ๆ ก็ไม่เกิดขึ้น คือมัน "เป็นเช่นนั้นเอง" ได้ทั้งสองฝ่าย ทั้งที่ปรุงแต่ง และทั้งที่ไม่ปรุงแต่ง

สังขตธรรม หรือสังขารทั้งปวง
"เป็นเช่นนั้นเอง" ตามแบบของสังขาร
อสังขตธรรมเช่นพระนิพพาน ก็เป็น
"เช่นนั้นเอง" ตามแบบของพระนิพพาน

ลองคิดดูว่าอะไรบ้างที่เหลืออยู่สำหรับที่ไม่เป็น "เช่นนั้นเอง" ใครหาพบสิ่งที่ไม่เป็น "เช่นนั้นเอง" กรุณาบอกอาตมาที อยากจะเห็น อยากจะดูว่าอะไรบ้างที่ไม่เป็น "เช่นนั้นเอง"

ธรรมนอกสวนโมกข์ l พุทธทาสภิกขุ (น.97)