อะไรเป็นหัวใจของพุทธศาสนา

หัวใจพุทธศาสนา โดยทั่วไปในแวดวงพุทธบริษัท ถ้าถามว่าอะไรเป็นหัวใจของพุทธศาสนา ส่วนมากตอบกันว่าพระโอวาทปาติโมกข์ คือที่สอนว่า อย่าทำชั่วทุกอย่าง จงทำดีทุกอย่าง และทำจิตให้บริสุทธิ์สิ้นเชิง นี้เป็นหัวใจของพุทธศาสนา บางคนก็ว่าคำของพระอัสสิที่ถูกจารึกในแผ่นอิฐ ทั้งในอินเดียและเมืองไทย มากที่สุดเช่นในจังหวัดนครปฐม นี้ว่าเป็นหัวใจของพุทธศาสนา

คือมีเรื่องอยู่ว่า เมื่อพระพุทธเจ้าประกาศพระพุทธศาสนาใหม่ๆ มีคนถามอัสสิว่า ธรรมะของสมณโคดมนี้ว่าอย่างไร พระอัสสิท่านตอบว่า "สิ่งเหล่าใดเกิดมาเพราะมีเหตุทำให้เกิด พระตถาคตเจ้าแสดงเหตุของสิ่งเหล่านั้น พร้อมทั้งแสดงความดับสิ้นเชิงของสิ่งเหล่านั้นเพราะหมดเหตุ" บางคนก็บอกว่า อริยสัจสี่ประการ เป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา คือเรื่องทุกข์ เรื่องที่มาของความทุกข์ สภาพที่ไม่มีความทุกข์เลย และปฏิบัติที่จะให้ถึงสภาพที่จะไม่มีความทุกข์

ส่วนอาตมานั้นขอเอาพุทธภาษิตอันหนึ่ง คือ เมื่อมีผู้ไปถามพระพุทธเจ้าว่าคำสอนทั้งหมดทั้งสิ้นสรุปให้เป็นประโยคสั้นๆ ประโยคเดียวจะได้หรือไม่ พระพุทธเจ้าท่านว่าได้ กล่าวคือ "สิ่งทั้งหลายทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น" นี่คือทั้งหมดของพระพุทธศาสนา ถ้าได้ยินข้อนี้ก็คือได้ยินทั้งหมด ถ้าได้ปฏิบัติข้อนี้ก็คือปฏิบัติทั้งหมด ถ้าได้รับผลจากข้อนี้ ก็ถือว่าได้รับผลทั้งหมด

ธรรมนอกสวนโมกข์ l พุทธทาสภิกขุ (น.125)