บังคับตัวเองได้นั่นแหละคือศีลธรรม

บังคับตัวเองได้นั่นแหละคือศีลธรรม เป็นประโยคสั้นๆ ง่ายๆ "บังคับตัวเองได้นั่นแหละคือศีลธรรม" ตั้งแต่ต่ำที่สุดจนถึงสูงที่สุด คือนิพพาน บังคับตัวเองนั้นก็คือ บังคับกาย วาจา ใจ อย่าให้ผิดได้ แล้วก็บังคับที่จิตอย่างเดียวก็พอแล้ว ถ้าบังคับจิตได้ กาย วาจา ก็ไม่ผิดไปได้

ทีนี้ก็ต้องรู้ว่าอะไรผิด อะไรถูก กันตามสมควร แต่เรื่องนี้ไม่ยาก ตามพระบาลีที่พระพุทธเจ้าท่านได้ตรัสไว้แล้ว เข้าใจได้ง่ายที่สุด คือว่า ที่ผิด ที่เลว ที่ชั่วนั้น คือเบียดเบียนตนเองและผู้อื่น ท่านตรัสไว้อย่างนี้ ที่ถูกที่ดีนั้น ก็คือไม่เบียดเบียนตนเอง และไม่เบียดเบียนผู้อื่น มีอยู่เท่านี้ นี้อย่าไปแก้ตัวว่า "ฉันยังไม่ได้เรียน ฉันยังไม่ได้บวช ฉันยังไม่รู้ เพราะฉะนั้นฉันจะต้องได้รับความยกเว้นหรืออภัย" อย่างนี้มันเป็นคนเล่นไม่ตรง เป็นคนโกหกโดยไม่รู้ตัว

ฉะนั้น อย่าปฏิเสธ ว่า "ฉันไม่รู้จักดี ไม่รู้จักชั่ว" อย่าพูดเลย ถ้าพูดกันโดยศีลธรรมแล้ว ไม่มีทางแก้ตัว เพราะรู้อยู่ได้เองว่า ไม่เบียดเบียนตนเอง คือไม่ทำตนเองให้เดือดร้อน แล้วก็ไม่เบียดเบียนผู้อื่น คือไม่ทำผู้อื่นให้เดือดร้อน นี้เป็นความถูก นี้เป็นความดี นอกนั้นท่านขยายความออกไปว่า ถ้าผู้รู้สรรเสริญ ผู้รู้ชักชวนกันให้ปฏิบัติตาม พระอริยเจ้าสรรเสริญ ละก็ถูกแล้ว คำนี้ไม่ต้องพูดก็ได้ เพราะว่า พอไม่เบียดเบียนตนเองและไม่เบียดเบียนผู้อื่นแล้ว ผู้รู้ก็สรรเสริญ พระอริยเจ้าสรรเสริญ สัตบุรุษชักชวนให้ประพฤติให้กระทำ

ธรรมโฆษณ์ l อริยศีลธรรม l พุทธทาสภิกขุ (น.29)