หัวใจของพระพุทธศาสนาที่ทำให้เกิดความเป็นพระอรหันต์

มาฆบูชาเทศนา เป็นการแสดงเพื่อเป็นที่ระลึกแก่พระอรหันต์ และแก่วันอันเป็นที่ระลึกแก่พระอรหันต์ และแก่หัวใจของพระพุทธศาสนา ที่ทำให้เกิดความเป็นพระอรหันต์ ที่พระพุทธองค์ได้ตรัสสรุปไว้อย่างกะทัดรัด และสมบูรณ์

การแสดงนี้ มุ่งหมายที่จะแสดงให้เห็นว่า เป็นสิ่งที่ไม่เหลือวิสัย ที่เราจะนำเรื่องนี้มาใช้ให้เป็นประโยชน์ แก่มนุษย์ยุคปัจจุบัน แม้จะไม่ถึงขนาดที่จะเป็นพระอรหันต์โดยสมบูรณ์ แต่ก็สามารถได้รับประโยชน์ เป็นสันติสุขในชั้นลึก ได้ไม่น้อยทีเดียว

ใจความสำคัญนั้น อยู่ที่ การเข้าถึง "ความเป็นเช่นนั้น" ของสิ่งทั้งปวง แม้ชนิดที่มีอัสสาทะ ความเอร็ดอร่อยที่เป็นเสน่ห์ชั้นสูงสุด อันเป็นที่ตั้งแห่งความหลงใหล ยึดถือเอาเป็นสิ่งประเสริฐกว่าสิ่งใด ของมนุษย์ผู้ก้าวลงสู่ความด้อยทางศีลธรรม จนโลกเต็มไปด้วยอันธพาล

"ความเป็นเช่นนั้นเอง" ของสิ่งทั้งปวงนั้น เรียกโดยภาษาบาลีว่า "ตถา" หรือ "ตถาคต" ผู้เข้าถึงตถา ได้นามว่า "ตถาคต" เป็นคำใช้เรียกบุคคล ผู้เข้าถึงสิ่งสูงสุดกันมาแล้ว แต่ครั้งก่อนพุทธกาล แล้วแต่ว่า พวกไหนจะให้ความหมายของคำว่า "สิ่งสูงสุด" นั้นหมายถึงอะไร. ในพุทธศาสนานี้ เราหมายถึง สัจจภาวะ ที่ใครเข้าถึงแล้ว ย่อมเฉยได้ต่อสิ่งทั้งปวง ไม่เกิดความยินดี หรือยินร้าย ในสิ่งใดอีกต่อไป คือไม่อาจเกิดกิเลสได้นั่นเอง ขอให้เก็บเอาใจความแห่งธรรมเทศนานี้ ขึ้นมาศึกษาดูเองเถิด

พุทธทาสภิกขุ
มาฆบูชาเทศนา (อนุโมทนา)