ศาสนานี้ตัวแท้คือตัวการปฏิบัติ

ศาสนานี้ตัวแท้คือตัวการปฏิบัติ
ถ้ายังไม่ถึงตัวการปฏิบัติก็ยังไม่ถึงตัวศาสนา

แม้ว่าจะเป็นเพียงคำพูดก็ต้องเป็นคำพูดที่ถูกต้อง เดี๋ยวนี้คำพูดมันเถลไถลไกลออกไป ไม่เป็นคำพูดที่วกเข้ามาหาการปฏิบัติ มันก็ไกลออกไปเป็นเรื่องสำหรับพูด สำหรับคุย อย่างดีที่สุดก็สำหรับเป็นนักปราชญ์ เพราะฉะนั้นจึงถือว่าศาสนากำลังหายไป คือการปฏิบัติที่จะทำให้เกิดความสงบในหมู่มนุษย์นี้กำลังหายไป ก็เหลือแต่การเรียนโดยวิถีทางของการคำนึงคำนวณซึ่งจะแตกแยกกันไปคนละทาง ในที่สุดก็ได้ทะเลาะกันด้วยเรื่องทฤษฎีของศาสนานั้นเอง แม้ศาสนาเดียวนั่นแหละก็ยังมีการแตกแยกชวนให้ทะเลาะกันเองได้ อย่างนี้ไม่เป็นศาสนาเสียแล้ว เพราะว่าตัวศาสนาต้องหมายถึงตัวการปฏิบัติเสมอ ความรู้นั้นก็เป็นเพียงการเตรียมสำหรับจะปฏิบัติ ต่อเมื่อถึงการปฏิบัติจึงจะเป็นตัวศาสนา แล้วก็ได้ผลอะไรออกมา จึงจะเป็นศาสนาที่เรียกว่าสมบูรณ์ เพราะฉะนั้นการปฏิบัติตามกฎเกณฑ์อันหนึ่งซึ่งจริงแท้ ซึ่งเด็ดขาด ซึ่งอะไรอีกนั่นแหละคือตัวศาสนา แม้ว่าจะเกิดในถิ่นที่ต่างกัน ในยุคสมัยต่างกัน เรียกชื่อต่างกัน แต่สิ่งนั้นเป็นสิ่งเดียวกันแท้ จะมี ๒ สิ่งไม่ได้

พุทธทาสภิกขุ
ธัมมิกสังคมนิยม (น.17)