ปัญหาของมนุษย์อยู่ที่ส่วนเกิน

ปัญหาของมนุษย์อยู่ที่ส่วนเกิน ถ้าปฏิบัติต่อส่วนเกินถูก ก็มีความสงบสุข ถ้าปฏิบัติต่อส่วนเกินผิด มันก็มีความทุกข์ มีความระส่ำระสาย

ย้อนกลับไปดู นก หนู บนยอดไม้นี้กันใหม่ ไม่เอาส่วนเกิน ก็ชะงักอยู่แค่นั้น แต่ก็ไม่มีความเดือดร้อน เพียงแต่ไม่แปลก ไม่เจริญ พอวิวัฒนาการไปรู้จักทำให้ดีขึ้น ต้องมีอาหารกินอย่างนั้นอย่างนี้ บ้านเรือนอย่างนั้นอย่างนี้ มันก็เริ่มเป็นปัญหา จะแก้ปัญหาตกหรือไม่?

นี่เดี๋ยวนี้เราก็เผลอไป ทำไมจะต้องมีน้ำส้ม น้ำปลา น้ำซีอิ๊ว คอยจิ้มนั่น จิ้มนี่ ? ทำไมไม่กินแต่เพียงเท่าที่มันมีอย่างนั้น? แล้วที่จริงมันก็ไม่ได้ทำให้อะไรดีขึ้น ที่ว่าจะเอาน้ำจิ้มเนื้อจิ้มปลาให้อร่อย แล้วมันไม่มีอะไรดีขึ้น นอกจากอร่อยแล้วมันก็กินมากเกินกว่าที่ควรจะกิน มันก็เป็นเรื่องส่วนเกินที่กินเข้าไปมาก หรือเปลืองเงินมาก หรือต้องยุ่งยากที่จะหาน้ำส้มน้ำจิ้มมา แต่นี้มันไม่มีใครรู้สึกไม่มีใครสนใจ ไม่มีใครรู้ว่านี้คือ ใจความสำคัญของปัญหา ที่ว่าเราไม่รู้เรื่องของส่วนเกิน

พุทธทาสภิกขุ
ที่มา : การเมืองคืออะไร ? (น.100)
หนทางรอดของมนุษย์ คือ ธรรมิกสังคมนิยม