ว่างหรือหมดความยึดมั่นเป็นยอดสุดของมนุษยธรรม
ว่างหรือหมดความยึดมั่นเป็นยอดสุดของมนุษยธรรม
เดี๋ยวนี้เรากำลังพูดว่า ความหมดความยึดมั่นถือมั่น ไม่มีความยึดมั่นถือมั่น นั้นเป็นยอดสุดของมนุษยธรรม เราหมายถึงความไม่ยึดมั่นถือมั่นถึงที่สุด คือไม่อาจจะมีความโง่มาเป็นเหตุให้ยึดมั่นถือมั่น เป็นอยู่โดยที่ไม่ยึดมั่นถือมั่นอะไร ในความหมายที่ว่าเป็นตัวตน หรือของตน เดี๋ยวนี้ยึดมั่นมากเกินไป ถึงขนาดที่เรียกว่าเป็นตัวกู เป็นของกู แม้นั่งอยู่คนเดียว นอนอยู่คนเดียว คิดอยู่คนเดียว มันก็ยังคิดว่าตัวกู ว่าของกู คล้ายกับว่าจะไปทะเลาะกับใคร หรือจะไปแย่งชิงกันกับใคร นี่มันคือยึดมั่นด้วยความโง่ด้วยอวิชชา
เมื่อหมดความยึดมั่นถือมั่นชนิดนี้ มันก็เรียกว่าจิตใจขึ้นถึงระดับสูงสุด อย่างมีมนุษยธรรมที่แท้จริงถึงที่สุด ขอให้เข้าใจความหมายนี้ให้แจ่มกระจ่าง ให้ชัดเจนอยู่ในใจ มันจะง่ายที่จะรู้จักพุทธศาสนา หรือรู้จักมนุษยธรรมไปในคราวเดียวกัน
ความหมายที่ลึกไปกว่าธรรมดา ก็คือความหมายที่ว่า ถ้ายึดมั่นอะไรอยู่มันยังไม่ว่าง ถ้าไม่ยึดอะไรเลยนั่นมันก็คือว่าง เหมือนกับมือไปกำอะไรไว้ ไปจับอะไรไว้ หรือกำลังทำหน้าที่จับอะไรอยู่ นี้ก็เราเรียกว่ามือไม่ว่าง มันไม่เป็นอิสระ ถ้ามือมันไม่ได้จับอะไรอยู่ ไม่มีหน้าที่ อย่างนั้นมันก็เรียกว่า มือนี้มันว่าง นั่นแหละความยึดมั่น หรือความไม่ยึดมั่นนี้ มันเกี่ยวกับความว่าง หรือความไม่ว่าง ในลักษณะอย่างนี้
#พุทธทาสภิกขุ l #ธรรมโฆษณ์ l มนุสสธรรม (น.324)
