มนุษยธรรมขั้นสุดยอดกับอารยธรรมขั้นเด็กอมมือ
มนุษยธรรมขึ้นไปสุดยอดยิ่งขึ้นเท่าไร
อารยธรรมก็จะเป็นเรื่องของเด็กอมมือมากขึ้นเท่านั้น
ขอให้พิจารณาให้เห็นความจริงข้อนี้ มันเป็นความจริงของธรรมชาติ คือว่าจิตใจมันสูงไปตามแบบของมนุษยธรรมยิ่งขึ้นเท่าไร อารยธรรมวัตถุทางเนื้อทางหนังของบุคคลสมัยนี้ ที่บูชากันนักนั้นมันยิ่งลดลงไปเป็นเรื่องของเด็กอมมือมากขึ้นเท่านั้น แม้ว่าจะไปโลกพระจันทร์ได้ หรือว่าจะทำอะไรได้มากไปกว่านั้นอีกกี่เท่า หรือกี่สิบเท่า มันจะยิ่งเป็นเรื่องของเด็กอมมือ นี่หมายความว่าในบุคคลคนหนึ่ง ถ้าจิตใจมันก้าวไปในทางสูงสุด เนื้อหนังมันก็กลายเป็นเรื่องของเด็กอมมือ คือมันต่ำลงไปๆ มากขึ้นเท่านั้น
แต่เดี๋ยวนี้ในหมู่บุคคลผู้เจริญด้วยอารยธรรมแผนใหม่นั้น มันมีสภาพที่เรียกว่าเนื้อหนังมันชนะจิตใจอยู่เรื่อย และยิ่งๆ ขึ้นไปด้วย มันไม่เปลี่ยนกับกันเป็นว่าจิตใจมันชนะเนื้อหนังกันบ้าง แต่ว่าหลักเกณฑ์ของพุทธบริษัท ซึ่งถือมนุษยธรรมทางจิตใจเป็นหลักนี้ มันคนละอย่างอยู่เรื่อยไปกับอารยธรรมที่ถือเนื้อหนังเป็นสิ่งสูงสุด ดังนั้น มนุษยธรรมขั้นถึงขั้นสูงสุด อารยธรรมก็กลายเป็นเรื่องของเด็กอมมือ มันไม่มีทางจะเป็นอย่างอื่นไปได้ เพราะฉะนั้น เราควรจะพิจารณากันถึงมนุษยธรรมสูงสุด ว่ามันได้แก่สิ่งสูงสุดในพระพุทธศาสนาอย่างไร
มนุษยธรรมขั้นสุดยอดกับอารยธรรมขั้นเด็กอมมือ
#พุทธทาสภิกขุ l #ธรรมโฆษณ์ l มนุสสธรรม (น.320)
