ไฟล์ถอดเสียงนี้ยังไม่ได้ผ่านพิสูจน์อักษร นำขึ้นมาเพื่อช่วยในการศึกษาค้นคว้าของผู้สนใจ

            คือในกระบวนการปฏิบัติที่ก้าวหน้าไปเป็นขั้นเป็นตอนนี้ มีตัวทำงานสำคัญอีกตัวหนึ่งที่ดำเนินไปพร้อมกับความ  ก้าวหน้านั้น ที่เป็นตัวความหยั่งรู้หยั่งเห็นในการปฏิบัติ ซึ่งทำให้การปฏิบัติก้าวหน้าไป และก็อยู่แทรกอยู่เรื่อย จนเรียกได้ว่าเป็นทุกขั้นทุกตอน ท่านเรียกว่าอนุปัสสนา 3

            อนุปัสสนา ก็แปลว่าการตามดูรู้ทันนั่นเอง การตามดูรู้ทัน หรือว่า การตามดูรู้เห็น อันนี้อนุปัสสนา 3 ก็มี

            หนึ่ง อนิจจานุปัสสนา การตามดูรู้เห็นสภาพที่เป็นอนิจจัง คือ ไม่เที่ยง ไม่คงที่ เกิดขึ้นดับไป  แล้วก็ ทุกขานุปัสสนา การตามดูรู้เห็นสภาพที่เป็นทุกข์ คงอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ ถูกความเกิดดับมันบีบคั้นเอา แล้วก็ต้องสลายตัวไป  แล้วสุดท้ายก็ อนัตตานุปัสสนา การตามดูรู้เห็นสภาพที่เป็นอนัตตา ไม่ใช่เป็นตน เป็นแต่เพียงการประชุมเข้าของเหตุปัจจัยต่างๆ แล้วก็เป็นไปตามเหตุปัจจัย

            อนุปัสสนา 3 นี้ เหมือนเป็นเครื่องมือที่ทำให้เจริญก้าวหน้าไปในการปฏิบัติวิปัสสนา นี้ก็จะมีอยู่เรื่อย อนุปัสสนา 3 เพราะฉะนั้นการเห็นไตรลักษณ์นี้เป็นหัวใจสำคัญของการเจริญวิปัสสนา

            ทีนี้ ในคัมภีร์ในระยะหลังอย่างวิสุทธิมรรคนี้ มีการขยายอนุปัสสนาออกไปอีก เป็นมหาวิปัสสนา 18 นี่ถ้าพูดไป มหาวิปัสสนา 18 ก็จะไปกันใหญ่ เพราะฉะนั้นเอาแค่นี้ก็พอแล้ว อนุปัสสนา 3 ก็เข้ามาอีกหมวดหนึ่ง ก็เพิ่มสิ่งที่ต้องรู้ต้องจำอะไรอีกเยอะแล้ว อันนี้ อาตมาก็เตือนบอกว่า เป็นเพียงว่าให้ได้ยินได้ฟังไว้ เอาล่ะ ต่อไป ตอนนี้เราก็เป็นอันว่า ได้เห็นในเรื่องของความก้าวหน้าเป็นขั้นเป็นตอนในการปฏิบัติธรรมปัญญาภาวนา นี้ก็จะเหลือหัวข้อย่อยอีกเล็กน้อยนิดหน่อย