ที่ดำเนินงานกิจการลูกเสือทั้งหลาย อาตมาขอแสดงความยินดีเป็นข้อแรกในการมาของท่านทั้งหลายที่มารับการอบรม โดยเฉพาะเข้ามาในวัดนี้ เพื่อทำความเข้าใจอะไรบางอย่าง ยินดีเพราะว่ามันเป็นการช่วยกันทำให้มนุษย์ดีขึ้น แต่ว่ากิจการลูกเสือนี้ถ้ามองกันดูให้ดีๆ มันก็คือว่าสงเคราะห์เข้ากันได้กับธรรมะในพระศาสนาถือว่าเป็นสิ่งที่ยอมรับได้สำหรับพุทธบริษัท แม้แต่พระพุทธเจ้าถ้าท่านได้ทรงทราบหลักการอุดมคติเกี่ยวกับลูกเสือ ก็เป็นสิ่งที่ท่านยอมรับได้ว่าเป็นสิ่งที่ควรกระทำ ดังนั้นจึงมีความยินดีในการที่ได้พบกันระหว่างอาตมากับผู้ที่มีหน้าที่ดำเนินกิจการลูกเสือ ยินดีต้อนรับด้วยธรรมะปฏิสันทาน เพราะไม่ค่อยจะมีวัตถุที่จะต้อนรับ แต่ก็มีความหมายบางอย่าง ที่เรามานั่งกันอยู่กลางดินอย่างนี้ ถ้าจะต้อนรับด้วยวัตถุปฏิสันทานก็ต้องหาเก้าอี้มาให้นั่ง หรืออย่างน้อยก็จะต้องเอาเสื่อมาปูให้นั่ง เดี๋ยวนี้เราก็นั่งกันกลางดินแต่มันก็ได้กลายเป็นธรรมะปฏิสันทานไปโดยไม่รู้ตัว คือความรู้สึกที่เกิดมาจากการได้นั่งกลางดินนั้นมีความหมายมีค่ามาก โดยเฉพาะสำหรับลูกเสือ ถ้าลูกเสืออยากจะนั่งเก้าอี้และโกรธที่นั่งกลางดิน มันก็เป็นลูกเสือโง่เพราะไม่รู้ค่าของดิน ค่าของแผ่นดิน เพราะไม่รู้ว่าลูกเสือมันอยู่กลางดิน พระพุทธเจ้าซะอีกแหละเป็นจอมลูกเสือ ก็เพราะว่าท่านประสูติกลางดิน ท่านก็ตรัสรู้กลางดิน และท่านก็สอนๆ อยู่กลางดิน กฏิที่อยู่กับพื้นดิน และในที่สุดท่านก็นิพพานกลางดิน ท่านประสูตและนิพพานที่โคนต้นไม้ที่เรียกว่าต้นสาระ มีปลูกอยู่ที่หน้าตึกใหญ่เรียกว่าต้นสาระ เก็บใบเป็นที่ระลึกคนละใบก็ยังได้ ว่าเป็นต้นไม้ที่พระพุทธเจ้าได้ประสูติที่โคน และได้นิพพานที่โคนของต้นไม้ชื่อนี้ มันอยู่กลางดินมันหมายความว่าอย่างไร หมายความว่าไม่มีปัญหาอะไร มันไม่มีความทะเยอทะยานอยากอะไรที่ทำให้ต้องคอรัปชั่นเหมือนที่เป็นกันอยู่โดยมาก ถ้าเราถนัดอยู่ในชีวิตต่ำๆ คือว่าชีวิตกลางดินอย่างนี้แล้วมันก็จะมีปัญหาน้อย มันไม่ต้องทำอะไรหลายอย่างซึ่งทำให้เงินไม่พอใช้และก็ต้องคอรัปชั่นดังที่มีอยู่ทั่วๆ ไป ขอให้สนใจว่าการยอมคือดำรงชีวิตในมาตรฐานต่ำเหมือนกับอยู่กลางดินนี้ เป็นเหตุให้มีโอกาสที่จิตใจจะขึ้นไปสูง มันอยู่ต่ำๆ แต่มุ่งกระทำอย่างสูงมันดีอย่างนี้ ถ้ามันกินอยู่อย่างสูง มันก็มีแต่จะลงต่ำ อย่างที่เห็นๆ กันอยู่ เพราะงั้นขอให้สนใจในการที่ว่า เราจะเป็นอยู่อย่างต่ำสุดเหมือนพระพุทธเจ้า ผู้ประสูติกลางดิน ตรัสรู้กลางดิน สอนกลางดิน อยู่กลางดิน นิพพานกลางดิน เพราะงั้นขอให้จำความรู้สึกเดี๋ยวนี้ นั่งอยู่กลางดินอย่างนี้ เอามือลูบดินดู ในฐานะพื้นดินเป็นของศักดิ์สิทธิ์สูงสุดสำหรับพุทธบริษัท เพราะเป็นที่ประสูติ ตรัสรู้ สอนให้อยู่และปรินิพพานของพระพุทธเจ้า เมื่อนั่งกลางดินจิตใจมันเกลี้ยงอย่างไร

ก็ขอให้จำไว้อย่างแม่นยำ เมื่อมันอยู่บนโรงแรมจิตใจมันกระวนกระวายอย่างไรก็ขอให้รู้จักเปรียบเทียบกัน ดังนั้นอย่างน้อยที่สุด ก็ข้อหนึ่งแล้วแหละที่ว่าได้มาที่นี่และก็ได้มานั่งกลางดิน การได้นั่งกลางดินก็เป็นผลแก่จิตใจของท่านทั้งหลายเป็นอย่างมาก ขอร้องให้เก็บติดไปในใจด้วยว่าความรู้สึกที่นั่งกลางดินมันเป็นอย่างไร และมันเข้ากันได้กับอุดมคติของลูกเสือทั้งที่อยู่ในป่าและอยู่กลางดิน และมีคุณสมบัติอย่างเสือ เอาคำว่าลูกเสือมาใช้ก็ต้องรู้มันจะได้ทำหน้าที่ของลูกเสือได้ดีที่สุด ขอรวบรัดว่าอุดมคติของลูกเสือนี้มันก็คือต้องการสร้างสุภาพบุรุษ หรือบรรพบุรุษ หรือสัตบุรุษในโลกนี้ ไม่ใช่สร้างอันธพาลเกเร ในความหมายของไอ้เสือนั้น ไอ้เสือนี้นั้นเป็นความหมายหนึ่ง ที่เขาเอาเสือมาใช้นี้เข้าใจว่าผู้นำมาใช้คงหวังประสงค์ความหมายฝ่ายดี คือฝ่ายที่มีประโยชน์ เช่นทำให้มันเข้มแข็ง กล้าหาญ อดทน ซื่อสัตย์ อะไรต่างๆ คำว่าเสือมีความหมายด้านดี เป็นไปอย่างนั้น เพราะงั้นถ้าสร้างคนอย่างนั้นขึ้นมาได้ในโลก โลกนี้มันก็ดีคือเต็มไปด้วยสุภาพบุรุษ อาตมามองเห็นประโยชน์อย่างยิ่งของกิจกรรมลูกเสือ นั้นก็คือว่าจะได้ช่วยอบรมยุวชน ให้เป็นยุวชนที่ดี เดี๋ยวนี้โอกาสที่เด็กๆ จะได้บวชเณรมีน้อยมาก แต่ก็ดูเหมือนกับจะเพิ่งนึกคิดขึ้นมาแล้ว แต่ก็ยังไม่ทันจะมี ก็พูดได้ว่าโอกาสที่เด็กๆ จะบวชเณรนั้น มีน้อยมาก เด็กๆ ก็เลยไม่ได้รับการอบรมทางศีลธรรมทางจริยธรรม อย่างเพียงพอ ถ้าเด็กทุกคนได้เป็นลูกเสือและได้อบรมอุดมคติของลูกเสือได้ถูกต้องครบถ้วนแล้ว ก็จะมีผลเท่ากับว่าเด็กทุกคนเคยบวชเณรได้บวชเณรได้รับการอบรมด้านจิตใจมาอย่างดี ตามความมุ่งหมายสากลที่ต้องการ งั้นลูกเสือนี่มันก็มีประโยชน์แก่มนุษย์ กิจกรรมลูกเสือจะมีประโยชน์แก่มนุษย์คือช่วยกันสร้างบุรุษ บุคคลที่พึ่งปรารถนาไปตั้งแต่เล็กๆ อาตมาใช้คำว่าเขาจะได้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาถ้ามันเป็นลูกเสือที่ดี และมันจะเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ งั้นมันก็จะเป็นเพื่อนที่ดีแก่กันและกันของมันเอง และมันก็จะได้เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ และมันก็จะได้เป็นสาวกที่ดีของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และในที่สุดมันก็จะได้เป็นมนุษย์ที่เต็ม มนุษย์ที่มีความเต็มแห่งความเป็นมนุษย์ ทุกคนอย่าเพิ่งอวดดีว่าเรามีความเต็มที่ดีแห่งความเป็นมนุษย์ คนมักจะวางกฎเกณฑ์แก่ตัวเองว่ามีความเต็มแห่งการเป็นมนุษย์แล้ว ถ้าใครมาบอกมาบ่นหรือมาประณามว่าแกมันยังไม่เต็มไม่เต็มคน อย่างนี้ก็โกรธมาก โกรธมากเพราะว่าเขาต้องการจะเป็นผู้เต็มคน อยากให้ใครๆ ยอมรับนับถือว่าเต็มคน เดี๋ยวนี้มันไม่เต็มคนมันก็โกรธ แต่การจะเป็นมนุษย์ที่เต็มมันไม่ใช่ง่าย ไม่ใช่ง่าย ต้องเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดามาก่อน เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์มาก่อน เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนกันมาก่อน เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติมาก่อน เป็นสาวกที่ดีของพุทธศาสนามาก่อน และก็จะได้เป็นมนุษย์เต็มเปี่ยมแห่งการเป็นมนุษย์ แล้วแต่จะเล็งความหมายของอะไรในทางธรรมก็หมายถึงพระอรหันต์ แต่ถ้าเราไม่เอาทางธรรมทางพระศาสนามาพูดก็เป็นมนุษย์ที่เต็มคือมนุษย์ที่หมดปัญหาที่ไม่มีปัญหา เกิดมาทีหนึ่งได้เจริญๆ ทางจิตใจ ไม่มีปัญหา หมดปัญหา มีแต่ความรู้สึกที่เป็นความสุขความพอใจเยือกเย็นไม่มีกิเลสรบกวนจนกระทั่งตายไปนั่นแหละเป็นมนุษย์ที่เต็ม แต่ถ้าพูดอย่างธรรมะในหลักพระพุทธศาสนาก็คือเป็นพระอรหันต์นั่นเอง คำว่าพระอรหันต์ อรหันต์นั้นพวกฝรั่งเขาเอาไปแปลเป็นภาษานั้นเขาว่า “The man in perfected” แสดงว่าเขารู้จักความหมายของคำว่าพระอรหันต์ดีมาก เขารู้จักคำว่าพระอรหันต์ดีมากจึงได้ไปแปลอย่างนั้นได้

(๑๓.๔๗)

นั่นก็คือยอดสุดของมนุษย์มันก็อยู่ที่ความเต็ม ของความเป็นมนุษย์นั่นเอง และก็ไม่มีปัญหาใดๆ เหลืออยู่ เอากันตั้งแต่บัดนี้ มันไม่มีปัญหาทางสุขภาพทั้งทางกาย และทางจิต มันไม่มีปัญหาทางเศรษฐกิจวุ่นวายอะไร ไม่มีปัญหาทางสังคม ไม่มีปัญหาทางการเมือง ไม่มีปัญหาทุกปัญหา และโดยเฉพาะไม่มีปัญหาที่กิเลสรบกวนจิตใจ มีความเป็นอย่างนี้ ถ้ามนุษย์ทุกคนมีความเต็มแห่งความเป็นมนุษย์อย่างนี้ โลกนี้ก็เต็มไปด้วยสันติภาพ สันติสุขสงบเย็น เป็นโลกของพระนิพพานได้ แต่เดี๋ยวนี้มันไม่เป็นอย่างนั้นก็ดูซิมันแต่ความเลวร้าย วิกฤตการณ์ไปทั่วทุกหนทุกแห่งไม่มากก็น้อย เดี๋ยวนี้ในโลกมีวิกฤติการณ์เลวร้ายเกิดที่นั่นเกิดที่นี้เกิดที่นู้น เกิดทั่วๆ ไปทุกแห่ง ก็ขอให้คิดถึงข้อนี้ว่าเราต้องการโลกที่ไม่มีความเลวร้าย ไม่มีวิกฤตการณ์ และต้องการมนุษย์ชนิดที่ช่วยกันสร้างโลกชนิดนั้น ที่กิจกรรมลูกเสือมันเข้ารูปกันมันจะช่วยให้เป็นอย่างนั้นได้ แม้นว่าผู้ที่ก่อกำเนิดลูกเสือเป็นครั้งแรกในโลก จะไม่ได้มีความมุ่งหมายถึงขนาดนี้ แต่ในที่สุดมันก็เข้ากันได้ และมันก็ต้องเดินมาเดินมาจนถึงระดับนี้ แปลว่าเราจะสร้างเด็กๆ ที่ดีเพื่อเป็นมนุษย์ที่เต็มขอให้ช่วยกำหนดไว้ว่าจะสร้างเด็กๆ ให้ดีขึ้นดีขึ้นจนกว่าจะเป็นมนุษย์ที่เต็ม ขอให้นึกนับตั้งแต่ว่าจะอบรมทุกอย่างให้เด็กๆ นั้นเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา บุตรที่ดีของบิดามารดาคือผู้ที่ทำให้บิดามารดาสบายใจ ที่นั่งอยู่ตรงนี้ทุกคนใครเคยทำให้บิดามารดาร้อนใจ ใครเคยทำให้บิดามารดาสบายใจอยู่ตลอดเวลาก็ไปรู้เอาเอง ถ้ามันทำให้บิดามารดาร้อนใจมันก็เป็นบุตรที่เลว ถ้ามันทำให้บิดามารดาสบายใจอยู่ตลอดเวลามันก็เป็นบุตรที่ดี บุตรที่ดีของบิดามารดาก็คือผู้ที่ทำให้บิดามารดาสบายใจเท่านั้นแหละ ถ้าได้มีบุตรมันก็สบายใจข้อนี้ สบายใจไปตลอดชีวิตแหละ ที่นี่ถ้ามันจะเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ คำว่าศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์คือศิษย์ที่ครูบาอาจารย์อาจนำเอาไปได้ ครูบาอาจารย์เป็นผู้นำศิษย์ไปสู่จุดหมายปลายทางอันสูงส่งเรียกว่าเป็นผู้นำในทางวิญญาณ เป็นผู้เปิดประตูในทางวิญญาณให้ออกมาจากคอกอันเลวร้ายและก็เดินนำไปสู่จุดหมายปลายทางที่ดี ที่ควรจะมี ศิษย์ที่ดีก็คือผู้ที่ครูบาอาจารย์สามารถนำเอาไปได้ถึงจุดหมายปลายทาง เดี๋ยวนี้มันเป็นเด็กดื้อ หมายกับวัวดื้อควายดื้อโดยมาก นั่นมันนำไปไม่ได้ขอให้สนใจด้วย ว่าเราต้องจัดต้องทำให้เด็กๆ เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ และที่นี้ก็ทำให้เด็กๆ มันเป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนแก่กันและกัน เพื่อนที่ดีก็หมายความว่าเพื่อนที่อยู่รวมกันได้อย่างผาสุก คำว่าอยู่รวมกันได้อย่างผาสุกมันมีความหมายกว้างมากคือมันไม่เบียดเบียนกันมันช่วยเหลือกัน และมันก็อยู่กันอย่างผาสุกถ้าไม่มีการอยู่กันอย่างผาสุกมันก็ไม่มีความหมายของเพื่อนที่ดี งั้นก็ขอให้อบรมเด็กๆ ให้มันเป็นเพื่อนที่ดีต่อกันและกัน และในที่สุดเมื่อโตขึ้นมาก็ว่าเป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ พลเมืองที่ดีของประเทศชาติก็มีความหมายว่ามันช่วยกันสร้างชาติได้ สร้างชาติให้เจริญรุ่งเรืองเป็นปกติอยู่ได้ นี้ก็มีสอนกันมากแล้วในหลักสูตรการศึกษา ที่นี้ก็มาถึงความเป็นสาวกที่ดีของพระศาสดา สาวกที่ดีของพระศาสดาก็มีความหมายว่าเป็นผู้ที่เดินตามพระศาสดาไป เดินตามพระศาสดาไปทุกฝีก้าว ไม่แหกคอกไม่ทำอะไรชนิดที่มันเป็นความเลวร้าย เป็นสาวกที่ดี หรือเป็นพุทธมามะกะที่ดีหรืออะไรจะเรียกของพระศาสดา ให้มันมีชีวิตชนิดที่เดินตามพระพุทธเจ้าไป หรือตามพระศาสดาไป อย่างเที่ยงตรง อย่างข้อนี้อาจจะขอเวลานิดหน่อยยกตัวอย่างว่า มันเหมือนกับแกะหรือแพะ ใครเคยเห็นฝูงแกะฝูงแพะมันเดิน มันจะเดินอย่างกับว่าไอ้ตัวหลังเหยียบรอยเท้าตัวหน้าเรื่อยไป

(๒๐.๓๒)

ไม่ว่าเหตุอะไรก็ตามถ้าตัวหน้าเลี้ยวนิดหนึ่งเพียงชั่วก้าวสองก้าวมันเลี้ยวนิดหนึ่งไอ้ตัวหลังๆ ก็จะทำตามหมดจะเดินเลี้ยวนิดหนึ่งเหมือนกันหมดโดยไม่ต้องมีเหตุผลอะไร เหยียบเท้าตัวหน้านิดหนึ่งเพียงชั่วก้าวนิดหนึ่ง….ไอ้ตัวหลังๆ ก็จะทำตามหมดจะเดินเลี้ยวนิดหนึ่งเหมือนกันหมดโดยไม่ต้องมีเหตุผลอะไรเพราะมันมีสัญชาตญาณเดินตามกันอย่างยิ่งอย่างนี้ ในความหมายที่ดีในความหมายที่ไม่ใช่งมงาย ในความหมายที่ปลอดภัย สาวกจะเดินตามพระพุทธเจ้าไปอย่างดีที่สุด จึงจะได้ชื่อว่าเป็นสาวกที่ดีของพระพุทธเจ้า งั้นมันก็รวบเอาอะไรที่ดีๆ ตั้งแต่ต้นมาไว้ เพราะว่าถ้าเดินตามพระพุทธเจ้าจริง มันก็เป็นบุตรที่ดี เป็นศิษย์ที่ดี เป็นเพื่อนที่ดี เป็นพลเมืองที่ดี ในที่สุดก็มาถึงข้อที่ว่าเป็นมนุษย์ที่เต็ม มนุษย์ที่เต็มในความหมายว่ามันหมดปัญหา ไม่ต้องเอาอะไรมากหรอกมนุษย์ที่เต็ม ไม่มีปัญหาอะไรเหลืออยู่ ทางกายก็ดี ทางจิตก็ดี ทางวัตถุก็ดี ทางอะไรก็ดี ไม่ได้แยกว่ามันเป็นปัญหาทางสุขภาพอนามัยมันก็ไม่มีทั้งทางกายและทางจิต ปัญหาทางเศรษฐกิจมันก็ไม่มี มันก็ฉลาด มันก็ไม่เกียจคร้าน ปัญหาทางสังคมมันก็ไม่มีคือมันก็ไม่ทะเลาะเบาะแว้งกัน นี่ก็เรียกว่ามนุษย์ที่เต็มมันหมดปัญหา จึงขอเสนอแนะว่า ถ้านึกอะไรไม่ออกก็ให้ถือว่าลูกเสือของเรานี่ คือเด็กๆ นี่ต้องได้รับการอบรมขึ้นมาลำดับให้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนซึ่งกันและกัน เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ เป็นสาวกที่ดีของศาสนา และก็เป็นมนุษย์ที่เต็ม มนุษย์ที่เต็มของธรรมชาติ มันก็จะพอ มันก็จะพอ มันไม่มีอะไรอีกแล้ว มันไม่มีจะดีไปกว่านั้นอีกแล้ว อะไรจะดีกว่ามนุษย์ที่เต็มมันไม่มี ถึงพระพุทธเจ้าก็เป็นมนุษย์ที่เต็ม เพียงแต่ว่าท่านตรัสรู้เองท่านทำเอง เราตรัสรู้เองไม่ได้เราก็ทำตามท่าน และในที่สุดก็เพื่อความเป็นมนุษย์ที่เต็ม และขอให้มีหลักการที่แน่นอนว่าจะอบรมลูกเด็กๆ อย่างไรในการที่จะเป็นลูกเสือที่ดี และก็จะชดเชย ทดแทน การที่ไม่ได้บวชเณรบวชพระกันมากยิ่งขึ้น ถ้าเป็นสมัยโบราณจะเป็นธรรมเนียมทุกคนจะต้องบวชเณรทุกคนจะต้องบวชพระ ถ้ามาถึงเดี๋ยวนี้มันเปลี่ยนไปแล้วมันยากที่จะเป็นอย่างนั้นได้ ก็ขอให้กิจการลูกเสือนี้เข้ามาแทน ให้ได้รับการอบรมจนเป็นมนุษย์ที่ดีเหมือนกับที่ได้บวชเณรบวชพระมาอย่างถูกต้อง จะพูดอย่างอื่นโดยหัวข้ออื่นมันก็มาก จะพูดโดยหัวข้อน้อยๆ สั้นๆ ว่า มันเป็นบุตรที่ดี เป็นศิษย์ที่ดี เป็นเพื่อนที่ดี เป็นพลเมืองที่ดี เป็นสาวกที่ดี เป็นมนุษย์ที่เต็มมันก็พอ เนี่ยเราช่วยกันสร้าง จะเรียกว่าสร้างอะไร มันก็คือสร้างโลก ถ้าสร้างเด็กๆ เหล่านี้ขึ้นมาได้มันก็สร้างโลกที่ดีขึ้นมาได้ ถ้าคนทุกคนในโลกมันดี มันก็เป็นโลกที่ดี คนมันจะดีได้ก็เพราะครูบาอาจารย์ได้สร้างขึ้นมาอย่างถูกต้อง งั้นครูบาอาจารย์ก็คือผู้ที่สร้างโลก สร้างโลกโดยผ่านทางเด็กๆ วิชาความรู้อย่างอื่นๆ ก็มีแต่วิชาความรู้อย่างลูกเสือนี่ก็สำคัญมากเพราะเป็นเรื่องทางจิตใจ วิชาความรู้ส่วนมากเป็นเรื่องทางวัตถุ เป็นเรื่องโลกๆ และก็เป็นเรื่องความรู้ความฉลาดเท่านั้น มีแต่ความรู้กับความฉลาดนั้นมันวินาจได้ ในเมื่อมันใช้ความรู้หรือความฉลาดนั้นผิดๆ ให้แต่ความรู้ให้แต่ความฉลาดแต่ไม่ได้ให้สิ่งที่ควบคุมความรู้และความฉลาด เพราะงั้นเขาก็เอาความรู้และความฉลาดไปใช้ในทางที่ผิดคือเป็นอันธพาลที่มีความฉลาดและมีความรู้ เป็นอาชญากรที่ฉลาดและมีความรู้ แล้วโลกนี้จะเป็นอย่างไรมันก็วินาจซิ ดังนั้นก็ต้องให้สิ่งที่ควบคุมความรู้และความฉลาดนั้น ด้วยอย่างเพียงพอ คือ ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ในโรงเรียนให้เรียนแต่หนังสือและวิชาชีพ วิชาหมาหางด้วน อาตมาตะโกนว่าวิชาหมาหางด้วนมา

(๒๖.๓๐)

ไม่รู้กี่ครั้งแต่กี่หนแล้ว มันให้เรียนหนังสือและวิชาชีพ มันไม่ได้สอนให้รู้จักผิดชอบชั่วดี คือจะใช้วิชาความรู้และความฉลาดนั้นอย่างไร เราจะต้องสนใจในการที่จะให้ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ในโรงเรียนทำไม่ได้มากพอ กิจกรรมลูกเสือนี่แหละจะช่วยได้ดี ช่วยได้มากในการที่ทำให้เด็กๆ มีความรู้สึกผิดชอบชั่วดี งั้นขอให้กิจการลูกเสือเป็นไปในลักษณะนี้ คือทำให้เกิดความรู้สึกผิดชอบชั่วดี บังคับตัวเองได้ รู้จักตัวเอง และก็ควบคุมตัวเองให้มันดีได้ ให้มันเป็นคนชนะตัวเอง ไม่มีกิเลสไม่มีความชั่วมาชนะได้ และมันก็พอใจตัวเองมันยกมือไว้ตัวเองได้แล้วเรื่องมันก็จบกัน คนเราถ้ายกมือไหว้ตัวเองได้เรื่องมันก็จบกัน งั้นในส่วนที่เป็นจริยธรรมอันนี้ หรือธรรมอันนี้ในโรงเรียนมันไม่พอไปโทษใครก็ไม่ได้ แต่เราสามารถที่จะช่วยกันได้ นอกโรงเรียนคือเรื่องลูกเสือ เป็นเรื่องนอกการศึกษาที่เป็นการศึกษาในโรงเรียนเนี่ยจะเป็นกุศลอย่างยิ่ง ดังนั้นเราจึงมองเห็นว่ากิจกรรมลูกเสือเนี่ยเป็นกิจกรรมการกุศลอย่างยิ่ง เพราะช่วยยกสถานะทางวิญญาณของคน ตั้งแต่เด็กๆ เล็กๆ เด็กๆ ขึ้นมาให้สูงขึ้นๆๆ อย่างถูกต้อง นี่จงมองเห็นหลักการอันนี้ อย่าเข้าใจเหมือนที่เข้าใจกันโดยมากว่า เป็นลูกเสือก็ได้เล่นรอบกองไฟ ก็ได้ร้องเพลง ก็ได้สนุกสนานกัน แข่งขันกันอย่างนั้นอย่างนี้ นั้นมันเป็นลูกเสือโง่ ถ้ามันจะเป็นลูกเสือเพียงจะได้เล่นรอบกองไฟและร้องเพลง และในที่สุดมันต้องกินเหล้า ขอบอกว่าค่ายลูกเสือที่ท่านกำลังมาพักอยู่เนี่ย เมื่อการอบรมลูกเสือบางรุ่นบางพวก สิ้นสุดกลับไปแล้วรอบบริเวณนั้นเต็มไปด้วยขวดเหล้า ชาวบ้านเก็บไปขายได้หลายๆ บาท รอบบริเวณค่ายลูกเสือจะเต็มไปด้วยค่ายลูกเสือทิ้งอยู่ ชาวบ้านเก็บไปขายได้หลายๆ สิบบาท แล้วจะเป็นลูกเสือกันตรงไหนเล่า จะเป็นลูกเสือด้วยเหล้า จะเป็นลูกเสือได้อย่างไร เนี่ยขอให้อดกลั่นอดทน บังคับตนบังคับจิตให้อยู่ในร่องรอยของความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ยอมตายไม่ยอมทำผิด อย่างที่เรียกว่าเสียชีพไม่เสียสัตย์ คือยอมตายแต่ไม่ยอมทำผิด กิจการลูกเสือก็จะประเสริฐวิเศษถึงกับเป็นที่ยกมือสาธุการต่อพุทธบริษัท แม้พระพุทธเจ้าหากเมื่อทรงทราบเข้าก็จะทรงอนุโมทนาว่ากิจการลูกเสือเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูลอย่างแท้จริงทั้งกับเทวดาและมนุษย์ เชื่อว่าทั้งคนรวยและคนจน เทวดาและมนุษย์ คนรวยและคนจนได้รับประโยชน์เกื้อกูลมากจากกิจกรรมลูกเสือ เพราะงั้นขอให้อดกลั่นอดทนเข้าถึงเจตนารมณ์ของความเป็นลูกเสือว่าเป็นผู้บังคับจิตได้ อยู่ในร่องรอยของความดี คือจะเอากันให้เต็มที่ตามหลักจริยธรรมสากล ก็ต้องบอกว่าเป็นผู้ที่รู้จักตัวเอง รู้จักตัวเองว่าเป็นอะไร เป็นมนุษย์นะไม่ได้เป็นสัตว์นะ เป็นลูกเสือที่เป็นมนุษย์นะไม่ใช่ลูกเสือในป่านะ ไม่ใช่ลูกเสือที่คานอยู่ในป่านะ ไม่ได้เป็นลูกสัตว์นะ ลูกเสือเนี่ยมันเป็นลูกคน และชนิดที่คนนั้นเป็นมนุษย์ คือมีจิตใจสูงทำอะไรต่ำๆ ไม่ได้ รู้จักตัวเอง ที่รู้จักตัวเองแล้วก็เชื่อตัวเอง เชื่อตัวเองว่าเราต้องทำอะไรได้อย่างมนุษย์ ก็เราเป็นลูกมนุษย์ เป็นลูกเสืออย่างที่เป็นลูกมนุษย์ ดังนั้นเราต้องเชื่อตัวเองว่าเราต้องทำอะไรได้อย่างลูกมนุษย์ ถ้าเชื่อตัวเองอย่างนี้แล้วเราก็บังคับตัวเองให้ทำ ทำในลักษณะนั้น แล้วมันจะถูกต้องแก่การเป็นมนุษย์นั้น เหมือนกับมีการเจริญ หรือการพัฒนาตัวเองไปตามลำดับ จนเกิดความเชื่อถือตัวเอง เคารพตัวเอง นับถือตัวเอง ยกมือไหว้ตัวเองได้ นับถือตัวเองได้ก็พอใจตัวเอง พอใจตัวเองได้มันก็เป็นสุข ความพอใจนั่นแหละ สมมติฐานความสุข ความสุขต้องมาจากความพอใจทั้งนั้นแหละ มาจากอย่างอื่นไม่ได้หรอก ถ้าความพอใจมันโง่มันหลอกลวงมันเลวทราม มันกินเหล้าเมายา ความสุขนั้นก็หลอกลวง

(๓๒.๒๘)

อย่างเลว ไม่ใช่ความสุขที่แท้จริงเมื่อความพอใจมันถูกต้องตามธรรม ความสุขก็ถูกต้องตามทางธรรม เพราะงั้นขอให้เป็นที่เชื่อถือได้ว่าความสุขนั้นมันต้องมาจากความพอใจที่ถูกต้อง ความพอใจที่ถูกต้องก็มาจากการที่ประพฤติกระทำได้สำเร็จคือช่วยตัวเองได้สำเร็จ ควบคุมตัวเองได้สำเร็จ ปกครองตัวเองได้สำเร็จ หรือเชื่อมั่นตัวเองว่าทำได้ และก็มาจากความรู้จากตัวเองว่าเราเป็นอะไร ขอให้ช่วยอบรมเด็กๆ ทั้งหลายให้รู้ โดยอาการอย่างนี้ คือรู้จักตัวเองและก็เชื่อตัวเอง และก็บังคับตัวเองให้ทำและประสบความสำเร็จด้วยตัวเอง พอใจตัวเอง เคารพตัวเอง ยกมือไหว้ตัวเองก็เป็นมนุษย์ที่เต็ม เป็นมนุษย์ที่เต็ม เรียกว่าหลักจริยธรรมสากลนั้นเป็นอันเดียวกันกับหลักการของลูกเสือที่ว่ายอมตายไม่ยอมทำผิด และอาตมาก็ได้ทำให้เวลามันเสียไปมากแล้ว ก็ด้วยความหวังดีและด้วยความพอใจว่าท่านได้มาสู่สถานที่นี้ด้วยความหวังดีว่าเราจะได้พบปะ สนทนามาหารือปรึกษากัน ในการที่จะทำสิ่งที่มีประโยชน์ในแง่มุมต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแง่มุมของกิจกรรมลูกเสือ ก็ขอให้ชัดเจน ให้เป็นที่เข้าใจชัดเจนแจ่มแจ้งลงไปได้ว่ามันเป็นสิ่งที่ถูกต้องแล้ว กิจกรรมลูกเสือนี้เป็นสิ่งที่ถูกต้องแล้วเหมาะสมแล้วที่สุด หรือจะเรียกว่าจำเป็นที่สุดก็ได้สำหรับมนุษย์ยุคปัจจุบันซึ่งมีศีลธรรมเสื่อมทรามมาก ถ้ากิจกรรมลูกเสือกลับมาได้จริง ศีลธรรมของมนุษย์ปัจจุบันก็จะดีขึ้นจริงหมือนกัน อันธพาล อาชญากรก็จะลดเหมือนกัน เดี๋ยวนี้มันเพิ่มขึ้น เพิ่มขึ้น อาชญากรรม หรือ อันธพาลมันก็เพิ่มขึ้น คนเป็นโรคจิตเป็นโรคประสาทมันก็เพิ่มขึ้น นี่ก็เพราะว่าไม่มีความรู้ที่ถูกต้อง ไม่มีการประพฤติทางศีลธรรมที่ถูกต้อง ขอให้สนใจ อุทิศชีวิตทำเพื่อความรอดของมนุษยชาติคือมนุษย์เราถ้ายังคงเป็นมนุษย์อยู่ในโลก อย่าให้มนุษย์มันหมดไปจากโลก เหลือแต่คนเปล่าๆ นี่ได้กิจกรรมของลูกเสือนี้ย่อมจะเป็นประโยชน์อย่างนี้ ขอแสดงความยินดีในการที่ท่านมา การที่ท่านหวังว่าจะได้พบปะพูดจาอะไรกันในทางที่จะเป็นประโยชน์ในการช่วยกันสร้างโลก อย่าเพิ่งท้อถอย อย่าเพิ่งท้อแท้ว่ามันทำไม่ได้ มันทำได้ถ้าทุกคนทำหน้าที่ของตน ทุกคนทำหน้าที่ของตน ขอยืนยันว่าถ้าทุกคนทำหน้าที่ของตนเท่านั้นแหละมันก็จะสร้างโลกได้ หน้าที่คือธรรมะ ธรรมะคือหน้าที่ ก็ขอให้ทุกคนช่วยจำประโยคนี้ไปด้วย ว่าธรรมะคือหน้าที่ หน้าที่ที่ต้องทำนั่นแหละคือธรรมะ หน้าที่มันช่วยให้รอด เมื่อทำหน้าที่แล้วมันก็ช่วยคนให้รอด ดังนั้นคือธรรมะ ธรรมะแปลว่าสิ่งที่จะช่วยทำคนให้รอด ถ้าไม่มีการทำหน้าที่ก็ไม่มีธรรมะหรอกตายในโบสถ์ ถ้าในโบสถ์มันมีแผ่นเซียมซี่และนั่งขอร้องอ้อนวอนอยู่ในโบสถ์ไม่มีธรรมะ กลางนาที่ไถ่นาอยู่โคมๆ นั่นแหละมีธรรมะ เพราะมันมีการทำหน้าที่อย่างถูกต้องมีการแก้ปัญหาได้จริง จึงขอวิงวอนท่านทั้งหลายว่าจงบูชาทำหน้าที่ จงบูชาอุดมคติว่ามีหน้าที่อย่างไรถ้าทำให้สำเร็จประโยชน์ตามนั้นก็จะทำให้เชื่อว่าประพฤติธรรมะ ประพฤติธรรมะก็ประพฤติหน้าที่ ถ้าไม่ทำหน้าที่ก็ไม่ทำธรรมะ ถ้าทุกคนทำหน้าที่ก็จะหมดปัญหา แม้แต่เทวดาก็ต้องทำหน้าที่ ถ้าไม่ทำหน้าที่เทวดาก็พลัดตกลงมาจุติ มนุษย์ก็ทำหน้าที่เป็นมหาจักรพรรดิเป็นอะไรก็ตาม เป็นมหาเศรษฐีก็ต้องทำหน้าที่ เป็นคนธรรมดาสามัญก็ต้องทำหน้าที่ ชาวนาชาวสวนก็ต้องทำหน้าที่ คนค้าขายก็ต้องทำหน้าที่ เป็นข้าราชการก็ต้องทำหน้าที่ เป็นกรรมกรก็ต้องทำหน้าที่ แม้กระทั่งคนขอทานก็ทำหน้าที่ให้ถูกต้องจนพ้นจากการเป็นขอทาน ถ้าทุกคนทำหน้าที่อย่างนี้แล้ว มันก็จะหมดปัญหาและก็จะลงไปถึงสัตว์เดรฉานด้วย แม้นสัตว์เดรฉานก็ต้องทำหน้าที่ มันไม่ทำหน้าที่มันก็ตาย

(๓๘.๐๙)

ต้นไม้ต้นไร่ก็เหมือนกันต้องทำหน้าที่อยู่ตลอดเวลาถ้าไม่ทำหน้าที่มันก็ตาย งั้นหน้าที่คือสิ่งที่ช่วยให้รอด หน้าที่คือธรรมะ เพราะธรรมะแปลว่าหน้าที่ อย่ารู้อย่างเด็กอมมือว่าธรรมะคือคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้านั่นเป็นความรู้อย่างเด็กอมมือ ถ้าใครรู้แต่เพียงธรรมะคือคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าเรียกว่ารู้อย่างเด็กอมมือ เพราะว่าคำว่าธรรมะๆ เขาพูดกันมาก่อนพระพุทธเจ้าเกิด ก่อนพระพุทธเจ้าเกิดก็มีเรียกธรรมะๆ หมายถึงหน้าที่ๆ มนุษย์คนแรกสังเกตเห็นสิ่งที่เรียกว่าหน้าที่ชื่อมันเรียกว่าธรรมะๆ หน้าที่อย่างไร หน้าที่อย่างไรสอนกันมาเรื่อย สอนกันมาเรื่อยจนเป็นหน้าที่ทางจิตใจ เกิดศาสดาต่างๆ สอนหน้าที่ทางจิตใจก็ใช้เรียกว่าธรรมะๆ กันทั้งนั้น กระทั่งพระพุทธเจ้าเกิดก็ใช้ธรรมะตามเดิมนั่นแหละ ประชาชนเขาพูดจากันในสมัยนั้น ท่านชอบใจธรรมะของใคร ท่านชอบใจธรรมะของนิคันทันนาตบุตร (๓๙.๒๓) หรือชอบใจธรรมะของมะขะริโคสาระ หรือชอบใจธรรมะของพระสมณโคดม นี่เขาเรียกว่าธรรมะๆ ในความหมายก็คือหน้าที่ๆ ที่ถูกสอนไว้ว่าอย่างไร นั่นแหละคือธรรมะ เพราะฉะนั้นขอให้ทุกคนทำหน้าที่แล้วโลกนี้จะรอด แม้แต่สัตว์เดรฉาน วัว ควาย ช้าง ม้า ก็ให้ได้ทำหน้าที่ สัตว์ที่มีเนื้อเป็นอาหารก็ได้สมบูรณ์ไปด้วยเนื้อที่ใช้เป็นอาหาร แม้นแต่ลิงขึ้นมะพร้าวก็ขอให้มันได้ทำหน้าที่ ถ้าว่าลิงมันทำหน้าที่จริงๆ แปลว่ามันขึ้นมะพร้าวได้จริงๆ วันละ ๖๐๐ ลูก ถ้ามันเป็นลิงที่ไม่ทำหน้าที่มันก็ขึ้นไม่ได้ซักลูกเดียว แล้วความเจริญมันจะมีมาแต่ไหน เพราะงั้นให้ทุกคนทำหน้าที่ลงไปจนกระทั่งถึงสัตว์เดรฉาน สุนัขและแมวก็ยังทำหน้าที่ สุนัขก็เฝ้าบ้านให้ดี แมวก็เฝ้าหนูให้ดี แล้วก็จะมีความเจริญรุ่งเรือง เพราะว่าช่วยกันทำหน้าที่อย่างถูกต้องทั้งมนุษย์และสัตว์เดรฉาน เพราะงั้นลูกเสือมีหน้าที่อย่างไรก็ขอให้ทำให้ได้อย่างนั้นถึงจะเป็นลูกเสือ มิฉะนั้นก็เป็นลูกอะไรก็ไม่รู้อย่าพูดดีกว่า ขอให้สนใจว่าหน้าที่มีอยู่อย่างไร แล้วทำหน้าที่นั้นก็จะเกิดความรอดขึ้นมา สิ่งที่ช่วยให้รอดคือการทำหน้าที่ การทำหน้าที่คือธรรมะ ธรรมะคือสิ่งที่จะช่วยให้เรารอด ขอให้ทำหน้าที่คือปฏิบัติธรรมะ ปฏิบัติธรรมะคือทำหน้าที่ ก็ขอให้ทำการงานให้สนุกเพราะมันเป็นธรรมะ มันประเสริฐที่สุด ทำหน้าที่ให้สนุก ทำงานให้เป็นสนุก แล้วเป็นสุขเสียเมื่อกำลังทำหน้าที่นั่นเอง ไม่ต้องใช้เงินเป็นความสุขที่แท้จริง มันเป็นความสุขอิ่มอยู่ในใจเพราะได้ทำหน้าที่ได้ทำธรรมะ พอใจในธรรมะมันก็เป็นสุขแล้ว ไม่ต้องการความสุขอะไรที่ไหนอีกเพราะมันเต็มไปด้วยความสุขที่แท้จริงเสียแล้ว ความสุขที่แท้จริงอย่างนี้ไม่ต้องใช้เงินแม้แต่บาทเดียวเห็นไหม พอใจในหน้าที่ที่ได้กระทำแล้วมันก็เป็นสุขแล้ว มันก็ไม่ต้องใช้เงิน ที่นี่ผลของงานมันก็เหลืออยู่เป็นเงินเยอะแยะไม่รู้จะเอาไปไหน เงินมันเหลือ ถ้าเราถือเอาความสุขที่แท้จริงได้เงินมันเหลือเงินเยอะแยะไปหมด ถ้าไปถือเอาความเพลิดเพลินที่หลอกลวง ไปเอาอบายมุข ไปซื้อเหล้าเมายาหมด เงินมันก็ไม่พอใช้ ยิ่งไม่พอใช้ จนต้องคอรัปชั่น จนต้องได้ไปอยู่ในคุกในตะราง ความสุขที่ไม่แท้จริงมันใช้เงินมาก แล้วมีผลไปอยู่ในคุกในตาราง นะท่องจำไว้เป็นหลักว่าความสุขที่แท้จริงนั้นได้เปล่าๆ ให้เปล่าๆ เมื่อพระไปสวดพระพุทธมนต์ที่บ้านที่เรือน เขาจะสวดบทนี้แต่คนไม่รู้หรือไม่ฟังก็ไม่รู้ ว่าได้นิพพานมาบริโภคอยู่เปล่าๆ

(๔๒.๓๖)

“นัตถา บูชา นันจนิง.....” เมื่อปฏิบัติอยู่อย่างนี้แล้ว และก็ได้นิพพานมาบริโภคอยู่เปล่าๆ คำว่าเปล่าๆ คือไม่ต้องเสียสตางค์คือเขาให้เปล่าๆ เขาถึงพูดว่าความสุขที่แท้จริงนั้นได้เปล่า ถ้าเสียสตางค์ เป็นการเพลิดเพลินที่หลอกลวง หวังว่าท่านทั้งหลายคงจะพอใจในหน้าที่ ทุกอย่างทุกประการที่มีอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหน้าที่เกี่ยวกับกิจกรรมลูกเสือ กิจการงานลูกเสือ ขอให้การงานลูกเสือก้าวหน้าไปด้วยดีด้วยการที่ทุกคนทำหน้าที่และก็พอใจในตัวเองถึงขนาดยกมือไหว้ตัวเองได้แล้วเป็นสุขอยู่ทุกทิวาราตรีเทอญ ขอจบคำบรรยาย

ไหว้กันคนละทีๆ อาตมาจะแนะนำให้ คุกเข่าๆ หัวหน้าสั่งไหว้อัญชลี   อัญชลีทำอย่างนี้ และก็วันทนา คือทำอย่างนี้ และอภิวาท กราบ แล้วบอกอัญชลีใหม่ อัญชลี วันทนายกขึ้น อภิวาทกราบ และอัญชลี แค่นี้ซิ วันทนายกขึ้น อภิวาท กราบ นี่เป็นลูกเสือกว่าไหม เป็นลูกเสือที่มีระเบียนมีความพรั่งพร้อมก็สมกับเป็นลูกเสือกว่า ถ้าจะออกเดิน ออกเดินอย่างถูกต้องตามขนบธรรมเนียมประเพณี ประทักษิณ คือต้องเดินมือขวาอยู่ทางนี้ อยู่ทางพระพุทธรูป แล้วเดินออกไปนั่นก่อนแล้วจึงไปเลี้ยวตามพอใจ ถูกต้องตามขนบธรรมเนียมประเพณีหลายพันปีมาแล้ว ในศิลาจารึกมีลักษณะอย่างนี้ทั้งนั้น เมื่อออกไปก็ออกไปอย่างประทักษิณ เดินไปทางนั้นเดินไปทางนั้นจึงเลี้ยวลง ไม่ต้องยืนขึ้นสะบัดก้นส่ายแล้วไป หันหลังสะบัดก้นส่ายแล้วไป