นักเรียนและครูบาอาจารย์ผู้มีความสนใจในธรรมทั้งหลาย นักเรียนทั้งหลายคงจะทราบดีแล้วว่ามาที่นี้นั้นเพื่อจะศึกษาธรรมะ ตามวิธีต่างๆที่จะศึกษากันได้อย่างไร นับตั้งแต่ศึกษาธรรมชาติ ดูธรรมชาติที่มีอยู่ตามธรรมชาติ ธรรมชาติที่ปรับปรุงให้เหมาะกับผู้ที่จะอยู่เพื่อการปฏิบัติธรรมให้ตลอดถึงการเป็นอยู่ แล้วก็ศึกษาธรรมะจากรูปภาพตามที่มีไว้ให้ศึกษา เหมือนว่าทุกคนคงจะได้พยายามสุดความสามารถของตนที่จะให้ได้รับประโยชน์ ให้มากที่สุด จากการที่มาซึ่งมันต้องเสียเวลา เหน็ดเหนื่อยเสียค่าใช้จ่ายต่างๆ ถ้าไม่ได้ประโยชน์คุ้มค่า เงินนี้ก็เป็นความโง่ของคนที่ใช้ เงินใช้เวลานั้นเอง จึงขอให้สนใจให้มากที่สุดเท่าที่จะได้รับประโยชน์ได้เท่าไร เออสำหรับนักเรียนทั้งหลาย เข้าใจว่าคงจะเคยฟังเทศน์รับศีลอะไรกันมาไม่น้อยแล้ว เพราะว่าเดี๋ยวนี้กิจกรรมพุทมามกะ แพร่หลายอยู่ทั่วไป กลัวแต่ว่าจะไม่สนใจไม่เข้าใจถึงความมุ่งหมายอันแท้จริงของกิจกรรมเหล่านี้ หรือแม้ของพุทธศาสนา เลยไม่ได้รับประโยชน์ตามที่ควรจะได้รับจากการมีธรรมะ จากการมีธรรมะ ถ้าว่ามีธรรมะก็จะได้รับประโยชน์จากการมีธรรมะ โดยรอบ อย่างรอบตัวทุกอย่างทุกทาง จะเป็นประโยชน์ นับตั้งแต่ว่าจะเป็นคนที่มีสุขภาพอนามัยดีถ้ามีธรรมะ ดูคนอันธพาลเกเรหาสุขภาพดียาก การมีธรรมะเป็นหลักประพฤติปฏิบัติอยู่เสมอ มันทำให้เกิดความพอใจ สบายใจหล่อเลี้ยงจิตใจ ก็ไม่ได้รับอัตรายทางกาย มันก็เป็นคนมีสุขภาพอนามัยดี แล้วยังเป็นคนที่มีจิตใจดี คือมีสติสัมปชัญญะให้ควบคุมตัวเองได้ ไม่ได้ปล่อยให้ทำผิดอะไรกันง่ายๆ สามารถที่จะดึงตัวกลับออกมาเสียจากการกระทำที่ผิด แล้วก็มีปัญญาต่อไปอีก ถ้าอุตสาห์ศึกษากำหนดจดจำหรือฟังให้ดีๆ ก็จะรู้ต่อขึ้นไปอีกว่า เกิดมาทำไม แล้วจะได้ประพฤติให้ครบถ้วนและถูกต้องตามที่ว่าเกิดมาทำไม แล้วไม่ต้องด่าตัวเองว่าเสียชาติเกิด ถ้าว่าเสียชาติเกิดมันเป็นคำที่เลวร้ายมากที่สุดนะอย่าให้มี ระวังกันไว้ทุกคนอย่าให้มีสิ่งที่เรียกว่าเสียชาติเกิด แต่มันก็ไม่ง่ายนัก จะต้องตั้งอกตั้งใจเป็นพิเศษ คือศึกษาให้รู้ว่าเกิดมาทำไม เกิดมาทำไม ศึกษาจนรู้ว่าเกิดมาทำไม ทีนี้ลองถามตัวเองดูบ้างว่าเท่าที่รู้สึกอยู่นี้ เกิดมาทำไม เพื่อกินเพื่อเล่นเพื่อเล่าเรียน ได้เรียน เรียนแล้วจะไปทำอะไร ถ้าได้เงิน ได้เงินไปซื้อความสนุกสนาน ความอร่อย ตามตัวอย่างที่มันมี ๆ อยู่ ถ้าได้เพียงเท่านี้เราเรียกว่าเสียชาติเกิด ยังไม่เป็นมนุษย์ที่ถูกต้อง ยังไม่เป็นมนุษย์ที่ถูกต้อง คือมันไม่ได้รับความสุขสงบเย็นในจิตใจ มันไปได้แต่ความเพลิดเพลิน เพลิดเพลิน ซึ่งไม่ใช่ความเย็นอกเย็นใจ เพลอเข้าก็ทำสิ่งที่เบียดเบียนผู้อื่นให้เดือดร้อน ไม่มีธรรมะเพียงพอที่จะบังคับตนเองให้อยู่ในธรรมะ มันก็ไปเบียดเบียนคนอื่น อย่างที่พวกอาชญากรทั้งหลายกระทำกันอยู่ หวังว่าบรรดาที่นั่งกันอยู่ที่นี่ทั้งหมด คงไม่มีใครโตขึ้นแล้วเป็นอาชญากร ควรจะรู้จักดำรงตัวให้ตลอดรอดฝั่ง ไม่ต้องเป็นอาชญากรเล็ก อาชญากรใหญ่ อาชญากรใดๆ ก็ตามไม่ต้อง ไม่ต้องดีกว่า ถ้าจะได้อย่างนั้นก็เพราะว่ามันมีธรรมะเป็นเครื่องยึดครองเป็นที่ยึดหน่วงแห่งจิตใจ ประพฤติปฏิบัติถูกต้องอยู่ตลอดเวลา ให้มีความถูกต้องอยู่ทุกอย่างทุกประการ เมื่อรู้สึกว่ามีความถูกต้องก็พอใจก็เป็นสุข ถ้ารู้สึกว่าตัวเองดีก็ยกมือไหว้ตัวเองได้ เดี๋ยวนี้ก็ถามตัวเองดูกันทุกคน ถามตัวเองว่าเรามีอะไรดี จนถึงกับยกมือไหว้ตัวเองได้ หรือมีแต่ความคิดฟุ้งซ่าน มีแต่สรวลเสเฮฮาสนุกสนาน มอมเมาเรื่องยาเสพติด เรื่องอวดสวยอวดงาม เป็นคนเหลาะเเหละ เป็นเจ้าชู้ โลเลในหน้าที่การงานการเรียนเป็นต้น ถ้าอย่างนี้ก็เรียกว่าไม่มีทาง ที่จะประสบความสำเร็จ จนถึงขนาดที่ว่ายกมือไหว้ตัวเองได้ ต้องสำรวจตรวจดูให้ละเอียดถี่ถ้วนให้ทั้งหมดทั้งสิ้น ไม่เห็นอะไรที่มันน่าเกลียดน่าชังอยู่ในตัว มันจึงพอใจตัว ยกมือไหว้ตัวเองได้ก็ชื่นใจตัวเอง พอใจตัวเอง อย่างนี้เรียกว่ามีสวรรค์อันแท้จริง ที่นี้เเละเดี๋ยวนี้สำหรับทุกคน สวรรค์ที่ตายเเล้วหรืออยู่บนฟ้า ที่ตายแล้วอันนั้นยังไม่ต้องพูดถึง ถ้ามันไม่ได้สวรรค์ที่นี้แล้วเดี๋ยวนี้แล้ว มันไม่มีทางจะไป ถ้าเดี๋ยวนี้มันมีแต่ดูตัวเองเกลียดตัวเอง ดูตัวเองยิ่งเกลียดตัวเอง ยิ่งดูตัวเองยิ่งพบแต่ความบกพร่อง พบตัวเองเกลียดตัวเองมันพบนรกที่นี้แล้ว ถ้ามีแต่การทำอะไรที่เกลียดตัวเองอยู่เสมอมันคือตกนรก คือร้อนใจ ร้อนใจ เสียใจร้อนใจไม่มีความพอใจในตัวเองได้ เรียกว่าตกนรกกันที่นี้เเละเดี๋ยวนี้เเล้ว ถ้ามันเป็นการตกนรกที่นี้เเละเดี๋ยวนี้เเล้ว ตายไปแล้วมันก็ไม่ต้องสงสัยตกนรกทุกอย่างทุกประการตามที่ได้ทำไว้เเล้วแต่เดี๋ยวนี้ จึงขอให้มองเห็นว่าเกิดมานี้ก็เพื่อจะได้สิ่งที่ดีที่สุดที่มนุษย์ควรจะได้รับคือความดีของตัว จนถึงกับยกมือไหว้ตัวเองได้ ถ้าอย่างนี้เเล้วรับประกันได้เลยว่าไม่เสียชาติเกิด ถ้ามันทำอะไรจนยกมือไหว้ตัวเองได้อยู่บ่อยๆ ไม่ ไม่ ไม่ต้องกลัว ไม่มีอะไรชนิดที่เรียกกันว่าเสียชาติเกิด จึงขอให้ไปสะสางการกระทำที่จะทำทั้งวันทั้งคืน ทั้งวันทั้งคืน พอค่ำลงจะนอนก็นึกดูว่าวันนี้ทำอะไร ดีหรือดีทั้งวันจนยกมือไหว้ตัวเองได้ หรือวันนี้มีแต่ความผิดพลาด เกลียดตัวเอง ไม่ต้องมีใครบอก มันรู้สึกได้เองว่ามันควรจะไหว้ตัวเอง หรือมันควรจะเกลียดตัวเอง ถ้าได้การไหว้ที่ดี เป็นการไหว้ที่ดี ยกมือไหว้ตัวเองเเล้วมันก็พอ สำหรับการเกิดมาชาติหนึ่ง ดังนั้นการมาที่นี้การมาที่นี้และมานั่งกันในลักษณะอย่างนี้ก็เพื่อจะศึกษาให้รู้เรื่องนี้ เรื่องที่ว่าเกิดมาแล้วทำอย่างไรจึงจะมีความดีความงามในตัว จนกระทั่งยกมือไหว้ตัวเองได้ เรื่องนี้ไม่น่าฟังชวนง่วงนอน แต่เป็นเรื่องสำคัญที่สุด แต่มันเรื่องสำคัญที่สุดที่ว่าเสียชาติเกิดหรือไม่เสียชาติเกิด ถ้าใครมาด่าว่าเสียชาติเกิดนี้โกรธกี่มากน้อย ถ้าใครมาด่าเราว่าเสียชาติเกิดมึง เราโกรธกี่มากน้อย แล้วเดี๋ยวนี้ไม่ต้องมีใครมาด่า เราดูตัวเอง เราสำรวจตัวเอง ถ้ามันไม่มีอะไรดีมันก็บอกตัวเองได้ว่าเสียชาติเกิด พร้อมที่จะเป็นอยู่อย่างคดโกง โกงนั้นโกงนี้ โกงไปทุกอย่าง จนที่สุดก็ได้ไปเสวยอยู่ในคุกในตารางเป็นต้น หรือว่าถูกฆ่าตายอย่างตายโหงเป็นต้น ขออย่าได้มีลักษณะอย่างนี้สำหรับพวกเราที่เป็นพุทธบริษัท เข้าใจว่านี้คงเคยปฏิญาณตัวเป็นพุทธบริษัทกันมาแล้วทั้งนั้น ถ้าเป็นโรงเรียนที่ดีมีระเบียบตามระเบียบของกระทรวงเขาก็มีโอกาสปฏิญาณตัวเป็นพุทธบริษัทตามโอกาสอยู่ทุกปี ทุกปี นี้คงเชื่อว่าคงจะเคยทำพิธีปฏิญาณตัวเป็นพุทธบริษัทมาแล้วก็คงง่ายนิดเดียวคือขอให้เป็นพุทธบริษัท เป็นพุทธมามกะ เป็นพุทธมามกะที่แท้จริงก็เเล้วกัน มันก็จะไม่มีอะไรที่จะต้องตำหนิตัวเอง เดือนนี้จะแจง จำแนกแจกแจง ให้ชัดให้ละเอียดลงไปว่าทำอย่างไรจึงจะชื่นใจหรือพอใจตัวเอง จนยกมือไหว้ตัวเองได้อยู่ตลอดเวลา จะบอกให้เป็นหัวข้อง่ายๆ หกหัวข้อสั้นๆ ตั้งใจฟังเเละตั้งใจจำเท่านั้น คงจะจำได้ถ้าจดก็จะยิ่งดี ถ้าไม่จดแต่ตั้งใจฟังให้ดีก็จะต้องจำได้ ถ้าจำความสั้นๆห้า หกคำไม่ได้ล่ะก็ไม่ต้องเป็นล่ะนักเรียนป่วยการ แต่ถ้าจะให้มันแน่นแฟ้นแน่นอน ไม่ลืมได้ก็จดไปก็ได้ คือว่าเกิดมาทีหนึ่งขอให้ได้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา หนึ่งบุตรที่ดีของบิดามารดา สองให้เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ สามขอให้เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนด้วยกัน สี่เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ หนึ่งนี้เอาใหม่นะ หนึ่งเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา สองเป็นพลเมือง เป็น บุตรที่ดีของบิดามารดา สองให้เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ สามขอให้เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อน สี่เป็นพลเมืองที่ดีของชาติ ห้าเป็นสาวกที่ดีในศาสนาของศาสนา หกฟังยากหน่อย ฟังให้ดี เป็นมนุษย์ที่เต็มของความเป็นมนุษย์ เป็นมนุษย์ที่เต็มแห่งความเป็นมนุษย์

อ้าวที่นี้เราจะว่ากันต่อไปทีละข้อโดยย่อว่าหนึ่งเป็นบุตรที่ดีสองเป็นศิษย์ที่ดีสามเป็นเพื่อนที่ดีสี่เป็นพลเมืองที่ดีห้าเป็นสาวกที่ดีหกเป็นมนุษย์ที่เต็มเข้าใจว่าฟังสักสองสามเที่ยวก็คงจะจำได้แม้จะเป็นเครื่องรางคุ้มครองไม่ให้ตกนรกที่นี้ไม่ให้ตกนรกที่ไหนไม่ให้ต้องเสียใจทีหลังและในที่สุดก็ไม่เสียชาติเกิดถ้าได้เกิดมาเเล้วบุตรที่ดีของบิดามารดาเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนสี่เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติเป็นสาวกที่ดีของศาสนาเป็นมนุษย์เต็มเปี่ยมไปด้วยความเป็นมนุษย์ถ้าจำได้เเล้วปฏิบัติได้ก็รับรองว่าคุ้มค่ามาที่มาไกลมาเหนื่อยมาเสียค่าใช้จ่ายเสียเวลาเสียอะไรต่างๆนี้ถ้ามันไอ้เรื่องได้หกเรื่องนี้ไปแล้วมันคุ้มนี้หวังว่าเธอคงจะตั้งใจฟังกันดีๆคือต้องมีการบังคับตนหน่อยไม่งั้นมันก็หลับเพราะเรื่องมันไม่ค่อยน่าฟังมันไม่สนุกเหมือนกับดูหนังดูละครหรือดูทีวีข้อที่หนึ่งเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาคือเป็นผู้ที่ทำให้บิดามารดาได้รับความพอใจเรียกว่าเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดานั้นคือเกิดมาทำให้บิดามารดาได้ความพอใจเด็กบางคนนั้นเกิดมาทำลายบิดามารดาจับบิดามารดาใส่นรกเป็นเหตุให้บิดามารดาฉิบหายวายวอดไปก็มีเด็กบางคนเราไม่ได้อยู่ในจำพวกนั้นเป็นพวกเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดามีแต่ทำให้บิดามารดาสบายใจชื่นอกชื่นใจ ในการที่มีเราเป็นบุตรตลอดเวลานั้นแหล่ะเข้าใจว่าเรื่องนี้ครูก็คงจะสอนกันมาบ้างเเล้วหน้าที่ของเด็กๆที่จะประพฤติปฏิบัติของบุตรที่จะประพฤติต่อบิดามารดารวมความว่าทำให้บิดามารดาสบายใจสบายใจ บิดามารดาเป็นผู้ที่รักเรายิ่งกว่าใครในโลกบิดามารดามีความหวังในเรายิ่งกว่าใครๆในโลกและบิดามารดาก็ได้ช่วยเรามาตลอดเวลาตั้งแต่ก่อนเกิดตั้งแต่เกิดจนกระทั่งบัดนี้ได้ช่วยมาตลอดเวลาบุตรบุตรคำว่าบุตรบุตรภาษาอินเดียเขาว่า แปลว่าผู้ที่จะช่วยบิดามารดาไม่ต้องตกนรกนรกชื่อบุตระบุตรนี้จะช่วยบิดามารดาไว้ไม่ให้ต้องตกนรกชื่อบุตระคือความร้อนใจทุกอย่างทุกประการเมื่อลูกเหลวไหลในการเรียนบิดามารดาก็ร้อนใจหรือลูกเกียจคร้านในการงานบิดามารดาก็ร้อนใจลูกใช้เงินเปลืองบิดามารดาก็ร้อนใจ ลูกเป็นเจ้าชู้ตั้งแต่เล็กบิดามารดาก็ร้อนใจลูกไปเสพติดหริอไปคบคนชั่วคนเหลวบิดามารดาก็ร้อนใจเรื่องที่ทำให้บิดามารดาร้อนใจมันมีมากถึงขนาดนี้เราไม่ต้องมี บิดามารดาของเราโดยเฉพาะก็ไม่ต้องร้อนใจนี้เรียกว่าไม่จับบิดามารดาใส่นรกตั้งแต่เดี๋ยวนี้ ถ้าจับบิดามารดาใส่นรกตั้งแต่เดี๋ยวนี้ คือทำให้ร้อนใจด้วยเรื่องเหล่านี้แล้วจะเป็นอะไรจะเรียกว่าเป็นบุตรได้หรือไม่จะเรียกบุตรที่ดีไม่ต้องพูดถึงไม่ต้องพูดถึงจะบุตรที่ดีหรือบุตรเฉยๆมันก็เป็นไม่ได้มันเป็นของอะไรสกปรกเท่านั้นเองมันไม่ใช้บุตร มันไม่ใช่ลูก บิดามารดาหวังว่าลูกนี้เกิดมาจะทำให้บิดามารดาชื่นใจเราจะต้องเฝ้าสังเกตดูความประสงค์ของบิดามารดาเป็นฝ่ายเอาใจใส่คอยสังเกตศีกษาทำให้ถูกใจบิดามารดาจะต้องเป็นฝ่ายงอนง้อง้องอนบิดามารดาด้วยการทำให้ถูกใจบิดามารดานี้เรียกว่าเป็นบุตรที่ดีบิดามารดาก็มีแต่ความชื่นใจเพราะลูกคนนี้แล้วมันเป็นผลดีแก่ใครล่ะเป็นผลดีแก่ทุกฝ่ายและทุกคนทั้งครอบครัวทั้งหมู่บ้านเกิดคนดีขึ้นในหมู่บ้านนี้ก็เป็นสุขสบายกันทั้งหมู่บ้านเป็นที่หน้าพอใจกันทั้งหมู่บ้านไม่เฉพาะเพียงในครอบครัวหรือบิดามารดาของเราคนเดียวแต่แน่นอนบิดามารดาของเรานั้นจะต้องชอบใจ พอใจชื่นใจ สบายใจ ยิ่งกว่าใคร ก็เพราะว่ามันเป็นพ่อเป็นเเม่และบุตรต่อกันเเละกันให้ต้องสำนึกถึงข้อดีว่าบุตรที่ดีก็คือบุตรที่ทำให้บิดามารดาได้รับความสบายใจ สุขใจถ้าทำให้บิดามารดาร้อนใจก็ไม่ต้องบอกมันก็เป็นบุตรที่ไม่ดีไม่เพียงแต่ไม่ใช่ไม่ดีเป็นบุตรที่เลวแล้วมันก็เป็นบุตรที่เลวร้ายถ้าเป็นบุตรที่ทำให้บิดามารดาต้องมีน้ำตาตกอยู่เสมอเป็นบุตรที่เลวร้ายของบิดามารดานั้นขออย่าใด้มีขอให้มีแต่การกระทำที่ทำให้เป็นที่พอใจสบายใจของบิดามารดาเป็นความสุขสวัสดีด้วยกันทั้งสองฝ่ายสมกับที่ได้เกิดมาเป็นพ่อเป็นลูกเป็นแม่เป็นลูกกันนี้ขอให้เธอสนใจธรรมะข้อเเรกคือเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา

นี้ข้อสองเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์คือศิษย์ที่ครูบาอาจารย์สั่งสอนได้แนะนำได้ศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์คือศิษย์ที่ครูบาอาจารย์แนะนำได้สั่งสอนได้หรือชักนำไปได้ชักจูงไปได้เรียกว่าเป็นศิษย์ที่ดี ถ้าเป็นศิษย์ดื่อกระด้างมันก็ชักจูงไปไม่ได้แล้วบางทีก็เกิดเป็นอันตรายครูบาอาจารย์ด่าครูบาอาจารย์ทำร้ายครูบาอาจารย์อย่างนี้ก็มีถ้ามันเป็นซะอย่างนี้มันก็ไม่ได้อะไร ไม่ได้รับเอาวิชาความรู้อะไรที่จะเอาไปเป็นประโยชน์ได้เราต้องทำตัวให้เป็นคนที่ครูบาอาจารย์พาไปได้จูงไปได้สอนได้อบรมได้มันอยู่ที่ว่าเราเป็นผู้ที่อ่อนน้อมเคารพเชื่อฟังด้วยรู้สึกในหน้าที่ของศิษย์ในหน้าที่ของศิษย์ที่ต้องทำอย่างนั้นจะได้ชื่อว่าเป็นศิษย์ที่ดีหรือว่าในหน้าที่ของมนุษย์เราจะต้องไม่เสียชาติเกิดเมื่อเราต้องมีความรู้มีอะไรเพียงพอซึ่งเรารับจะได้รับจากครูบาอาจารย์เราก็จะได้มีคุณสมบัติมากพอที่เราจะได้ไม่ต้องเสียชาติเกิดแต่เดี๋ยวนี้เรียกว่าเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์อย่าได้เป็นศิษย์ที่เลวของครูบาอาจารย์อย่าได้เป็นศัตรูคู่อาฆาตกันกับครูบาอาจารย์ถ้าความเป็นอันธพาลครอบงำแล้วมันทำตัวเป็นศัตรูกับครูบาอาจารย์เสมอถ้าความเลวร้ายมันครอบงำจิตมากถึงที่สุดแล้วจิตเด็กเหล่านี้ก็จะทำตัวเป็นฆ่าศึกกับครูบาอาจารย์เสมอจะประชดจะประชดครูบาอาจารย์ไม่ทำตามคำสั่งแกล้งไม่ทำตามคำสั่งเสียอย่างนั้นมันจะเสียหายต่อตัวเองก็ไม่รู้ไม่รู้ นี้เรารู้อะไรเองไม่ได้เราเกิดมารู้อะไรเองไม่ได้จะต้องได้ศืกษาเล่าเรียนจากครูบาอาจารย์ว่าที่จริงบิดามารดาเป็นครูบาอาจารย์คนแรกที่สุดที่สอนเรื่องเบื้องต้นที่สุดให้กินให้ดื่มให้อาบให้ต่างๆครูบาอาจารย์คนแรกที่สุด ฉะนั้นมันไม่พอมันยังไม่ถึงขนาดวิชาความรู้ซี่งพอโตขึ้นก็เอาไปเข้าโรงเรียนอยู่วัดได้ศึกษาจากครูบาอาจารย์ในชั้นต่อมาบิดามารดาไม่สามารถที่จะทำหน้าที่นี้ด้วยตนเองก็เอามามอบให้ครูบาอาจารย์ ที่โรงเรียนที่วัดที่ไหนก็ตามมันก็เลยได้ศึกษาได้เล่าเรียนพอได้รู้จักดำเนินชีวิตของตนเองให้ปลอดภัยไม่ตกต่ำไม่วินาศเขาเรียกว่าไม่วินาศคำที่เลวร้ายอีกคำหนึ่งว่าตายโหงตั้งแต่เล็กมีเด็กหลายคนตายโหงตั้งแต่เล็กคือตายอย่างเลวที่สุดเลยถูกใครตีตายถูกตำรวจยิงตายตั้งแต่เล็กเรียกว่าตายโหงตั้งแต่เล็กตั้งแต่ยังเล็กขออย่าได้มีแก่พวกเราเลยนี้เรายังไม่ได้เป็นผู้ใหญ่ถ้าทำอะไรถึงขนาดต้องตายโหงตั้งแต่เล็ก แล้วมันยิ่งกว่าเสียชาติเกิดอีกนี้เป็นหนี่งเรื่องหรือเป็นเหตุผลที่เราต้องระมัดระวังตัวให้ดีให้เชื่อฟังครูบาอาจารย์ให้ดีแล้วก็ไม่ต้องประสพกับสื่งเหล่านี้นี้ข้อที่สองเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ศิษย์นั้นเเปลว่าผู้เชื่อฟังผู้ทำตามคำว่าศิษย์นั้นเเปลว่าผู้ทำตามคำว่าครูบาอาจารย์แปลว่าผู้นำนำศิษย์นำชีวิตจิตใจของศิษย์ให้เดินไปถูกต้องภาษาอินเดียคำว่าครูเเปลว่าผู้เปิดประตูคอกหมายความว่าเด็กๆมันอยู่ในคอกของความโง่เด็กๆอยู่ในคอกของความโง่ครูบาอาจารย์ช่วยเปิดประตูคอกให้เด็กๆได้ออกมาได้จากความโง่จากคอกของความโง่เป็นอิสระเจริญรุ่งเรืองก้าวหน้าเราจะต้องร่วมมือร่วมมือกับครูบาอาจารย์ครูบาอาจารย์จึงจะทำหน้าที่ของตนได้ถ้าเราไม่ร่วมมือ เราดื้อดึง เราต่อต้านก็ทำไม่ได้หรอก ครูบาอาจารย์ทำไม่ได้หรอกต้องยกเลิกกันถ้าศิษย์ร่วมมือขอให้สังเกตุระวังสังวรให้ดีๆทำตามด้วยความร่วมมือดีๆครูบาอาจารย์ก็นำไปได้จะนำออกจากความมืดนำไปสู่แสงสว่างได้นำออกจากความไม่รู้นำไปสู่ความรู้ที่ถูกต้องได้

ทีนี้มาถึงข้อที่สามเป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนเพื่อนที่ดีของเพื่อนนี้ความหมายหลายชั้นมันก็จะมีแต่คนสองคนเป็นเพื่อนที่ดีกับเพื่อนสองคนก็ทั้งยากเราควรมีเพื่อนที่ดีมากกว่านั้นคือเรารู้จักความประสงค์ของเพื่อนหรือของมนุษย์เราควรจะได้อะไรแล้วเราก็ได้ช่วยกันเพื่อนที่ดีก็คือเพื่อนที่สามารถช่วยเหลือซึ่งกันและกันได้ถามว่าเพื่อนที่ดีคืออะไรก็คือผู้ที่สามารถช่วยเหลือซึ่งกันและกันได้เรียกว่าเพื่อนที่ดีมีความรักได้มากขึ้นมากขึ้นในฐานะที่เป็นผู้ช่วยซึ่งกันและกันมากขึ้นคำว่าเพื่อนมีคำกล่าวในคัมภีร์โบราณวิชาอินเดียก็มีคำยกย่องคำว่าเพื่อนให้มีความหมายสูงสุดในคัมภีร์ทางพุทธศาสนานี้ก็มียกย่องคำว่าเพื่อนเล่านิทานสั้นๆจากเรื่องหนึ่งขอให้ตั้งใจฟังและจำไปให้ได้ว่ามันหมายความว่าอย่างไรลูกเศรษฐีสี่คนทั้งสี่คนเป็นลูกเศรษฐีด้วยกันแล้วออกไปเที่ยวริมเมืองริมป่าริมเมืองที่ป่าริมเมืองนายพรานเขาฆ่าเนื้อทั้งตัวแล้วก็บรรทุกเกวียนมาเอาเข้ามาในเมืองลูกเศรษฐีสี่คนนี้ก็ท้าพนันกันว่าใครจะขอเนื้อจากนายพรานได้มากกว่าใครทั้งสี่ก็ท้าพนันกันขึ้นมาเองว่าใครจะขอเนื้อจากนายพรานได้มากกว่าใครลูกเศรษฐีคนที่หนึ่งมันก็ไปยืนเบ่งอวดเบ่งให้เขากลัวแล้วเขาจะได้ให้มากๆยืนเบ่งว่าไอ้พรานให้เนื้อกูบ้างให้เนื้อกูบ้างเรียกว่าไอ้พรานเลยที่นี้นายพรานเขาก็ให้เนื้อพังผืดไปเพราะว่าวาจานี้เหมือนพังผืดก็เลยให้เนื้อพังผืดไปที้นี้คนที่สองก็ไปยืนเเล้วขอร้องว่าพี่พรานพี่พรานขอเนื้อให้ฉันบ้างที้นี้มันก็เลยเออพูดนี้มีความหมาย คำว่าพี่น้องนี้มันมีความหมายเป็นล่ำสันแข็งแรง ปึกแผ่นแน่นหนาก็เลยเอาเนื้อก้อน ๆ ล่ำๆ ให้ ให้คนที่สองคนที่สามไปขอบอกว่าพ่อพรานขอเนื้อให้ฉันบ้างใช้คำว่าพ่อ นายพรานเขาก็รู้สึกความหมายคำว่าพ่อก็เลยหยิบพวงหัวใจไปทั้งพวงของเนื้อนั้นให้เเก่คนนี้คนที่สามนี้คนที่สี่ไปขอว่าเพื่อนเอ๋ยให้เนื้อเราบ้างเพื่อนเอ๋ยให้เนื้อเราบ้างเรียกพรานว่าเพื่อน เพื่อนเอ๋ยให้เนื้อเราบ้างนายพรานรู้สึกว่าไอ้คำว่าเพื่อนมันมีความหมายกว้างครอบจักรวาลเลยให้หมดอะไรเลยให้หมดและยอมตัวเป็นบ่าวด้วยความหมายของคำว่าเพื่อนในสมัยโบราณนี้เขาเน้นความหมายของคำว่าเพื่อนคล้ายๆกับว่าที่มันอยู่กันเป็นผาสุขได้นี้เพราะว่ามันเป็นเพื่อนกันเพื่อนอะไรรู้ไหมทุกคนเป็นเพื่อนกันว่าเพื่อนอะไรที่เป็นอย่างเลิศเลย...(นาทีที่ 36)ที่เป็นเพื่อน เกิดแก่เจ็บตายด้วยกันเป็นเพื่อนเกิดแก่เจ็บตายด้วยกันคำว่าเพื่อนนั้นมันกว้างครอบจักรวาลอย่างนั้นเเล้วมันก็อยู่เป็นเพื่อนอยู่เป็นเพื่อนช่วยให้เราอยู่กันได้ทั้งหมดถ้าเราจะเป็นพ่อแม่กันเราก็จะเป็นได้เเค่คนสองคนพี่น้องกันก็ไม่กี่คนแต่ถ้าเป็นเพื่อนแล้วมันเป็นทั้งโลกได้เอาเเล้วเดียวนี้เราเป็นเพื่อนกันทั้งโรงเรียนก็พอเเล้วอย่าต้องชกต่อยด่าว่ากันเลยนักเรียนในโรงเรียนเดียวกันนั้นแหล่ะมีความเป็นเพื่อนกันให้เพียงพอทั้งโรงเรียนเเล้วก็ไม่ต้องทะเลาะกันก็มีแต่ความสุขความเจริญความก้าวหน้าด้วยกันทั้งหมดทั้งโรงเรียนเลยนี้เธอจงเข้าใจคำว่าเป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อน เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนเป็นข้อที่สาม

นี้ข้อที่สี่เป็นผลเมืองที่ดีของชาติ อันนี้มันสูงขึ้นไปหน่อย มันเลย เลยวัยยุวชนขึ้นไปแล้วคนแก่ๆแล้ว กลายเป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ เข้าใจว่าสอนกันมาเต็มที่ เพราะหลักสูตรเข้าให้สอนกันเต็มที่ เรื่องพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ พลเมืองที่ดีของประเทศชาติก็คือผู้ที่สามารถช่วยชาติ ถ้ามันไม่สามารถช่วยชาติแม้แต่ในกรณีใดๆ ก็ไม่เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติได้ นี้ขอให้เราเตรียมพร้อมที่จะช่วยประเทศชาติอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างคือสุดความสามารถของตนก็เเล้วกันเป็นผลเมืองที่ดีของชาติคือเป็นผู้ที่สามารถช่วยชาติชวยชาติได้ ไม่ว่าจะเป็นหญิงเป็นชาย ไม่ว่าจะเป็นเด็กผู้ใหญ่ ถ้าทำหน้าที่ให้ถูกต้องนั้นเป็นการช่วยชาติทั้งนั้น

เอาทีนี้ข้อที่ห้าเป็นสาวกที่ดีของศาสนาจะถือศาสนาอะไรก็ได้แต่ขอให้เป็นสาวกที่ดีของศาสนาทุกศาสนาสอนไม่ให้เห็นแก่ตัวสอนให้เห็นให้รักผู้อื่นหรือต่ำลงมาก็สอนให้ทำความดีทำความดีทำความดีแต่พุทธศาสนาสอนไม่ให้เห็นแก่ตัวไม่ให้ยึดถือเรื่องตัวกูของกูมันก็เลยหมดปัญหาทำความดีถึงที่สุดไม่ยึดถืออะไรให้เป็นของหนักอกหนักใจทำงานสนุกมีความสุขอยู่ตลอดเวลาเมื่อมีการเคลื่อนไหวที่เป็นประโยชน์แก่คนทุกฝ่ายเราเองมีความสุขเราเองมีความสุขแล้วร่างกายมันไม่อยู่นิ่งร่างกายมันยังไม่อยู่นิ่งมันไม่ยอมอยู่นิ่งมันจะทำอะไรมันจะเคลื่อนไหวเสมอไปเมื่อช่วยให้ร่างกายได้เคลื่อนไหวไปในทางที่เป็นประโยชน์แก่ทุกฝ่ายแก่ทุกๆฝ่ายแก่เราคนหนึ่งแก่ผู้อื่นทุกคนที่เป็นประโยชน์แก่ทุกฝ่ายคิดดูสิเสียชาติเกิดหรือไม่เสียชาติเกิดตัวเองมีความสุขสบายเป็นที่พอใจด้วยเเล้วมีการเคลื่อนไหวชนิดที่เป็นประโยชน์แก่คนทุกคนอยู่ตลอดเวลานี้มันเสียชาติเกิดหรือไม่เสียชาติเกิดถ้าจำได้ก็จะดีมากที่จะได้ระมัดระวังไม่ให้เป็นไปในทางที่ไม่น่าดูให้เป็นไปแต่ในทางที่จะทำให้น่าชื่นอกชื่นใจเป็นสาวกที่ดีของศาสนาก็คือเป็นผู้ที่ปฏิบัติตามแนวทางของศาสนาอย่างถูกต้องปฏิบัติตามแนวทางของศาสนาอย่างถูกต้องรายละเอียดต่างๆไปศึกษาจากโรงเรียนวันอาทิตย์บ้างอย่างอื่นบ้าง...(นาทีที่ 41.20)มันอยู่แต่ว่าจะปฏิบัติตามหรือไม่เท่านั้นเองเราจะต้องไม่เสียทีที่ว่าประกาศตัวเองเป็นพุทธมามกะหรือพุทธศาสนาหรือประกาศตัวถือศาสนาใดๆก็ต้องปฏิบัติตามหลักของศาสนานั้นๆจนได้ชื่อว่าเป็นสาวกที่ดีของศาสนาเป็นอันดับที่ห้า

ทีนี้ก็มาถึงอันดับสุดท้ายอันดับที่หกว่าเป็นมนุษย์ที่เต็มเป็นมนุษย์ที่เต็มข้อนี้เธอทั้งหลายคงจะยังไม่ค่อยเข้าใจไม่ใช่ฉันจะดูถูกหรือฉันจะขอดูถูกก็ได้ว่าเธอยังไม่เข้าใจคำว่าเป็นมนุษย์ที่เต็มนั้นเป็นอย่างไรก็พวกเธอคงจะรู้จักก็แต่เพียงว่ามนุษย์เต็มบาทหรือมนุษย์ไม่เต็มบาทก็รู้จักกันเพียงเเค่นั้นไอ้ที่มนุษย์มันเต็มมันไม่ได้หมายความอย่างนั้นเดี๋ยวนี้เราก็พอจะรู้ว่ามนุษย์ไม่เต็มบาทชื่อมันบ้าๆบอๆที่มนุษย์เกินบาทมันก็บ้าๆบอๆถ้ามนุษย์เต็มบาทนี้คือพอดีพอดีเป็นมนุษย์พอดีเป็นมนุษย์เต็มบาทคือเป็นมนุษย์ธรรมดาอย่างพอดีแต่ถ้าเป็นมนุษย์ที่เต็มเป็นมนุษย์ที่เต็มมันเป็นมนุษย์ที่ดีพร้อมดีพร้อมดีถึงที่สุดดีทุกสิ่งทุกอย่างก็ย้อนกลับมาขั้นต้นว่าเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนเป็นพลเมืองที่ดีของชาติเป็นสาวกที่ดีของศาสนาและนั้นจะเป็นมนุษย์ที่เต็มเป็นมนุษย์ที่เต็มเต็มๆไม่ใช่เต็มอย่างเกินบาทไม่ใช่เต็มอย่างว่าเต็มบาทเต็มบาทนี้เปรียบเทียบกันไว้ให้อย่างถูกต้องว่าไม่เต็มบาทเต็มบาทเกินบาทแต่นี้ยังไม่ใช่มนุษย์ที่เต็มมนุษย์ที่เต็มต้องมีอะไรดีครบถ้วนทุกอย่างเต็มหมดไม่มีปัญหาไม่มีปัญหาใดๆที่ทำความยุ่งยากลำบากให้แก่จิตใจมีความเป็นอยู่ที่ถูกต้องในทางภายนอกส่วนในทางภายในจิตใจภายในนั้นเต็มเต็มอยู่ด้วยความสุขไม่ได้ ไม่ได้ขาดอะไรไม่ได้หิวอะไรหิวกระหายอะไรเขาเรียกอีกอย่างว่าเป็นพระอรหันต์เดี๋ยวนี้เรายังเป็นพระอรหันต์ไม่ได้ก็ยังไม่เป็นพระอรหันต์แต่ว่ามุ่งหมายว่าจะเป็นมุ่งหมายไว้อย่างนั้นก็ทำไปเรื่อยเรื่อยไปเรื่อยไปไปให้มากเท่าที่จะทำได้เพื่อจะเป็นมนุษย์ที่เต็มครบหกแล้ว

หนึ่งถ้าจดก็ทบทวนหนึ่งเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาคือทำให้บิดามารดาสบายใจสองเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์คือทำตัวให้ครูบาอาจารย์แนะนำได้สั่งสอนได้สามเป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนทำให้ช่วยเหลือซึ่งกันและกันได้สี่เป็นพลเมืองที่ดีของชาติคือทำประโยชน์แก่ชาติได้ห้าเป็นสาวกที่ดีของศาสนาที่ได้รับประโยชน์จากศาสนาปฏิบัติและได้รับประโยชน์จากศาสนาหกเป็นมนุษย์ที่เต็มที่เต็ม ที่สูงสุดสูงสุดของมนุษย์เป็นมนุษย์ชั้นสูงสุดแห่งมนุษย์ทั้งหลายเดี๋ยวนี้ก็ยังเป็นไม่ได้ถูกแล้วแต่ว่ามันก็อยู่ข้างหน้าเมื่อเราพยามยามดำเนินมาครบทั้งห้าอย่างข้างต้นและอย่างที่หกนี้ก็คงจะไม่ไปไหนเสียนี้ขอให้พยายามท่องไว้ว่าเราจะเป็นมนุษย์ที่เต็มเมื่อเธอมาที่นี้และก็มาได้ฟังอย่างนี้ถ้าเจอบางคนก็จะรู้สึกว่าผิดหวังโว้ยผิดหวังโว้ยเราก็ไม่ควรที่จะได้มาฟังคำที่ดุร้ายอย่างนี้แต่บางคนก็ง่วงนอนรอบๆตัวก็ไม่ได้ฟังก็นั่งโง่ไปเสียแล้วที่ไม่นั่งโง่ที่นั่งฟังอยู่ตลอดเวลาเข้าใจได้ดีก็คงจะรู้สึกว่ามันเป็นคำพูดที่รุนเเรงหรือแข็งหรือกระด้างไปบ้างก็ได้ข้อนี้มันจำเป็นเพราะว่าถ้าจะทำให้ได้รับประโยชน์มันก็ต้องกระทบกระเทือนบ้างจริงไหมลองคิดดูสิถ้าเราจะอาบน้ำให้สะอาดมันก็ต้องกระทบกระเทือนบ้างด้วยการถูขี้ไคลแรงๆหรือจะต้องรักษาโรคภัยไข้เจ็บให้หายมันต้องกินยาขมๆเหม็นๆหรือจะต้องผ่าตัดหรือขูดเลือดขูดหนังอะไรกันไปเลยถ้าจะทำให้ได้รับประโยชน์ดีถึงที่สุดมันก็ต้องมีการกระทบกระเทือนบ้างเธอจงมองเห็นเสียว่ามันคือความจำเป็นที่จะต้องมีการพูดจาตรงตรงตรงตรงอย่างนี้ซึ่งเป็นการกระทบกระเทือนจิตใจบ้างแต่ยืนยันว่าไม่มีเจตนาร้ายอะไรที่จะไปทำใครให้เจ็บปวดมีแต่บอกให้รู้ตามที่เป็นจริงว่ายังเหลวไหลอยู่อย่างไรยังจะต้องทำต่อไปอีกอย่างไรนั้นแหล่ะด้วยความหวังดีด้วยความหวังดีพระเจ้าพระสงฆ์นี้ก็เป็นครูบาอาจารย์นับรวมอยู่ในคำว่าครูบาอาจารย์เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ครูบาอาจารย์นั้นรวมพระเจ้าพระสงฆ์ด้วยและพระพุทธเจ้านั้นเป็นบรมครูเหนือครูทั้งหลายเธอควรจะได้ยินได้ฟังคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าที่สั่งสอนว่าอย่างไรสำหรับยุวชนแล้วก็เอาไปศึกษาเอาไปประพฤติไปปฏิบัติให้ได้รับประโยชน์ต่างๆนั้นก็ไม่เสียทีที่ว่าได้เกิดมาคือได้รับครบทุกอย่างไม่ขาดอะไรไม่ขาดอะไรขอให้ได้รับครบทุกอย่างที่เป็นความรู้ก็ดีที่เป็นการปฏิบัติก็ดีที่เป็นผลของการปฏิบัติก็ดีขอให้ได้รับครบทุกอย่างแล้วก็ทำอยู่ทุกวันทำอยู่ทุกวันทำดีที่สุดอยู่ทุกวันให้มีความดีมีความถูกต้องอยู่ทุกๆนาทีมากไปไหม ทุกนาทีมากไปไหมมากไปไหมเราจะมีความดีถูกต้องไม่ผิดพลาดอยู่ทุกนาทีทั้งที่บ้านทั้งที่โรงเรียนทั้งที่เดินอยู่กลางถนนพักอยู่ใต้ถุนโรงเรียนก็ไม่ว่าไม่ว่าอยู่ไหนทุกๆนาทีให้มันมีแต่ความรู้สึกว่ามันไม่มีอะไรผิดไม่มีอะไรเสียหายมีแต่ความถูกต้องเพราะว่าเราได้ทำหน้าที่ของเราทุกอย่างทุกประการอย่างนี้เรียกว่าผู้ปฏิบัติธรรมะขอร้องเป็นครั้งสุดท้ายอีกทีว่าช่วยจำคำคำเดียวว่าธรรมะธรรมะแปลว่าหน้าที่ธรรมะเเปลว่าหน้าที่ธรรมะเเปลว่าหน้าที่ขอให้จำไว้ณบัดนี้จนตายจนตายธรรมะไม่ได้หมายถึงพิธีรีตองไม่ได้หมายถึงการบวชหรือไม่ได้หมายถึงการอยู่วัดไม่ได้หมายอย่างนั้นธรรมะหมายถึงการทำหน้าที่หน้าที่ที่ควรทำมีอย่างไรแล้วก็ทำหน้าที่นั้นนั้นคือปฏิบัติธรรมะสิ่งที่มีชีวิตสิ่งที่มีชีวิตทุกชั้นต้องมีหน้าที่ไม่เช่นนั้นมันตายคนเราก็มีหน้าที่เลี้ยงชีวิตสัตว์เดรัจฉานก็มีหน้าที่เลี้ยงชีวิตต้นไม้ต้นไร่ก็มีหน้าที่หากินเลี้ยงชีวิตหน้าที่นั้นคือธรรมะทำให้มันรอดชีวิตก็คือธรรมะที่รอดทั้งทางกายและทางจิตทางร่างกายก็ไม่ตายทางจิตก็เจริญรุ่งเรืองดีรอดจากความทุกข์รอดจากยักษ์มารคือกิเลสนี้ทำหน้าที่แล้วก็เกิดความรอดหน้าที่คือสิ่งที่ช่วยให้เรารอดนั้นจงยินดีที่จะทำหน้าที่หน้าที่ที่บ้านก็จงช่วยพ่อแม่ทำทุกอย่างหน้าที่ที่โรงเรียนก็เล่าเรียนและช่วยครูบาอาจารย์ทำหน้าที่ทุกอย่างเดินอยู่กลางถนนไปโรงเรียนมาโรงเรียนนั้นก็ทำหน้าที่ที่ควรจะทำทำได้ทุกอย่างเมื่อพักผ่อนก็ทำหน้าที่พักผ่อนเพื่อเอาแรงไว้ทำหน้าที่โดยตรงการพักผ่อนก็เป็นหน้าที่ที่จะต้องทำเพราะถ้าไม่พักผ่อนมันตายเหมือนกันมันไม่มีแรงที่จะทำหน้าที่อย่างอื่นได้งั้นขอให้ทำให้ถูกต้องด้วยสติรู้สึกตัวตื่นนอนขึ้นมาทำอะไรล้างหน้าล้างหน้าให้ดีที่สุดให้ถูกต้องที่สุดนี้ก็ปฏิบัติธรรมะไปอาบน้ำก็อาบให้ดีที่สุดอย่าอาบลวกๆอย่าอาบอย่าอาบอย่างใจลอยอย่าอาบอย่างจิตใจเป็นกิเลสอาบอย่างให้รู้ว่าจะเอาให้ดีที่สุดให้ถูกต้องให้ได้อย่างไรเหมือนจะไปกินข้าวก็ต้องไปกินข้าวให้ถูกต้องที่สุดให้เป็นธรรมะธรรมะที่สุดไม่ได้กินด้วยกิเลสไม่ได้ตะกละไม่ได้รีบร้อนอะไรก็เป็นธรรมะเมื่อกินข้าวเเต่งตัวไปโรงเรียนก็ทำให้ดีที่สุดไม่ต้องรีบร้อนไม่ต้องระหกระเหินในจิตใจไม่ต้องบ้าด้วยกิเลสไม่ต้องไปอวดสวยอวดงามอะไรที่ไหนทำให้ดีที่สุดก็มีธรรมะเมื่อแต่งตัวเมื่อไปโรงเรียนก็ไปอย่างดีที่สุดไม่เกิดเรื่องเกิดราวไปถึงโรงเรียนทำอะไรได้ก็ช่วยทำแม้แต่กวาดขยะให้โรงเรียนก็เป็นการปฏิบัติธรรมะถึงเวลาเรียนก็เรียนให้ดีที่สุดนั้นคือตัวธรรมะโดยตรงของนักเรียนจะช่วยเหลืออะไรกันได้ก็ช่วยช่วยโรงเรียนก็ช่วยช่วยเด็กก็ช่วย ช่วยคนแก่คนเฒ่าก็ช่วยช่วยได้ตลอดเวลาจนกว่าจะถึงเวลากลับบ้านก็ทำอย่างเดียวกันอีกทำหน้าที่ที่มนุษย์จะทำได้อย่างดีที่สุดอยู่ตลอดเวลานี้เรียกว่าคนนั้นปฏิบัติธรรมะพอค่ำลงเขาจะไหว้ตัวเองได้ตลอดเวลาที่เขาทำมาอย่างถูกต้องเช่นนั้นค่ำลงเขาจะไหว้ตัวเองได้พอยกมือไหว้ตัวเองได้ก็ไปสวรรค์เป็นสวรรค์กลายเป็นสวรรค์ชื่นใจตัวเองเป็นสวรรค์ ถ้าทำผิดอะไรซ่อนเร้นปกปิดอยู่มันเกลียดน้ำหน้าตัวเองมันเป็นนรกตัวนรกแท้ๆอย่างนี้มันหนักมากทำผิดอะไรต้องซ่อนเร้นต้องหลบหลีกขบกัดจิตใจอยู่อย่างนั้นแหล่ะมันเป็นนรกอย่าไปทำมันเลยเลิกซะเด็ดขาดและไม่ทำมันอีกต่อไปจะทำแต่สิ่งที่จะทำให้พอใจตัวเองนับถือตัวเองยกมือไหว้ตัวเองได้ธรรมะคือหน้าที่ในที่สุดถ้าเธอมีหลักอย่างนี้ธรรมะคือหน้าที่หน้าที่คือธรรมะไม่บกพร่องแล้วง่ายนิดเดียวไม่ว่าจะเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์จะเป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนจะเป็นพลเมืองที่ดีของชาติเป็นสาวกที่ดีของศาสนาจะเป็นมนุษย์ที่เต็มถ้าเธอถือหลักว่าธรรมะคือหน้าที่หน้าที่คือธรรมะยินดีในหน้าที่ทำหน้าที่ให้สนุกแล้วเป็นสุขเมื่อทำหน้าที่นั้นเองเพราะหน้าที่มันเป็นธรรมะเมื่อได้ปฏิบัติธรรมะก็พอใจเมื่อพอใจก็เป็นสุขไม่ต้องไปกินไปเล่นไปอะไรที่ไหนมันมีความสุขเมื่อกำลังทำหน้าที่ไม่ต้องไปทำอบายมุขไม่ต้องไปทำยาเสพติดไม่ต้องไปทำอะไรๆอย่างที่เด็กๆเดี๋ยวนี้เขาบอกเขาไปทำกันเด็กโตๆเขาดิสโก้ไปเล่น (นาทีที่55.20)หรืออะไรก็ตามไม่ต้องมันมีแต่ทำให้เกลียดตัวเองให้เดือดร้อนตัวเองไม่ทำให้ไหว้ตัวเองได้และขอกล่าวเป็นคำสุดท้ายว่าธรรมะคือหน้าที่ก็จงทำหน้าที่ให้สนุกสนานเป็นการปฏิบัติธรรมและเธอทุกคนก็จะเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนเป็นพลเมืองที่ดีของชาติเป็นสาวกที่ดีของศาสนาเป็นมนุษย์ที่ดีที่เต็มเปี่ยมอยู่ด้วยคุณความดีแล้วไม่ต้องมีใครมาช่วยที่ไหนอีกแล้วไม่ต้องมีใครที่ไหนมาช่วยอีกแล้วธรรมะที่ปฏิบัติอยู่นั้นล่ะมันจะช่วยให้มีความถูกต้องอยู่ที่เนื้อที่ตัวมีความผาสุขอย่างแท้จริงไม่ใช้ผาสุขหลอกๆไม่ใช่ความเพลิดเพลินของกิเลสที่หลอกลวงเเต่เป็นความสุขของธรรมะที่แท้จริงหวังว่าท่าน เธอท่านทั้งหลายทุกคนได้บำเพ็ญตนเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อนเป็นพลเมืองที่ดีของชาติเป็นสาวกที่ดีของศาสนาเป็นมนุษย์ที่เต็มยิ่งๆขึ้นไปเเล้วมีความสุขอยู่ทุกทิพาราตรีกาลเทอญ