ผมขอแสดงความยินดีท่านทั้งหลายทำการปฏิสันถารต้อนรับด้วยการกราบ ก็ขอบพระคุณ ผมก็จะทำการปฏิสันถารต้อนรับอย่างเดียวกัน แต่ว่าต้อนรับด้วยการให้ธรรมะ คือการพูดธรรมะให้ฟังในฐานะเป็นสิ่งตอบแทนด้วยการพูดธรรมะให้ฟัง ฉะนั้นขอให้ฟังให้สำเร็จประโยชน์ ฟังให้สำเร็จประโยชน์คือให้ได้ผลเต็มที่ตามความมุ่งหมาย เรามักจะเรียกกันโดยทั่วไป ๆ ง่าย ๆ สะดวก ๆ ว่า โยนิโสมนสิการ คำนี้ตามตัวหนังสือเค้าแปลกันว่าทำในใจโดยแยบคาย แต่ผมขอบอกให้มีความหมายลึกไปกว่านั้น

ความหมาย

โยนิโสมนสิการ แปลว่ากระทำในใจถึงสิ่งที่เป็นต้นเหตุ โยนิคือโยนี อวัยวะเพศหญิงนั่น โยนีนี่มีความหมายของคำว่าเหตุ มนสิ แปลว่าในใจ การะ แปลว่าการกระทำ การกระทำไว้ในใจและต้นเหตุอย่าไปทำให้เป็นเซ็กซ์ให้เป็นเรื่องของเพศหญิงอะไรไปเสีย ช่วยจำคำนี้ไว้ด้วย

โยนิโสมนสิการ

โยนิ แปลว่า อวัยวะเพศหญิง

โส แปลว่า โดย

มนสิ ใจ ในใจ

การะ แปลว่ากระทำ

ถ้าไม่แปลให้ไม่หยาบคาย ไม่หยาบคาย กระทำในใจโดยต้นเหตุ เพราะว่าสิ่งทั้งปวงสำคัญด้วยเหตุสำคัญที่ต้นเหตุ ทำให้ต้นเหตุมันถูกต้องมันก็ถูกต้องไปหมด มันจึงถือเป็นต้นเหตุ ถือว่าต้นเหตุเป็นเรื่องสำคัญทำในใจให้ถูกต้อง ถูกต้องโดยต้นเหตุ จะมีแต่ความดีความสุขความงามความเป็นประโยชน์ โยนิโสมนสิการ ทำในใจโดยต้นเหตุ

เมื่อมีความถูกต้องจะหมดทุกข์

ก็จะขอพูดเสริมความออกไปนิดหนึ่งว่าทำในใจให้ถูกต้อง คำว่าถูกต้อง ถูกต้อง ถูกต้องนี่เขาหาว่าผมมันเป็นบ้าแล้ว อะไร ๆ ก็พูดแต่เรื่องความถูกต้อง ความถูกต้อง ความถูกต้อง จะพูดร้อยเรื่องพันเรื่องหมื่นเรื่องแสนเรื่องก็พูดแต่เรื่องความถูกต้อง เพราะว่าคำว่าความถูกต้องนี้มันเป็นเรื่องสรุปความ ใจความของทุกสิ่งทั้งหมดทุกอย่าง ทั้งพระพุทธทั้งพระธรรมทั้งพระสงฆ์มันอยู่ที่ความถูกต้อง

คนพวกอื่นก็มีสิ่งสูงสุดเป็นพระเป็นเจ้านะ แต่เราไม่ถือ เป็นเด็ก ๆ พระเป็นเจ้านะ เอาความถูกต้องซึ่งเป็นองค์พระพุทธองค์พระธรรมองค์พระสงฆ์ คืออว่าความถูกต้อง ความถูกต้องให้เป็นเรื่องสูงสุด เพราะถ้ามันมีความถูกต้องแล้วมันหมดปัญหา หมดปัญหา หมดความทุกข์ หมดปัญหาโดยสิ้นเชิง มันหมดตัวตน มันว่างจากตัวตน มันก็ไม่มีตัวตนที่จะเป็นปัญหา ถ้าไปสูงสุดอยู่ที่พระเป็นเจ้านี่มันยังไม่สูงสุด พระเป็นเจ้ายังต้องการจะไถ่บาป ต้องการให้มีคนมาไถ่บาป และให้ช่วยไถ่บาปให้ นี้มันยังไม่ใช่ที่สุด มันยังมีการค้ากำไรอะไรอยู่ มันต้องสูงสุดหรือถูกต้อง สูงสุดยิ่งไปกว่าพระเป็นเจ้า ถูกต้องโดยพระพุทธ ถูกต้องโดยพระธรรม ถูกต้องโดยพระสงฆ์ รวมคำเดียวว่า ถูกต้อง ถูกต้อง

พระพุทธก็ถูกต้อง พระธรรมก็ถูกต้อง พระสงฆ์ก็ถูกต้อง มันอยู่ที่ความถูกต้อง ขอให้คุณไปคิดดูว่าอะไรที่มันจะสูงสุดเท่าความถูกต้อง ไม่มีหรอก  ขอให้ไปคิดจนหัวถลอกเถอะ มันก็ไม่มีอะไรสูงสุดไปกว่าความถูกต้อง ความถูกต้อง ถ้ามันมีความถูกต้องแล้วมันจะมีปัญหาอะไรเกิดขึ้นมาได้หละ ดังนั้นขอให้สนใจโดยเฉพาะผู้บวชใหม่นี้ก็ยังจะต้องฝึกไปในเร็ว ๆ นี้ด้วย ขอให้สนใจสิ่งสูงสุดของพระพุทธเจ้า ต้องใช้คำว่าสิ่งสูงสุดของพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าก็สูงสุดอยู่ที่ความถูกต้อง พระธรรมก็สูงสุดอยู่ที่ความถูกต้อง พระสงฆ์ก็สูงสุดอยู่ที่ความถูกต้อง พระพุทธเจ้านั้นไม่ต้องพูดถึงแล้ว มีความถูกต้องคือตรัสรู้มันถูกต้องไปหมด มันก็สอนถูกต้องไปหมด ก็ได้บำเพ็ญประโยชน์ถูกต้องไปหมด

พระธรรมใน ๖ ความหมาย คือ ความถูกต้อง

คำว่าพระธรรม พระธรรมนี่คุณช่วยสังเกตความหมายให้ดี ๆ สิ สวากขาโตภควตาธัมโม สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปัสสิโก โอปะนะยิโก ปัจจัตตังเวทิตัพโพ นี่มันเป็นความถูกต้องทั้งนั้นแหละ

สวากขาโตกล่าวไว้ดีแล้วมันถูกต้องด้วยการกล่าวไว้ดีแล้ว

สันทิฏฐิโก ต้องเห็นได้เอง เห็นได้เอง

อะกาลิโก ไม่จำกัดเวลา

เอหิปัสสิโก ควรเรียกกันมาดูเพราะมันประเสริฐมันถูกต้อง

โอปะนะยิโก ควรน้อมเข้ามาใส่ตน

ปัจจัตตังเวทิตัพโพ เป็นของที่จะรู้สึกเฉพาะตน จะเรียนรู้เฉพาะตน รู้สึกเฉพาะตน ได้ผลเฉพาะตน เฉพาะตน เฉพาะตนไปทั้งหมด

ดังนั้น พระธรรมใน ๖ ความหมายหรือกี่ความหมายก็สุดแท้แหละ มันรวมอยู่ที่คำว่าความถูกต้อง มีความถูกต้องโดยพระธรรมอย่างเดียวแล้วก็หมดทุกความหมายได้ผลดีทุกอย่างทุกประการ และมันจะรวมกินความไปถึงพระพุทธเจ้าและพระสงฆ์ด้วย

ความถูกต้องของพระสงฆ์คือไม่เป็นทาสของกาม

ทีนี้พระสงฆ์ พระสงฆ์ก็คือความถูกต้อง สุปฏิปันโน มีความประพฤติดี ประพฤติชอบ ประพฤติเป็นธรรม ประพฤติสมควรแก่การดับทุกข์ สมควรแก่การกราบไหว้นี้มันถูกต้องถูกต้อง แม้จะบวชสักพรรษาเดียวหรือครึ่งพรรษาหรืออาทิตย์เดียวก็เถอะ ขอให้มันนึกถึงความถูกต้องเป็นหลักใหญ่ ความถูกต้องเป็นส่วนสำคัญที่สุดมันมีความถูกต้อง

ทีนี้ก็จะขอวกเข้ามาหาคำว่าถ้าจะให้ถูกต้องมันต้องทำโดยแยบคาย โยนิโสมนสิการ กระทำในใจโดยแยบคาย แต่ทีนี้ผมจะพูดให้มันสาแก่ใจของคนที่มันกามารมณ์จัด ให้ถูกต้องโดยอวัยวะเพศสมน้ำหน้ามันเลย พระเณรทุกอย่างสมน้ำหน้ามันเลยมันถูกต้องโดยอวัยวะเพศ โยนิ แปลว่าเพศ อวัยวะเพศ โส ก็โดย โยนิโส ก็โดยเหตุคือโดยอวัยวะเพศ

ขอให้ทำให้มันถูกต้อง อย่าให้มีที่ตำหนิติเตียนว่าอะไร ๆ มันก็ทำไปโดยกามารมณ์ โดยสิ่งที่เรียกว่ากามเพราะมันเป็นทาสกามกันเสียทั้งหมด เป็นทาสของตัณหา กามตัณหา ภาวตัณหา วิภาวตัณหา เป็นทาสกามกันไปเสียทั้งหมด ถ้ามันทาสของตัณหามันจะไม่มีความถูกต้อง

ผมอยากจะพูดให้ครบล้านครั้ง ล้าน ๆ ครั้ง รึหลายร้อยล้านครั้ง คำ ๆ เดียวนี้ว่าความถูกต้อง ความถูกต้อง มันก็จะขจัดความผิดพลาดออกไปหมด มันจะไม่มีสิ่งที่เป็นปัญหา รวมความกันง่าย ๆ มันจะไม่เกิดกิเลส ไม่เกิดโลภะ ไม่เกิดโมหะ นี้คนบ้ากามนี้มันต้องเกิดโลภะ โทสะ โมหะ อย่างไม่มีที่สิ้นสุด แล้วมันจะมีความสุขได้อย่างไร จะเกษมจากโยคะคือมีจิตใจปลอดโปร่งจากสิ่งรบกวนจิตใจได้อย่างไร มันมีไม่ได้เพราะมันไม่มีความถูกต้อง ขอให้มีความถูกต้อง

การเมือง การเศรษฐกิจ การสังคม ที่ไม่ถูกต้อง

ท่านทั้งหลายก็ช่วยสนใจคำพูดคำเดียวนี้ว่าความถูกต้อง ความถูกต้อง เดี๋ยวนี้มันยิ่งเห็นชัดว่าการเมือง การเศรษฐกิจ การสังคม การใช้อำนาจอะไรก็สุดแท้มันไม่มีความถูกต้อง เศรษฐกิจยังไม่ถูกต้อง มันมีแต่การเอาเปรียบ การเมืองไม่มีความถูกต้องมีแต่ความหลอกลวง การสังคมไม่มีความถูกต้องมันมีแต่จะต้องการความอร่อย ต้องการความอร่อยทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ไอ้พวกเด็ก ๆ โดยเฉพาะ มันมุ่งหมายแต่เรื่องที่จะให้มันอร่อยทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทั้งเด็กหญิงทั้งเด็กชาย เด็กทั้งวัยรุ่นหนุ่มทั้งวัยรุ่นสาวมันมีแต่บ้ากามหลงใหลในกาม มันไม่มีความเป็นอิสระในการที่จะโงหัวออกมาจากกาม เรียกว่าความไม่ถูกต้อง

ถ้าคุณจะเห็นว่าผมพูดหยาบคายก็ขอให้อดกลั้นอดทนไว้หน่อยว่ามันจริงหรือไม่จริง ขอให้ไปสนใจดูว่ามันจริงหรือไม่จริง ผมพูดทั้งทีพูดว่าขอต้อนรับด้วยธรรมะปฏิสันถาร คือพูดธรรมะให้ฟังพูดความจริงให้ฟัง ให้มันมีประโยชน์ที่สุดให้สำเร็จประโยชน์เป็นความถูกต้อง เป็นความถูกต้อง

ให้การเศรษฐกิจทั้งโลกมันถูกต้องแล้วมันจะมีปัญหาอะไร มันไม่มีการเอาเปรียบแม้แต่นิดเดียวมันไม่มีตัณหาอะไรไม่มีปัญหาอะไร การเมืองถ้ามันถูกต้องมันไม่มีการหลอกลวง ไม่สร้างอำนาจวาสนาด้วยการหลอกลวง แล้วการสังคมนี่ส่วนมากเรื่องกินทั้งนั้นเลย เรื่องกินอร่อย เรื่องตา หู จมูก ลิ้น กาย อร่อย อร่อย อร่อย ในทางสังคมมันมีอยู่เพียงเท่านี้

การศึกษามีหมาหางด้วนอยู่ การศึกษามันยังคบเด็กสร้างบ้านอยู่ คือมันยังมีความรู้สึกอยู่อย่างเด็ก ๆ เด็ก ๆ เด็ก ๆ การศึกษาที่เป็นการคบเด็กสร้างบ้านก็คือการศึกษาที่มีความรู้สึกอย่างเด็ก ๆ นี่การเศรฐกิจก็ดี การเมืองก็ดี การสังคมก็ดี การใช้อำนาจในโลก ครองโลกนี้ก็ดี มันยังไม่ถูกต้องไม่ถูกต้อง เต็มไปด้วยปัญหาเลยเกินกว่า ร้อยเปอร์เซนต์ คือมันไม่มีส่วนถูกเลย มีแต่ส่วนที่ทำให้เกิดปัญหา

ปัญหาเกิดเพราะความไม่ถูกต้อง

คำว่าปัญหานี่ขอให้เข้าใจความหมายให้เต็มที่ว่าเป็นสิ่งเลวร้าย เป็นที่รวบรวมของความเลวร้ายทั้งหมด คือไม่มีความสุขทั้งหมด มันอยู่ที่คำว่าเกิดปัญหา ถ้าไม่เกิดปัญหา มันก็ไม่มีอะไร มันไม่มีเรื่องต้องเดือดเนื้อร้อนใจอะไรขอให้ทุก ๆ ท่าน ทุก ๆ คน ทุก ๆ รูป ทุก ๆ นามนี่ อย่าทำอะไรให้เกิดปัญหาขึ้นมา แต่ว่าคำว่าปัญหานี่มันก็กว้างขวางมาก มันก็มีการปฏิบัติที่กว้างขวางมาก มันก็ค่อย ๆ ทำ ค่อย ๆ ไปให้รู้จัก ให้รู้จัก ให้รู้จักให้มากขึ้นไป อย่าปล่อยให้อะไรมันเกิดเป็นปัญหาขึ้นมา เกิดเป็นปัญหาขึ้นมามันก็เป็น อาทีนวะ เป็น อุปัทวะ คำพินาศกลัวอยู่อีกสองคำนั่นแหละ

อาทีนวะ คำหนึ่ง อุปัทวะ คำหนึ่ง

อาทีนวะ มันแปลว่าโทษ คือความเลวร้าย ความขัดแย้ง ความเลวร้าย ถ้ามันมีอาทีนวะก็คือเต็มไปด้วยความเป็นโทษ ความมีโทษ มีความขัดแย้งต่อสู้ประหัตประหารกันอย่างไม่เป็นธรรม ไม่มีธรรม ไม่คำนึงถึงธรรม เรียกเป็นบาลีว่า อาทีนวะ คำนี้แปลว่าโทษอันเลวทราม อีกคำก็คือคำว่า อุปัทวะ อุปัทวะ คำนี้แปลว่าอุบาทว์ แปลตามตัวหนังสือแท้ ๆ ก็แปลว่าอุบาทว์ อุบาทว์ กับ จัญไรอุบาทว์ ถ้ามันมีความอุบาทว์แล้วก็มันไม่มีหวังไม่มีอะไรที่จะมีกรรมดีอยู่สักปรามณูหนึ่งก็ไม่มี ฉะนั้นขออย่าให้มีสิ่งที่เรียกอุปัทวะเพราะว่ามันเป็นสิ่งที่เลวร้ายที่สุด อย่าให้มีอาทีนวะอย่าให้เกิดโทษขึ้นมา อย่าให้เป็นอุปัทวะ อย่าให้มันอุบาทว์ขึ้นมา ถ้ามันมีอาทีนวะ มีอุปัทวะมันก็หมายความว่าไม่ถูกต้อง ไม่ถูกต้อง ไม่ถูกต้อง

โดยเฉพาะหลักการหรือหลักเกณฑ์ของภิกษุหนุ่มและสามเณรคือผู้เข้ามาสู่พรหมจรรย์ใหม่ ๆ นี้ มันต้องระวังมาก ระวังที่สุด อย่าให้มันเกิดความไม่ถูกต้องขึ้นมา มันจะมีทั้งอาทีนวะและทั้งอุปัทวะ ถ้ามีอาทีนวะก็เจ็บปวดไปเถอะถ้ามันเป็นอุปัทวะก็เลวร้าย หรืออุบาทว์ อุบาทว์ไปเถอะ อย่าให้สิ่งทั้งสองนี้มากล้ำกลาย แผ้วพาน อย่าให้อาทีนวะเข้ามาเป็นเจ้ากี้เจ้าการ อย่าให้อุปัทวะหรือความอุบาทว์ครอบงำเอา

ขอให้ภิกษุสามเณรผู้บวชใหม่ทั้งหลายโดยเฉพาะที่ยังไม่ค่อยจะรู้ อะไรกันนักหนาเพราะมันเพิ่งบวช เพิ่งเรียนนี้ จงระวัง สังวรณ์ไว้ให้มาก ให้มีแต่ความถูกต้อง ความถูกต้อง แล้วมันก็ไม่มีอาทีนวะและไม่มีอุปัทวะ ไม่มีทั้งโทษต่ำทรามและไม่มีทั้งความอุบาทว์ มันวิเศษ วิเศษ ปลอดภัย ปลอดภัย ปลอดภัย ให้มันสูงสุดอยู่ที่นี่ อยู่ที่ความไม่มีอาทีนวะหรือไม่มีอุปัทวะ สรุปความกันง่าย ๆ อีกที ถ้ามันไม่มีอาทีนวะมันไม่มีอุปัทวะแล้วมันก็มีแต่ความถูกต้อง ความถูกต้อง ที่นี้ก็ต้องพูดกันถึงความถูกต้อง บางคนอาจจะเห็นว่าเป็นเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ เป็นเรื่องธรรมะเล็ก ๆ น้อย ๆ ซึ่งพูดเดา ๆ เอาก็ได้ ว่าความถูกต้องเดา ๆ เอาก็ได้ คาดคะเนเอาก็ได้อย่างนี่ไม่ไหวนะ

ความถูกต้องไม่ใช่สิ่งที่จะคาดคะเนเอาได้

พูดกันให้ชัดให้ลึกมันก็ว่ามันต้องมีการศึกษาเล่าเรียน และมันก็มีการปฏิบัติที่ได้ผล แล้วก็มีปฏิเวธที่เป็นการรู้แจ้งแทงตลอด ไอ้คำที่มันง่าย ๆ มันกลมกลืนกันอยู่มีอยู่สักสามคำ ว่า ปริยัติ ปฏิบัติ ปฏิเวธ มันเรียนถูกต้อง มันปฏิบัติถูกต้อง มันรู้แจ้งแทงตลอดที่ถูกต้อง ไอ้เรียนถูกต้องนี่มันรวมทั้งเรียนทั้งการศึกษาเล่าเรียนแม้แต่เด็ก ๆ เรียน ก ข ก กา นี่มันอยู่ในคำว่าเล่าเรียน มันต้องเล่าเรียนจนรู้จัก ก ข ก กา มันก็เรียน ๆ ๆขึ้ นไปเป็นการเล่าเรียน

เป็นปริยัติ เรียกว่าการเล่าเรียน ครั้นมีการเล่าเรียนแล้วมันก็อดไม่ได้ มันก็มีการกระทำ คือมีการปฏิบัติที่มันถูกต้อง คือให้มันขจัดความผิดพลาดออกไปได้ ขจัดปัญหาหรือความทุกข์ออกไปได้ นี้เรียกว่าการปฏิบัติ การกระทำคือการปฏิบัติ เรียกว่าการปฏิบัติ ครั้นมีการปฏิบัติมาแล้ว ผ่านการปฏิบัติมาแล้วมันก็มองเห็นโดยประจักษ์ โดยประจักษ์ โดยประจักษ์ แก่ตัวเอง เห็นชัดเป็นความประจักษ์ โดยประจักษ์ว่ามันได้รับผลดีอย่างไรมันได้ละทิ้งสิ่งเลวร้ายอุปสรรคปัญหามาอย่างไรนี้ก็เรียกว่าปฏิเวธ ปฏิเวธ คือรู้แจ้งแทงตลอดในสิ่งที่เป็นปัญหา

ขอให้สนใจคำว่า ปริยัติ ปฏิบัติ และ ปฏิเวธ ปริยัติ คือ การเล่าเรียน ปฏิบัติ คือ การปฏิบัติ ปฏิเวธ คือ การรู้แจ้งแทงตลอด อย่าใช้เดา ๆ เอาเลย อย่าใช้ความรู้สึกคิดนึกเดา ๆ เลย ให้เห็นเต็มที่เต็มความหมายรู้แจ้งโดยประจักษ์ว่า ว่าการเล่าเรียนนั้นคืออะไร การปฏิบัตินั้นคืออะไร การปฏิเวธนั้นคืออะไร ถ้าอย่างนี้แล้วก็เรียกว่าได้ความรู้หรือสิ่งที่มีประโยชน์สูงสุด ทั้งโดยการปริยัติ ทั้งโดยการปฏิบัติ ทั้งโดยการปฏิเวธ แม้ว่ามันจะอายุไม่กี่เดือนจะสึกไม่กี่วันจะสึก ก็ต้องขอให้สนใจไว้ก่อนสนใจเรื่องความถูกต้องนี้ไว้ก่อน แม้ว่าอีก ๒ เดือนจะสึก อีกเดือนเดียวจะสึกอีกอาทิตย์เดียวจะสึก ก็ขอให้สนใจความถูกต้องไว้ก่อนเพราะมันมีประโยชน์เหลือประมาณ

ความถูกต้องคือสิ่งสูงสุด อยู่เหนือทุกสิ่ง

นี้ผมก็จะอธิบายคำว่าความถูกต้องให้ยืดยาวออกไปสักนิดนึง บาลีของพระพุทธเจ้าท่านตรัสเรียกไว้ว่า สัมมัตตะ ถ้ามันเป็นคำแปลกสำหรับบางท่านบางคนก็ช่วยจำไว้ให้ดี มันมีประโยชน์ที่สุด สูงสุด มีประโยชน์ที่สุดและมันก็สูงสุด ไม่มีความสูงสุดอะไรจะยิ่งไปกว่า คำพูดที่เรียกว่าความถูกต้อง หรือ สัมมัตตะของพระพุทธเจ้า มันอยู่เหนือพระเป็นเจ้าขึ้นไปอีกโน่น มันเหนือบาปเหนือบุญเหนือทุก ๆ สิ่งโน่น ถ้ามันมีความถูกต้องมันจะเป็นนิพพาน ไม่เป็นบาป ไม่เป็นบุญ ไม่เป็นอัพยากฤต ไม่เป็น positive ไม่เป็น negative และก็ไม่เป็น neutral คือว่าไม่เป็น เหนือบุญเหนือบาป และก็เหนือความเป็นกลาง ๆ เหนือไปทั้งหมดเรียกว่าความถูกต้อง

ขอร้องว่าคุ้มค่าที่สุดถ้าเข้าใจคำว่าสัมมัตตะ สัมมัตตะนั้นมันเป็นคำย่อของคำเต็มที่ว่า สัมมา สัมมา สัมมา สัมมา สัมมา อยู่โดย ๑๐ ที่บริบูรณ์ก็คือ ๑๐ สัมมา คือ สัมมาทิฐิ สัมมาสังกัปโป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สัมมาญาน สัมมาวิมุตติ มรรคมีองค์แปดเติมเข้าไปอีกสองอย่าง คือสัมมาญาน สัมมาวิมุตติ ก็เป็น ๑๐ อย่างเรียกว่า ๑๐ สัมมา ท้าทายผมขอท้าทายว่าจะมีธรรมะไหนสูงสุดไปกว่าคำว่า สัมมัตตะ หรือความถูกต้อง สัมมาทิฐิความเห็นถูกต้อง สัมมาสังกัปปะความปรารถนาถูกต้อง สัมมาวาจาวาจาถูกต้อง สัมมากัมมันโตการงานถูกต้อง สัมมาอาชีโวเลี้ยงชีวิตถูกต้อง สัมมาวายาโมพากเพียรพยายามอย่างถูกต้อง สัมมาสติมีสติสัมปชัญญะถูกต้อง สัมมาสมาธิสมาธิถูกต้อง สัมมาญานคือมีวิปัสสนาญานอย่างถูกต้อง สัมมาวิมุตติคือหลุดพ้นอย่างถูกต้องเป็นพระอรหันต์ นี่อยู่ในคำว่า ๑๐ สัมมาแต่แปลว่าความถูกต้อง ถูกต้องเพียงคำเดียว

ความถูกต้องอย่างย่อ ๔ ประการ

ถ้าหากว่ามันมากนักตั้ง ๑๐ อย่างก็ขอลดขอต่อรองเอาว่า เอากันเพียง ๔ อย่างก็เอา คือถูกต้องทางกาย ถูกต้องทางจิต ถูกต้องทางตัวตน ถูกต้องทางความว่าง นี่มันคงจะมีประโยชน์เพิ่มขึ้นว่าคือมันค่อยฟังง่าย แล้วค่อยจดจำได้ แล้วค่อยจดจำได้ง่าย ค่อยเก็บรวบรวมได้โดยง่าย ขอให้จำคำว่า สัมมา สัมมา สัมมา ความถูกต้องโดยความหมายสัก ๔ อย่างเถิด ถูกต้องทางกายอย่างหนึ่ง ถูกต้องทางจิตอย่างหนึ่ง ถูกต้องทางตัวตนอย่างหนึ่ง ถูกต้องทางความว่างอีกอย่างหนึ่ง

ขออธิบายแยกอธิบายกันทีละอย่างว่าถูกต้องทางกายก็หมายถึงว่า เรื่อง ถ้ามันเกี่ยวกับวัตถุ เกี่ยวกับร่างกาย เกี่ยวกับลมหายใจ อย่างนี้เรียกทางกายหมด แม้แต่ทางลมหายใจ ทางเนื้อหนังร่างกายและก็ทางวัตถุสิ่งของเกิดความถูกต้องหมดแล้วก็เรียกว่าถูกต้องทางกาย มีลมหายใจถูกต้อง มีร่างกายเนื้อหนังถูกต้อง วัตถุอุปกรณ์เครื่องใช้ไม้สอยที่เกี่ยวกับร่างกายนั้นอย่างถูกต้อง นี่รวมกันเสียว่าถูกต้องทางกาย แม้คุณจะมีกล้องถ่ายรูปก็ขอให้มีความถูกต้อง อย่าใช้กล้องถ่ายรูปอย่างที่พระพุทธเจ้าไม่สรรเสริญ ทางวัตถุก็ถูกต้อง ทางเนื้อหนังร่างกายก็ถูกต้อง ทางลมหายใจก็ถูกต้อง เรียกว่าถูกต้องทางกาย ถ้าถูกต้องทางกายแล้วมันไม่มีอะไรผิดพลาดทางกาย พูดหยาบคายก็ว่าแม้แต่ตดก็ไม่เหม็น เอ้าที่คุณลองไม่ถูกต้องทางร่างกายสิตดเหม็นอู้เลย มันไม่ถูกต้องทางกายร่างกายมันไม่ปกติ ถ้ามันถูกต้องทางกาย แม้แต่ตดมันก็ไม่เหม็นแม้แต่แผลมันก็จะหาย ความเจ็บไข้มันก็จะไม่มี ถ้ามันถูกต้องทางกายไปเสียหมด แล้วมันจะเจ็บไข้ได้อย่างไรคนเรา นี่ความถูกต้องทางกายมีความมุ่งหมายกว้างขวางอย่างนี้

แล้วก็ถูกต้องทางจิตคือทางความนึกความคิด สิ่งที่รู้สึกคิดนึกมันเป็นเรื่องทางจิต สูงไปกว่าเรื่องทางกายหรือเรื่องทางวัตถุ คิดถูก พูดถูก ทำถูก ไม่มีราคะโลภะโทสะโมหะมันก็เป็นความถูกต้อง มันอยู่ในคำว่าปราถนามันก็ถูกต้อง ความคิดความนึกมันก็ถูกต้อง มันก็ถูกต้องชวนกันถูกต้องไปหมด ไม่เกิดความผิดพลาดใด ๆ เรียกว่าถูกต้องทางจิต เรียกสั้น ๆ สั้น ๆ สังเขปไว้ทีก่อนว่า เรื่องเกี่ยวกับทางจิตแล้วก็ถูกต้อง คือความนึก ความคิด ความสันนิษฐาน ความตัดสินใจหรืออะไร ๆ ทุกอย่างที่เกี่ยวกับทางจิตก็ขอให้มันถูกต้อง

สามถูกต้องถูกต้องทางตัวตน มีตัวตนที่ถูกต้องคือมีสิ่งที่รวบรวมกันไว้เป็นหมวดเป็นหมู่ว่าเกี่ยวกับตัวตน จะทางกายก็ดี ทางจิตก็ดี คิดนึกก็ดี อะไรเกี่ยวกับความรู้สึกว่ามีตัวตน ความมีตัวตน ความรู้สึกว่ามีตัวตนก็อย่าให้มันผิดพลาด ถ้ามันมีตัวตนอย่างถูกต้องมีความมุ่งหมายถูกต้อง แล้วมันก็เป็นไปอย่างถูกต้องทางตัวตน คือมันจะไม่เกิดกิเลสเกิดขึ้นมา ไม่เกิดโลภะ โทสะ โมหะ และก็ไม่เกิดความตัวตนหรือความเห็นแก่ตนไม่เกิดความรู้สึกเป็นอหังการ มมังการ ว่าตัวกูว่าของกู นี้เรียกว่าความถูกต้องทางตัวตน ชำระสะสางอย่าให้เกิดความผิดพลาดทางตัวกูหรือทางของกู เรียกว่าความถูกต้องทางตัวตนเป็นความถูกต้องอย่างที่ ๓

ทีนี้ความถูกต้องอย่างที่ ๔ มันสูงสุด สูงสุด สูงสุดจนเป็นเรื่องของพระนิพพานคือความว่าง ว่างจากตัวตนไปเสียเลย ไม่เพียงแต่ตัวตนถูกต้องอยูที่นี่นะ มันว่างจากตัวตนไปเสียเลยไม่มีตัวไม่มีตนไม่มีกิเลสไม่มีความทุกข์ ว่างจากตัวตนนั่นแหละสูงสุด ถ้าตัวตนก็ยังผิดพลาดได้ ต้องให้มันถูกต้องหมดจนไม่มีตัวตน จนไม่มีตัวตน จนไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวตน หรือมีตัวกูของกู มันว่างจากตัวตน มันก็ไม่มีสิ่งที่จะเกิดความผิดพลาดเพราะมันว่างจากตัวตนสียแล้ว มันเป็นคำแทนชื่อของพระนิพพาน สุญญตา ปรมานุตตรสุญญตา ก็ดี สุญญตาคือความว่าง ปรมานุตตรอย่างยิ่งอย่างสูงสุดอย่างไม่มีอะไรยิ่งกว่า มันก็เท่ากับว่าไม่มีตัวตนที่จะต้องตาย มันไม่มีอะไรที่จะตาย เพราะมันว่างจากตัวตนสียแล้ว

นี่เป็นความถูกต้องอย่างที่ ๔ ถูกต้องอย่างสูงสุดคือความว่างจากตัวตน ถูกต้องทางกายเป็นข้อที่หนึ่ง ถูกต้องทางจิตเป็นข้อที่สอง ถูกต้องทางตัวตนเป็นข้อที่สาม ถูกต้องทางความว่าง เหนือความมีตัวตน ไม่มีตัวตนที่จะต้องมีความทุกข์อีกต่อไป ไม่มีความทุกข์อีกต่อไป นั่นแหละมันสูงสุดอยู่ที่นั่น มันสูงสุดอยู่ที่พระนิพพานอันไม่มีกิเลสตัณหาอันไม่มีความทุกข์ มันเป็นของนิรันดรตลอดกาลอันไม่มีที่สิ้นสุด ถ้ามันว่างจากตัวตนเสียได้เพราะมันว่างจากตัวตนเสียได้แหละมันก็ไม่มีปัญหาอะไร

ขอให้สนใจเถิดคุ้มค่าที่สุดแม้ยังทำไม่ได้ แต่ผมขอยืนยันว่าเป็นธรรมะสูงสุดเป็นสิ่งสูงสุด เป็นสิ่งที่มีค่าที่สุดที่จะต้องเข้าใจจะต้องรู้จัก รู้จักกันไว้ก่อนแล้วก็ปฏิบัติให้ได้ ให้ทำให้ได้โดยปริยัติคือการศึกษาเล่าเรียน ทำได้โดยปฏิบัติคือการปฏิบัติให้ได้แล้วก็ทำให้ได้โดยปฏิเวธคือรู้แจ้งแทงตลอดว่าเดี๋ยวนี้มันมีอยู่จริง เดี๋ยวนี้มันรู้สึกว่ามีอยู่จริงนี่เรียกว่ารู้แจ้งแทงตลอด ปริยัติเล่าเรียน ปฏิบัติคือปฏิบัติ รู้แจ้งแทงตลอดคือรู้ผลของการปฏิบัติว่ามีจริงอย่างไร

คำสอนสูงสุดของพระพุทธเจ้าเป็นที่น่าอัศจรรย์เพราะเป็นเหตุเป็นผล

นี่คือคำสั่งสอนสูงสุดของพระพุทธเจ้าคือความถูกต้อง น่าอัศจรรย์ที่สุด ถ้าใครรู้สึกก็จะอัศจรรย์ที่สุด ใครไม่รู้สึกก็โง่ไปตามเดิม ไม่รู้สึกอัศจรรย์ในธรรมะของพระพุทธเจ้า ไม่รู้สึกอัศจรรย์ในการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า มันก็เป็นคนโง่ไปตามเดิม แล้วโง่บรมโง่โง่ยิ่งกว่าโง่โง่ไปตามเดิม แต่ถ้ามันได้รู้เรื่องนี้มันจะรู้สึกโอ้นี่มันน่าอัศจรรย์ คือได้รู้สิ่งที่ไม่เคยรู้มันแปลกใหม่ออกมานั้นน่าอัศจรรย์ ได้รู้ว่านี่พระพุทธเจ้าท่านได้แสดงไว้โดยเหตุผลว่าเป็นอย่างนั้น เป็นอย่างนั้น ความทุกข์เป็นอย่างนั้น เหตุให้เกิดทุกข์เป็นอย่างนั้น ดับทุกข์เป็นอย่างนั้น ทางดับทุกข์เป็นอย่างนั้น นี่มันก็รู้ได้เพราะว่ามันมีเหตุผล แสดงชัดเจนอยู่ในตัวว่ามันทำอย่างนี้มันเกิดทุกข์ทำอย่างนี้มันไม่เกิดทุกข์ นี่เรียกว่ารู้แจ้งโดยเหตุผล แล้วก็รู้แจ้งเพราะปฏิบัติเสร็จแล้วมันน่าอัศจรรย์ น่าอัศจรรย์ เพราะปฏิบัติทันทีได้ผลทันที ปฏิบัติทันทีได้ผลทันที ปฏิบัติมากน้อยเท่าไรก็ได้ผลมากน้อยเท่านั้น แหมมันน่าอัศจรรย์จริง ๆ ที่มันเป็นอัตโนมัติ อัตโนมัติ มันได้ผลอยู่ในตัว ได้ผลทันทีอยู่ในตัวอย่างนี้เป็นอัตโนมัติ ฉะนั้นขอให้ไอ้จำคำที่ประกอบกันสัก ๓ คำว่ามันน่าอัศจรรย์ ในคำสอนของพระพุทธเจ้า แล้วมันมีเหตุผลอยู่ในคำสอนของพระพุทธเจ้า และมันมีความหมายปาฏิหาริย์ มีปาฏิหาริย์สำเร็จได้ตามที่ต้องการ มีปาฏิหาริย์อยู่ในพระพุทธเจ้า

คำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นที่น่าอัศจรรย์ คำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นสิ่งที่มีเหตุผล คำสอนของพระพุทธเจ้ามีปาฏิหาริย์ ถ้าเก็บรวบยอดความหมายของคำเหล่านี้ไว้ได้จะดีที่สุด ดีที่สุด เพราะสรรเสริญมาเป็นนักปราชญ์อันแท้จริง เห็นความมีปาฏิหาริย์ เห็นความมีเหตุผล เห็นความน่าอัศจรรย์ เห็นเหตุผล เห็นปาฏิหาริย์ คือว่าเห็นความน่าอัศจรรย์กันก่อน ก็เห็นเหตุผลดีต่อมา และก็เห็นปาฏิหาริย์สำเร็จประโยชน์ได้จริงอย่างอัตโนมัติ เห็นความน่าอัศจรรย์ เห็นความมีเหตุผล เห็นความเป็นปาฏิหาริย์ ก็เป็นว่าจบหมดสิ้นสุดของสิ่งที่เราจะได้รับจากพระพุทธเจ้า ทำให้พระพุทธเจ้าเป็นผู้มีความน่าอัศจรรย์ มีเหตุผล มีปาฏิหาริย์และหมดจดแหละ ไม่สามารถทำอะไรมากไปกว่านั้นได้สำหรับพวกเราสรรพสาวกนี้

เป็นอันว่าผมก็ได้พยายามตามมีตามเกิด ตามที่เรี่ยวแรงมันไม่มี ต้อนรับท่านทั้งหลายด้วยธรรมะ ปฏิสันฐาน ต้อนรับด้วยการปฏิสันฐาน ด้วยการให้ธรรมะไม่มีวัตถุสิ่งของ ข้าวปลาอาหารอะไรจะต้อนรับ ก็ต้อนรับด้วยปฏิสันฐาน ขอให้ท่านทั้งหลายเข้าใจความถูกต้อง คำเดียว ถูกต้องทางกาย ถูกต้องทางจิต ถูกต้องทางตัวตน ถูกต้องทางความว่าง แยกเป็น ๔ ความหมาย และถูกต้องทางมรรคมีองค์ ๘ ประการ สัมมาญาน สัมมาวิมุตติ ๑๐ รวมกันเป็น ๑๐ อย่าง นี่เรียกว่าความถูกต้อง ขอย้ำอีกทีนะยังอาลัยอาวรณ์อยู่กับความถูกต้อง ทางสัมมาทิฐิ ทางสัมมาสังกัปปะ ทางสัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สัมมาญาน สัมมาวิมุตติ ไม่มีอะไรสูงสุดไปกว่านี้ พระรัตนตรัยคือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ มันรวมจุดหมายสูงสุดอยู่ที่สิ่งเดียวนี้คือความถูกต้อง

ความถูกต้องสิ่งเดียวนี้พระพุทธเจ้าตรัสเรียกว่าสัมมัตตะ สัมมัตตะคือคำว่าสัมมา สัมมา สัมมา สัมมา สัมมาครบทุกสัมมา เรียกสั้น ๆ ง่าย ๆ ย่อ ๆ ว่าสัมมัตตะคือความถูกต้อง ถ้ามิจฉัตตะก็คือความผิดพลาดตรงกันข้ามอย่าไปเอากับมันเลย มิจฉัตตะ เอาแต่สัมมัตตะคือความถูกต้อง นึกถึงโลกปัจจุบันว่าถูกต้องทางเศรษฐกิจ ถูกต้องทางการเมือง ถูกต้องทางการสังคม ถูกต้องทางการใช้อำนาจ ทำสงครามอะไรกันอย่างนี้ก็ให้มันถูกต้อง ถูกต้อง ถูกต้อง ช่วยกันสร้างความถูกต้องทุกรูป ทุกนาม ทุกผู้ ทุกคน ทั้งพระทั้งบรรพชิต ทั้งคฤหัสถ์ ทั้งภิกษุสามเณร ช่วยกันผดุงรักษาความถูกต้อง ความถูกต้อง ความถูกต้องไว้ให้สุดความสามารถเถิด ขอยุติการบรรยายเรื่องความถูกต้องไว้แต่เพียงเท่านี้ เพราะหมดเวลา หรือว่าหมดเรี่ยวแรงที่จะพูดแล้ว รวบยอดสำคัญที่สุดอยู่ที่ความถูกต้อง สามารถประพฤติให้สำเร็จได้โดยความมีโยนิโสมนสิการ กระทำโดยในใจ กระทำในใจไว้โดยแยบคายคือโดยมูลเหตุที่ทำให้เกิดผลโดยประการทั้งปวง ขอให้ท่านทั้งหลายเจริญรุ่งเรือง อยู่ด้วยความถูกต้อง เจริญรุ่งเรืองอยู่ด้วยความถูกต้อง เจริญรุ่งเรืองอยู่ด้วยความถูกต้อง ทั้งทางกาย ทั้งทางจิต และทั้งความว่าง คือถูกต้องทุก ๆ ประการ ทางกาย ทางจิต ทางตัวตน ทางความถูกต้อง ทั้ง ๔ ประการนั้น อยู่ตลอดทั้ง ทิวาราตรีเทอญ ขอยุติการบรรยาย