ขอแสดงความยินดี  ในการที่ลูกหลานของตายาย  มาทำบุญตายายกันเป็นประจำทุกปีๆ ตามที่เคยทำมา  ไม่รู้กี่สิบปีกี่ร้อยปีแล้ว  จนกลายเป็นประเพณีวัฒนธรรม  ธรรมเนียม  นี่เป็นเรื่องที่สำคัญที่จะให้ลูกหลานมั่นคงอยู่ได้  เจริญงอกงามอยู่ได้โดยการที่เรายังรับรู้เรื่องตายาย  คือยังมีตายายนั่นแหละ  จะตายไปๆๆ กี่สิบปีร้อยปีพันปีก็ยังมีอยู่นั่นแหละ  ยังมีอยู่กับเรา  ตายายไม่ได้สูญหายไปไหน  ยังมีอยู่กับเรา  เรายังมีทำบุญตายาย  นี่เป็นธรรมเนียมเก่าแก่จน กระทั่งเป็นศาสนา  เป็นศีลธรรม  เราจะมาพูดกันให้เป็นศาสนาสูงสุดก็ได้เหมือนกัน  ถ้ารู้เรื่องของตายายโดยถูกต้องและสมบูรณ์

ทำบุญครั้งที่  ๑  เรียกว่ารับตายายๆ  แล้วทำบุญครั้งที่  ๒  เราส่งตายายกลับ  นี่ขอให้เข้าใจความหมายให้ดีๆ แล้วปฏิบัติให้ถูกต้อง  แล้วความสุขจะมีกับลูกหลานนั่นเองแหละ  รับตายายๆ ถือว่าตายายมาจริงๆ  ตายายมาจริงๆ  แล้วลูกหลานต้อนรับตายายอย่างไร  ต้อนรับตายายอย่างไร  เอาละที่เห็นๆ กันทั่วไป  เอาข้าว  เอาปลา  เอาน้ำ  เอาขนมเอาอะไรมาเลี้ยงตายาย  เลี้ยงทางพระถือว่าเลี้ยงตายายก็ได้เหมือนกัน  จะเลี้ยงเปรตเลี้ยงอะไรก็ได้เหมือนกัน  แต่ว่าเราเลี้ยงตายาย  รับเลี้ยงตายาย  นี่เรียกว่าตายายมาได้รับการต้อนรับ  แล้วใครคิดบ้างว่าตายายพอใจเพียงเท่านั้น  ใครคิดบ้างว่าตายายต้องการ  เอ้ย,  พอใจเพียงว่าได้กินได้รับเลี้ยง  ตายายต้องการมากกว่านั้น  ใครคิดเท่านั้นก็เต็มทีแล้ว  ลองรบทะเลาะกันให้ตายายเห็นกลับหมดเลย  ลูกหลานนี้รบทะเลาะตีรันฟันแทงกันให้ตายายเห็น  ตายายกลับหมดเลย  กูไม่กินไม่กินข้าวกับแกงของมึง  กูไม่กิน  กูไม่กิน  กินไม่ลง  ถ้าลูกหลานมันยังเลวขนาดนั้น  ที่ยังรบ  ยังทะเลาะ  ยังไม่แสดงว่าอยู่กันอย่างสงบสุข  นี่เราคิดดูว่าตายายต้องการให้เราอยู่กันอย่างสงบสุขยิ่งกว่าอะไร  เราไม่ค่อยจะทำกัน  ก็ยังมีทะเลาะวิวาทกัน  ยังไม่สามัคคีกัน  ยังเอาเปรียบกัน  ยังอิจฉาริษยา  ตายายมาเห็นสั่นหัวทั้งหมด  ถึงทำขนมทำแกงไว้อร่อยๆ ก็กินไม่ลง  ถ้าลูก หลานยังทำกันอยู่อย่างนี้  ตายายกินไม่ลง  ก็กลับแหละ  นี่เราจะต้อนรับตายายกันด้วยการทำอะไรให้ตายายพอใจ  ให้ตายายพอใจ  ฉันเห็นว่าไม่มีอะไรที่จะดีไปกว่า  ลูกหลานอยู่กันให้ดีๆ เท่านี้แหละ  ลูกหลานอยู่กันให้ดีๆ ไม่รบไม่ทะเลาะกัน  รักใคร่เจริญพร้อมเพียงกัน  ทำสิ่งที่ดีที่งามเป็นประโยชน์โลก  ประโยชน์ศาสนา  น่าชื่นใจ  ตายายต้องการอย่างนี้  อย่าเพียงแต่เอาปิ่นโตมาเลี้ยง  ขอให้มากกว่านั้น  ขอให้มากกว่าเอาปิ่นโตมาเลี้ยง  ตายายต้องการๆ  ตายายต้องการๆ ที่จะให้ลูกหลานเป็นสุข  น่าๆๆ ขอบใจ  น่าบูชาตายาย  ต้องการให้ลูกหลานเป็นสุข

ถึงจะทำบุญทอดกฐิน  ทอดผ้าป่าสักล้านสักแสนให้ตายาย  แต่ถ้าข้างหลังยังรบยังทะเลาะกัน  ตายายสั่นหัวไม่เอา  บุญกุศลของคนบ้า  ไม่เอาๆ  เราจะต้องทำแหละบุญกุศลทำต้องทำให้ตายาย  แต่ว่าตัวเองต้องเป็นลูกหลานที่ถูกต้อง  ถูกต้อง  เป็นสัตตบุรุษ  ที่ว่าถูกต้องอยู่ดีเป็นสัตตบุรุษแล้วนี้ก็ยังไม่พอนะ  ต้องทำให้ดียิ่งขึ้นไป  ให้มันก้าวหน้ายิ่งขึ้นไป  ให้มันพ้นปุถุชนไปเป็นพระอริยเจ้า  ให้มีทานดี  ให้มีศีลดี  สมาธิปัญญาดี  แล้วก็ได้บรรลุคุณธรรมเป็นลำดับขึ้นไปจนถึงพระโสดา  สกิทาคา  อนาคาโน่น  ตายายต้องการอย่างนั้น  ต้องการให้ลูก หลานเจริญงอกงามๆๆ ขึ้นไป  พูดให้ฟังง่ายกันลืม  ลืมยาก  ลืมไม่ได้  ตายายต้องการไม่ให้ลูกหลานงอกราก  งอกราก  ก้นงอกราก  ก้นงอกราก  โดนงอกรากติดอยู่อย่างนั้นไปไหนไม่ได้  นั่งจนก้นงอกรากลุกขึ้นไม่ไหวไปไหนไม่ได้  นี่ตายายไม่ต้องการ  ตายายต้องการว่าให้มันไปๆๆ  อย่าให้ก้นงอกราก  มันโง่เท่าเดิม  มันโง่เท่าเดิม  มันทำไมโง่เท่าเดิม  มันอยู่เท่าเดิมกี่ปีๆๆ  โง่เท่าเดิม  ตายายต้องการไม่ให้ลูกหลานก้นงอกราก  แตให้งอกขึ้นข้างบน  งอกขึ้นไปๆๆ เหมือนต้นไม้  มันก็งอกงามยิ่งขึ้นไปทุกปีๆ  ตายายต้องการที่สุด  ขอให้ลูกหลานไม่หยุดอยู่กับที่  ยิ่งจะให้งอกงามยิ่งขึ้นไป  งอกงามยิ่งขึ้นไป  ยิ่งขึ้นไป  นี่สำคัญไม่สำคัญคิดดู  ถ้าเราอยู่เท่าเดิม  คงที่อยู่เท่าเดิมคงจะไม่ไหวกระมัง  เหมือนกับก้นงอกรากลุกขึ้นไม่ได้

ออกจากมดลูกแล้วก็เข้าโลง  ออกจากมดลูกของแม่แล้วก็เข้าโลงของผี  ออกจากมดลูกเข้าโลง  ออกจากมดลูกเข้าโลง  นี่มันงอกราก  ถ้าออกจากมดลูกแล้วไปสู่โลกอุดร  ไปสู่โลกอุดรโน่น  มันต่างกันลิบ  มันไม่งอกราก  จากมดลูกถึงโลงเท่านั้นเอง  ไม่มีอะไร  ไม่มีความหมายอะไร  ออกจากมดลูกก็เข้าโลง  ออกจากมดลูกก็เข้าโลง  ที่นี้ออกจากมดลูกแล้วไปสู่โลกอุดร  ไปสู่โลกอุดร  เป็นธรรมะสูงสุดที่เหนือโลก  ที่ไม่มีปัญหาไม่มีความทุกข์  นั่นแหละตายายชอบ  ตายายต้องการไม่ให้ติดไม่ติดตันอยู่ตรงนั้น  ไม่งอกรากตรงนั้น  ไปเรื่อยๆๆ  เพราะฉะนั้นก็ต้องถือว่า  เพียงแต่อยู่ดีไม่รบไม่ทะเลาะแล้วตายายชอบใจ  แต่ไม่ที่สุด  ไม่ที่สุด  ไม่ชอบใจที่สุด  กลัวจะงอกรากอยู่ที่นั่น  คือมันไม่เลื่อนขึ้นไปๆๆ  ไม่รบไม่ทะเลาะก็ดีแล้ว  สามัคคีก็ดีแล้ว  แล้วก็ช่วยกันทำให้สูงกว่านั้น  ให้ดีกว่านั้น  อย่าให้มันเป็นธรรมดาที่ว่าตายเข้าโลง  เกิดมาเข้า  โลงๆๆๆ ไม่พอ  ให้ไปสู่โลกอุดรกันให้ได้ในที่สุด  คือให้มีจิตใจสูงขึ้นไป  จิตใจสูงขึ้นไปหมาย ความว่ากิเลสลดลง  ความทุกข์ลดลง  จิตใจก็สูงขึ้นไป  นี่ตายายต้องการที่สุด  ไม่ต้องการให้มันงอกรากอยู่ที่นี่  ให้มันเลื่อนขึ้นไปเรื่อย  อย่าติดอย่าติดตันงอกรากอยู่ที่นี่  ตามธรรมดาสามัญคนเกิดมามักพอใจในขั้นต้น  ทรัพย์สมบัติ  ข้าวของเงินทอง บุตรภรรยาสามีครอบครัว  นี่ก็มีนี่ขั้นต้นขั้นแรก  ไม่ติดตันอยู่ที่นี่ต้องขึ้นเลื่อนขึ้นไปๆ  ต้องการบุญต้องการกุศล  ต้องการโลกที่ดีกว่านี้  เป็นโลกพระอริยเจ้า  แล้วสูงขึ้นไปสุดจบคือพระนิพพาน  นี่เรียกว่าไม่งอกรากๆ  

เกิดมาก็มันต้องเกี่ยวข้องกันในกามภพ  กามภพ  รูปเสียงกลิ่นรสในกามภพ  พอใจเป็นสุขสนุกสนาน  พอใจนี่มันก็เป็นธรรมดาห้ามไม่ได้  แต่ว่าอย่างอกรากติดอยู่ที่นี่  อย่างอกรากติดอยู่ที่นี่  ขอให้เลื่อนขึ้นไปเลย  ขึ้นสู่ความสงบสงัดเหนือขึ้นไปกว่านั้น  จึงจะเป็นเรื่องรูปธรรมล้วนๆ  เป็นสมาธิมีรูปธรรมล้วนๆ ก็ได้  แต่เสร็จแล้วก็ไม่งอกรากๆ  เลื่อนขึ้นไปถึงอรูปธรรม  อรูปธรรมนี่สูงสุดแล้วเป็นภวัคคพรหม  เขาเรียกว่าภวัคคพรหมสูงสุด  แล้วก็ไม่งอกรากอยู่ที่นั่น  ไม่งอกรากอยู่ที่นั่น  ออกไปอีกๆ  จนถึงโลกอุดร  โลกุตตระ  เรียกว่านิโรธๆ  นิพพานไปโน่น  แรกเกิดมาอยู่ในกาม  อย่าติดอยู่ในกาม  ให้เลื่อนขึ้นไปหารูป  แล้วอย่าติดอยู่ในรูป  เลื่อนขึ้นไปหาอรูป  แล้วก็ไม่ติดในอรูป  เลื่อนขึ้นไปหาโลกุตตระ  โลกอุดรหรือนิโรธๆ  นิโรธธาตุ  นิพพานธาตุ  อาจจะสูงเกินไปแล้วกระมัง  เดี๋ยวจะหลับกันซะก่อนไม่ทันจบ  ก็ว่าเกิดมาอยู่ในกองกามธาตุๆ  ธาตุที่เป็นกาม  มีกามเรื่องเพศเรื่องอะไร  แล้วเลื่อนขึ้นไปรูปธาตุ  ไม่มีกาม  มีรูปบริสุทธิ์  แล้วเลื่อนขึ้นไปอรูปธาตุ  ยิ่งบริสุทธิ์อีก  แล้วก็ยังไม่มีรูป  แล้วเลื่อนขึ้นไปนิโรธธาตุ  หรือธาตุนิพพาน  โลกกุตตระเลย  ถ้าได้อย่างนี้เรียกว่าไม่งอกรากๆ  ไม่ติดตันอยู่ที่นั่นจนตาย  เหมือนกับว่าออกจากมดลูกแล้วเข้าโลง  ไม่หยุดอยู่ที่โลงไปๆๆ เหนือโลง  เหนือโลก  เหนือโลง  ไปสู่พระนิพพาน

ใครสามารถสนองคุณบิดามารดาปู่ย่าตายายผู้มีพระคุณได้อย่างนี้  จะต้องถือว่าผู้นั้นได้กตัญญูกตเวทีสูงสุด  เป็นลูกหลานชั้นสูงสุด  เป็นอุดมบุรุษสูงสุด  เป็นลูกหลานสูงสุด  เพราะมันงอกงามๆๆ ขึ้นไปให้ถึงชั้นสูงสุด  ให้ตายายดู  ให้ตายายดูว่า  เออ,  ลูกหลานมันเก่ง  มันไม่งอกราก  มันไม่ติดจมอยู่ที่นี่  มันไม่จมโคลนจมตมอยู่ที่นี่  มันเลื่อนสูงขึ้นไปๆๆ  พูดอย่างนี้ก็พอจะฟังถูกนะว่า  ต้องการให้สนองพระคุณตายายที่ล่วงลับไปแล้ว  ด้วยการเลื่อนชั้นๆๆๆๆ ให้ตายายดู  ครั้งแรกก็พูดว่าให้เลี้ยงดูปูเสื่ออะไรให้เต็มที่ให้ตายาย  ตายายก็พอใจ  แต่ถ้ารบทะเลาะกันให้ตายายดู  วิ่งกลับหมด  ถึงจะเลี้ยงดูกันดีแต่ถ้าก้นงอกราก  ไม่เลื่อนขึ้นไปข้างบนแล้วก็ตายายไม่พอใจเหมือนกัน  สั่นหัว  ขอให้ดีขึ้นทุกปี  ดีขึ้นทุกปีๆๆๆ  เรื่องทานก็ดี  เรื่องศีลก็ดี  เรื่องสมาธิก็ดี  เรื่องปัญญาก็ดี  ขอให้มันดีขึ้นไปทุกปี  ดีขึ้นไปทุกปีๆ นั่นแหละมันไม่งอกราก  นี่ถ้ามันหยุดอยู่กับที่มันไม่ได้  มันต้องดีๆๆๆ ขึ้นทุกปี

ต้นไม้ต้นไร่มันก็งอกยาวขึ้นทุกปีๆ  มันไม่หยุดอยู่ที่เดียว  ไม่มีอะไรหยุดมันได้  มันงอกยาวขึ้นทุกปี  ยาวขึ้นทุกปี  คนเราก็ควรจะเหมือนกัน  ดีๆๆ  ไม่มีอะไรยึดไว้ได้  ไม่งอกรากแล้วตายตัว  งอกข้างบนเรื่อยไปๆๆๆ  พูดว่าไม่งอกรากๆๆ  ไม่ติดตันอยู่ที่นี่  ไม่งอกรากนี่  คำนี้เป็นคำที่สูงสุด  ถ้าเป็นคำบาลี  ก็เป็นคำบาลีอันสูงสุด  เรียกว่า  อตัมมยตา  อตัมมยตา  ไม่มีอะไรยึดไว้ตรงนี้ได้  ไม่มีอะไรยึดไว้ในที่เดิมได้  มีแต่งอกขึ้นไป  งอกขึ้นไปๆ  สูงสุดแห่งอตัมมยตาก็เป็นพระอรหันต์  อตัมมยตาชื่อเดียวกันนี่แหละ  ถ้ายังน้อยๆ เลื่อนขึ้นไปๆๆ  อตัมมยตาสูง สุดเป็นพระอรหันต์  พูดให้ละเอียดแต่มันชวนง่วงนอนนะ  พูดสักนิดนะว่าครั้งแรกมันก็มีกามสัญญา  สำคัญมั่นหมายพอใจในกามๆ  ต่อมาไม่ไหวๆ เด็กๆ ติดสกปรกอยู่ที่นี่ไม่ไหว  กูจะขึ้นเรือนของเขา  สิ่งที่บังคับช่วยให้เลื่อนขึ้นไปได้ๆ เข้มแข็ง  ช่วยให้เลื่อนขึ้นไปได้ไม่ติดอยู่กับสิ่งที่ผูกยึดปรุงแต่ง  ข้อนั้นเรียกว่า  อตัมมยตา  ฟังให้ดีนะคำนี้แปลกหูไม่เคยได้ยิน  เข้าใจว่าทั้ง หมดนี้  อตัมมยตาๆ  อตัมมยตาตัวน้อยๆ  ทำให้เลื่อนขึ้นมาได้จากความหลงใหลในกามแบบชาวบ้าน  พอใจอยู่ในเรื่องเพศเรื่องกาม  เรื่องอะไรอย่างนี้  ไม่มีอะไรสูงสุดไปกว่านั้น  หลงใหลในกามจนว่าฆ่าฟันกันก็มี  ฆ่าพ่อฆ่าแม่เพราะเหตุเรื่องกามก็มี  นี่มันร้ายกาจเรื่องกาม  ธรรมดาสามัญที่สุดสัตว์เดรัจฉานก็ทำเป็น  เอา  ไม่เอาออกมาซะจากกาม  สิ่งที่ช่วยถอนได้จากกาม  สิ่งนั้นเขาเรียกว่าอตัมมยตา  จำแต่ชื่อไว้ก่อน  จำชื่อไว้ก่อน  มันทำให้ถอนขึ้นมาเสียได้จากกาม  แล้วขึ้นมาสู่รูป  รูปธาตุ

อันดับแรกก็เรียก  ปฐมฌาน  ปฐมฌาน  พอใจในปฐมฌานอยู่พักนึง  โอ้, ไม่เอา  มันจะติด  จะงอกรากที่นี่ไม่เอา  ถ้ามีอตัมมยตาจะดีกว่า  เลื่อนถอนจากปฐมฌานไปสู่ทุติยฌาน  ทุติยฌานก็พอใจน่าพอใจ  แต่พอหนักเข้าไม่เอาๆ ไม่ติด  ไม่งอกรากอยู่ที่นี่โว้ย  กูไม่เอากับมึงแล้วโว้ย  ก็มีอตัมมยตาสูงขึ้นไปอีก  ถอนไปสู่ตติยฌาน  ฌานที่สาม  จากฌานที่หนึ่งถึงฌานที่สอง  จากฌานที่สองถึงฌานที่สาม  จากฌานที่สามถึงฌานที่สี่  จบหมดในเรื่องรูปภพ  ในภพคือรูป  โอ้, ไม่ไหวๆ  คราวนี้ไม่เอา  ไม่เอา  ไม่งอกราก  ไม่ยึดอยู่ที่นี่  ก็เลื่อนขึ้นอรูป  อรูปที่หนึ่งเรียก ว่า  อากาสานัญจายตนะ  นี่ก็ดีขึ้นไปกว่ามากแล้ว  พออยู่นานเข้า  โอ้ย, ไม่เอาๆๆ  ไม่งอกรากอยู่ที่นี่  กูไม่งอกรากอยู่ที่นี่  เลื่อนเป็นอรูปฌานที่สองคือ  วิญญานัญจายตนะ  นานเข้า โอ้, ไม่เอาเลื่อนๆๆ  อตัมมยตาก็ดีขึ้น  สูงขึ้น  อตัมมยตาสูงกว่าจึงถอนรากขึ้นไป  เลื่อนขึ้นไปสู่อรูปฌานที่สาม  เป็นอากิญจัญญายตนะ  หนักเข้าไม่เอาๆ ไม่ไหว  ไม่งอกรากอยู่ที่นี่  เลื่อนขึ้นไปจนถึงเนวสัญญานาสัญญายตนะ  อรูปฌานที่สี่  นี่สูงสุดในครั้งโน้น  ในครั้งอินเดีย  อาจารย์คนสุดท้ายของพระพุทธเจ้าชื่อว่า  อุทกดาบสรามบุตร  สอนได้เพียงเท่านี้  สอนได้เพียงเนวสัญญานาสัญญายตนะ  ไม่มีปัญญาจะสอนกว่านั้น  พระพุทธเจ้าได้ไปเรียนกับดาบส  จนถึงดาบสองค์ที่สุดท้ายก็สอนได้เท่านี้  พระพุทธเจ้าถามว่า  มีอะไรอีกๆ  ดาบสบอกหมดแล้ว  มีเท่านี้ๆๆ ทั้งหมดมันมีเท่านี้  คือมีการบรรลุธรรมชั้นเนวสัญญานาสัญญายตนะ  พระพุทธเจ้าไม่เอาๆ  ไม่พอ  มีอตัมมยตาดีกว่านั้น  สูงสุดขึ้นไปกว่านั้น  ออกไปจากภพเลย  ออกจากรูปภพไปสู่นิโรธธาตุ  ไม่ใช่ภพ  ไม่ใช่ชาติ  ไม่ใช่โลก  ไม่เป็นภพ  ไม่เป็นโลก  ไม่เป็นชาติ  เหนือภพ  เหนือโลก  เหนือชาติ  เรียกว่าโลกอุดรๆ  นี่อตัมมยตาสุดท้าย  ช่วยหลุดออกมาจากไอ้โลก  โลกภพทุกชั้นๆๆๆ  สุดท้ายออกมาเป็นโลกอุดร  เป็นนิโรธธาตุ

ไม่เคยฟังไม่ใช่หรือ  ฟังรู้เรื่องหรือไม่รู้เรื่อง  หลับกันหมดหรือยัง  ตายายต้องการไม่ให้ก้นงอกราก  ให้มันงอกขึ้นไปให้มันขึ้นไปๆๆ  จากกามสัญญาสู่ปฐมฌาน  จากปฐมฌานสู่ทุติยฌาน  ตติยฌาน  จตตุถฌานแล้วข้ามเป็นอรูป  เป็นเนว  เป็นอากาสานัญจา  เป็นวิญญาณัญจา  เป็นอากิญจัญญานัญจา  เป็นเนวสัญญานัญจา  ทีนี้จะออกไปโลกอุดร  ถ้าไม่อย่างนั้นมันก็จากมดลูกถึงโลงๆๆ  ไม่ไปไกลกว่านั้น  ต้องไปโลกอุดร  ใครสมัครจะเป็นลูกหลานของตายายยังทัน จะคอยแต่เลี้ยงข้าวปลาอาหาร  กุ้งต้มหวาน  ทอด....(นาทีที่24:29)  มันมีเท่านี้  มันไม่มีอะไรมากกว่านี้  กี่สิบปีมาแล้วล่ะ  ตายายจะพอใจอยู่เพียงเท่านี้ก็ไม่ไหว  อยู่กันให้ดีรักใคร่กลมเกลียวกันให้ดี  แล้วชวนกันเลื่อนชั้นๆๆๆ  อย่าให้ก้นงอกราก  ฉันไม่รู้จะพูดยังไงก็พูดอย่างนี้แหละ  มันพูดได้เท่านี้ว่าตายายต้องการที่สุด  ต้องการที่สุดเลย  ลูกหลานเลื่อนขึ้นไปๆ ให้ถึงชั้นสูงสุด

ธรรมะ  ธรรมะที่ทำให้เลื่อนขึ้นไปไม่งอกราก  ไม่ติดอยู่ที่เดิม  ธรรมะนั้นเขาเรียกว่า อิ อตัมมยตา  อตัมมยตา  ฟังให้ดีๆ  เมื่อไม่กี่วันนี้  มีคนมาจากจังหวัดทางเหนือ  มาถึงขอให้อธิบาย  อาจารย์พูดฟังไม่ถนัด  ไอ้เรื่องที่พูดทางวิทยุ  อยัมมทันตา  อยัมมทันตา  หมายความว่าอะไร  โอ๊ย,  ไม่เคยพูดเลย  อยัมมทันตา  เราพูดแต่เรื่อง  อตัมมยตา  เออๆ,  นั่นๆๆ แหละ  พูดเรื่องอตัมมยตา  ฟังจำไม่ชัด  จำไม่ได้  ได้ยินเป็นอยัมมทันตาที่พระเวลาอาราธนาธรรม  ไม่  ไม่ใช่  อยัมมทันตา  เป็นอตัมมยตา  แปลว่า  ไม่สำเร็จอยู่กับสิ่งนั้น  ไม่อาศัยสิ่งนั้น  ติดพันอยู่กับสิ่งนั้น  ถอนตัวไม่ได้  นั่นแหละที่เรียกอตัมมยตา  ชีวิตต้องการอยู่ด้วยสิ่งนี้  สิ่งนี้อยู่กับสิ่งนี้  มันก็หลุดไปไหนไม่ได้  มันต้องการออกจากสิ่งนั้นไปสู่สิ่งอื่น  นั่นแหละเขาเรียกว่าอตัมมยตา  การที่จะเลื่อนชั้นเป็นชั้นๆๆๆ ก็ต้องมีอตัมมยตา  สำหรับ นั่นสำหรับข้อนั่น  แม้แต่เรื่องน้อยกว่านั้น  มันค่อยๆ เลื่อนค่อยๆ โตขึ้นมาทางร่างกายก็ดี  ทางจิตใจก็ดี  มันมีสิ่งที่ทำให้หลุดจากของเก่า  เลื่อนขึ้นไปหาของใหม่  สิ่งนั้นแหละคืออตัมมยตา  อตัมมยตา  ถ้าไม่มีสิ่งนี้มันไม่เลื่อนๆ  มันไม่มีวันจะเลื่อน  มันไม่รู้จะลักจะเลื่อน  ถ้าดูทางร่างกายเถอะ  ถ้ามันมีอตัมมยตาให้ทางกายเลื่อนขึ้นไป  ทางจิตถ้ามีอตัมมยตาให้เลื่อนขึ้นไป  จนไปสูงสุด  ประเสริฐสุด  อยู่ที่เลื่อนสุดท้าย  พ้นภพพ้นโลกพ้นชาติโดยประการทั้งปวง  แล้วก็เป็นพระอรหันต์เรียกอตัมมยตา  แล้วก็ได้มี อตัมมยตา  ได้ชื่อว่าอตัมมโยๆ เป็นพระอรหันต์

เรื่องที่ต้องบอกอีกเรื่อง  ที่ว่าพอเอาเรื่องนี้มาพูดถึง  พวกผู้รู้ทั้งหลายที่ว่าไม่จริง  ไม่มีในพระไตรปิฏก  ย้อมแมวขาย  นี่บอกให้รู้เขาด่าให้ฟังว่าย้อมแมวขาย  เอาของที่ไม่มีอยู่จริงมาหลอกคน  ให้เรียนให้ฟัง  จะบอกว่าไม่ได้ย้อมแมวขาย  ไม่จำเป็นย้อมแมวไม่ต้องย้อม  แมวจับหนูทั้งนั้น  จะย้อมไม่ย้อมแมวมันก็จับหนู  อย่าไปพูดอะไรว่าย้อมแมวขายมันไม่ต้อง  การที่อันธพาล  คนชั่ว  คนอันธพาลถอนตัวออกมาไม่ได้นั่นแหละ  ก็เพราะไม่มีอตัมมยตาในข้อนั้น  มันติดเหล้าต้องอยู่กับขวดเหล้าเรื่อยไป  มันไม่มีอตัมมยตาจะถอนมาจากนั้น  มันติดการพนัน  ติดไพ่ติดอะไรก็ตาม  มันถอนไม่ได้  มันหลุดก็มันไม่มีอตัมมยตา  เพียงเท่านั้น  เพียงจะถอนออกมาให้ได้มันไม่มี  ขอให้จำไว้เถอะว่า  อตัมมยตาเป็นธรรมะสูงสุด  สูงสุดในพระพุทธศาสนา  ช่วยถอนตัวหลุดออกมาให้ได้จากทางที่ไม่ควรอยู่  ไม่ควรเกิด  ไม่ควรคบ  แล้วก็เลื่อนขึ้นไปๆๆ แล้วไม่งอกราก  ไม่งอกราก  นี่ถ้าเลื่อนชั้นเลวๆ จากขี้เหล้าเมายา  อันธพาลยังเลื่อนไม่ได้  ยังเลื่อนไม่ได้คิดดูสิ  ต้องเลื่อนขึ้นไปถึงคนดีตามปกติ  แล้วเลื่อนอีกทีจะเป็นพระอริยเจ้า  มันต้องเห็นชัด  เห็นชัด  โอ้, นี่ไม่ไหว  ไม่ไหว  อยู่กันไม่ไหวแล้ว  เลิกกันที  พอกันที  กูไม่เอากับมึงแล้วโว้ย  ขวดเหล้าก็ดี  การพนันก็ดี  แม้กระทั่งกามารมณ์เสเพลอะไรก็ตาม  กูไม่เอาๆ นั่นเรียกว่าอตัมมยตา  มันเลื่อนขึ้นไปๆๆ  ไอ้สิ่งที่ทำให้เลื่อนขึ้นไปนั่นน่ะ  เป็นธรรมะที่เรียกว่า อตัมมยตา  เป็นชื่อของญานเห็นแจ้งก็ได้  เป็นชื่อของภาวะจิตก็ได้  แต่รวมความว่าไม่มีอะไรจับไว้ได้  ยึดไว้ได้  มันยึดไว้ไม่ได้  มันมีแต่เลื่อนขึ้นไปๆ

ตายายของเรา  เมื่อหลายร้อยปีหลายพันปี  เข้าใจว่าเจริญรุ่งเรืองด้วยธรรมะ  รู้ธรรมะมาก  เอาว่าสมัยเขาสร้างพระบรมธาตุวัดแก้ววัดหลงอะไรที่สร้าง  ไปดูซะบ้างก็ดีนะ  มันตั้งพันกว่าปี  พันกว่าปีแล้ว  คงจะรู้ธรรมะกันมากแหละ  เข้าใจกันมาก  รุ่งเรืองกันมากแหละ  แต่ฉันชอบใจอย่างยิ่งอยู่ข้อหนึ่งที่ว่า  กล่อมลูกให้นอน  มันนึกถึงเรื่องพระนิพพาน  บทที่กล่อมลูกให้นอนใจความสูงถึงเรื่องพระนิพพาน  มะพร้าวนาฬิเกร์  ต้นเดียวโนเน  กลางทะเลขี้ผึ้ง  ฝนตกไม่ต้อง  ฟ้าร้องไม่ถึง  กลางทะเลขี้ผึ้ง  ถึงได้แต่ผู้พ้นบุญ  นี่บทกล่อมลูกให้นอน  ไอ้คนที่เขาแต่งขึ้นครั้งแรกเขารู้  แต่คนข้างหลังลูกหลานข้างหลังไม่รู้  ไม่รู้  มันว่าส่งเดชไป  มันก็ว่าเหมือนนกแก้วนกขุนทอง  แต่ว่าทีแรกทีเดียวคงรู้  รู้เรื่องว่าเราไม่จมอยู่ในกองทุกข์  จะออกจากกองทุกข์  จะขึ้นเหนือกองทุกข์  เหมือนมะพร้าวนาฬิเกร์  ต้นมะพร้าวงอกขึ้นไปพ้นทะเลขี้ผึ้ง  ทะเลขี้ผึ้งคือวัฏสังสาร  เป็นบุญเป็นบาป  เป็นบุญเป็นบาป  เดี๋ยวเหลวเดี๋ยวแข็ง  เดี๋ยวเหลวเดี๋ยวแข็ง  เดี๋ยวเหลวเดี๋ยวแข็งแล้วเป็นขี้ผึ้ง  ทะเลบุญทะเลบาป  มะพร้าวต้นนั้นไม่เอา  งอกขึ้นต้นอยู่เลย  พ้นเลย  จนถึงที่ฝนตกไม่ต้อง  ฟ้าร้องไม่ถึง  ปู่ย่าตายายของเราต้องๆ เก่งเหลือเกินแหละ  จึงแต่งบทกล่อมลูกให้นอนจนถึงนิพพาน  แล้วก็เข้าใจเรื่องนิพพาน

ขอให้ยอมรับว่าตายายของเรา  มันได้รู้ธรรมะขนาดสูง  ขนาดสุดเหมือนกัน  รู้เรื่องสูง สุดคือพระนิพพาน  คือเรื่องสุดยอดของอตัมมยตา  อตัมอตัมมยตาตัวเล็กๆ  ก็ช่วยเลื่อนขึ้นไปทีละขั้น  ทีละขั้นๆๆ  สุดท้ายหมดเป็นเรื่องนิพพาน  อตัมมยตาสูงสุด  อตัมมยตาเพื่อออกจากกามสัญญา ภควตาภคิตะ(นาทีที่ 33.19) พระผู้มีพระภาคได้กล่าวไว้แล้ว  อตัมมยตาเพื่อออกจากปฐมฌาน  พระผู้มีพระภาคได้กล่าวไว้แล้ว  ออกจากทุติยฌาน  พระผู้มีพระภาคได้กล่าวไว้แล้ว  เรื่อยขึ้นไปๆๆ จนถึงสุดท้ายออกจากภพทั้งปวง  ออกจากเนวสัญญานาสัญญายตนะ  เป็นภพสุดท้ายของภพทั้งปวง  การที่จิตใจมันจะเลื่อนชั้นจากชั้นที่ต่ำกว่า  มันต้องถอนออกจากอำนาจของสิ่งที่เคยติดเคยอยู่  เคยผูกพันรัดรึงเสีย  ขึ้นไปได้ๆๆ ตามลำดับ  ขึ้นไปชั้นสูงโดย อตัมมยตาที่สูง  สูงๆๆ จนเป็นอันสุดท้าย  จนเป็นพระอรหันต์  จบอตัมมยตา

จะทำได้หรือไม่ได้นี้ก็ขอให้ช่วยเอาไปคิด  ขอให้พยายาม  ขอแต่อย่าให้ก้นงอกราก  ให้ขึ้นไปเท่าที่ขึ้นไปได้ๆๆ  อย่าให้ก้นงอกราก  อย่าให้เท่าเดิมๆ  ให้เจริญสูงสุดดีกว่าเดิมๆ  นี่เขาเรียกว่ามันใกล้พระนิพพาน  มันใกล้พระนิพพานเข้าไปทุกทีๆ  จะดับทุกข์ได้ในที่สุด  ใครๆ ทีนี้ใครๆ จะกล้าหาญ  จะกล้าหาญ  จะกล้ายืนยันว่าจะต้อนรับตายายในข้อนี้  จะเป็นลูกของตายายที่ดี  ที่ซื่อตรง  จะต้อนรับตายายด้วยการกระทำข้อนี้  คือให้มีอตัมมยตาเพิ่มขึ้นๆ  ไม่ให้ก้นงอกรากอยู่ที่ตรงนี้  จมกามหรือว่าจมรูปอะไรอยู่ที่ตรงนี้  เลื่อนขึ้นไปๆ นั่นแหละคือการเลี้ยงดูตายายที่ดีที่สุด  เป็นการส่งตายายให้กลับบ้านด้วยความพอใจที่สุด  ถ้าตายายรู้สึกว่าลูกหลานมีความเจริญแน่นอน  ไม่ก้นงอกรากอยู่ที่นี่เลื่อนชั้นขึ้นไป  ตายายดีใจสูงสุด  ดีใจสูงสุด  ทำบุญทอดกฐินให้ร้อยล้านบาท  ตายายสั่นหัว  กูไม่เอา  กูไม่เอากับมึง  ต้องการให้ทำการเลื่อนชั้นตัว เองด้วยจิตใจสูงขึ้นไปๆ  ที่ว่าก้นไม่งอกรากตายายจะชอบ  จึงอย่าหวังในเรื่องทางวัตถุกันนัก  มันจะก้นงอกราก  ปีนี้ก็อยู่เท่านี้  ปีนี้ก็อยู่เท่านี้ๆ  ปีนี้ก็ทำเท่านี้  ก้นงอกราก  ไม่ต้องสงสัย  ขึ้นไม่ได้  เอานะตกลงนะว่าต้องดีขึ้นไปทุกปี  ดีขึ้นไปทุกปี  เลื่อนขึ้นไปทุกปี จิตใจสูงขึ้นไปทุกปี  สูงขึ้นไปทุกปี  เกลียดสิ่งที่ต่ำลงไปทุกทีๆ  กำจัดไปทุกทีๆ  ต่ำลงไปไม่เอา  สูงขึ้นมาๆๆ  อวดตายายด้วยการกระทำชนิดนี้  แล้วตายายก็จะพอใจ  ฉันยืนยันว่าตายายไม่ได้โง่ๆ  ร้องเพลงกล่อมลูกด้วยพระนิพพาน  ด้วยเรื่องพระนิพพาน  บทว่า  มะม่วงหิมมพานต์  สุกงอมหอมหวาน  อยู่กลางแม่น้ำทะเลหลวงก็ดี  บทว่าส้มซ่า  ลูกดกหราร่า  ร่มฟ้าร่มดินก็ดี  มีหลายบท  บทเหล่านี้มีความหมายถึงนิพพานทั้งนั้น  ไปคิดเถอะ  ไปคิดเอาความหมายเถอะ  ระลึกถึงนิพพานทั้งหมด  ตายายไม่โง่  ตายายไม่โง่  ร้องกล่อมลูกด้วยบทถึงพระนิพพานอย่างนี้ได้  ลูกหลานชั้นนี้มันจะไม่รู้ว่า  ว่าส่งเดชไม่รู้อะไร  เราเชื่อได้แน่ว่า  ตายายของเราไม่ได้โง่เง่าเต่าปูปลา  รู้แจ้งประจักษ์ธรรมะ  ถึงขนาดเอานิพพานมากล่อมลูกได้  เราก็จะพยายามยกตัวๆๆๆๆๆๆ ไปตามลำดับ  ลำดับๆๆๆ  ด้วยธรรมะที่เรียกว่า  อตัมมยตา  ความไม่ถูกปรุงแต่งอยู่ด้วยสิ่งนั้น  ความไม่ถูกผูกพันอยู่ด้วยสิ่งนั้น  ความไม่สำเร็จอยู่กับสิ่งนั้น  คือไม่ติดอยู่กับสิ่งนั้น  เลื่อนขึ้นไปๆ  คำนี้มันเงียบหายอยู่ในพระไตรปิฏก  น่าสงสาร  ไม่เอามาพูด  ไม่เอามาใช้ให้เป็นประ โยชน์  เป็นสิ่งสูงสุด  เป็นคำสูงสุด เป็นหลักธรรมสูงสุดในพระพุทธศาสนา  

ขอให้เราสนองคุณตายาย  ด้วยการทำให้พอใจว่าลูกหลานไม่ได้ก้นงอกราก  มีแต่สูงขึ้นไปๆๆ  หรือว่าจะพูดว่าสนองคุณพระพุทธเจ้าก็ได้  พระพุทธเจ้าต้องการให้สัตว์โลกทั้งหลายทั้งปวงดับทุกข์  สิ้นทุกข์  เราทำให้มันเกิดผลแบบนั้น  ก็พอใจพระพุทธเจ้าด้วยแหละ   สนองพระ คุณพระพุทธเจ้าด้วย  ทำที่สุดทุกข์ของตนๆๆ ด้วยกันจงทุกคน  ธรรมะนี้มีไว้สำหรับทุกคน  อาศัยเป็นพ่วงเป็นแพข้ามวัฏสังสาร  ข้ามมหาสมุทรไปสู่ฝั่งโน้นคือพระนิพพาน  พระพุทธเจ้ายังต้องการแบบนี้  ฉันก็ต้องการแบบนี้  ขอให้เราทำสนองคุณตายายด้วย  สนองคุณพระพุทธเจ้าด้วย  นี่ฉันเอามาพูดด้วยความหวังดีแก่ทุกคน  แก่ทุกฝ่าย  แก่เพื่อนมนุษย์ทั้งหลาย  แก่ตายาย  แก่พระพุทธเจ้าด้วยความหวังดี  เอามาพูดให้เข้าใจอย่าให้ก้นงอกรากที่ตรงนี้  เป็นอันว่าวันนี้พูดถึงสิ่งสูงสุด  แล้วจะทำให้ตายายพอใจๆ  นับมาตั้งแต่ว่าอยู่กันให้ดี  อย่าให้ตายายร้อนใจ  อยู่กันให้ดีนี่ไม่ใช่อยู่เฉยๆ เลื่อนๆๆๆ  เลื่อนเรื่อยจนกว่าจะไปถึงสิ่งสูงสุด  เลื่อนอตัมมยตา  อวดไม่มีใครเคยได้ยินไหม  ไม่มีใครเคยมาพูด  ตกค้างอยู่ในพระไตรปิฏก  นานเท่าไหร่แล้วก็ไม่รู้  แต่นี่จะเอามาพูด  เอามาใช้เป็นประโยชน์ให้ได้  เพราะว่าเป็นสิ่งที่สูงสุด  ที่มีประโยชน์ที่สุด  ถ้าไม่มีอตัมมยตาก็ไม่มีพุทธศาสนาแหละ  กล้าท้าแบบนี้  พอได้สอนเรื่องอตัมมยตาแหละ  พระพุทธศาสนาจึงได้เกิดขึ้น  แล้วมีอตัมมยตานี้ถึงได้เลื่อนตัวเองๆ  ดับทุกข์ขึ้นไปๆ  ดับทุกข์ยิ่งขึ้นไปๆๆ จนถึงสูงสุด  อตัมมยตาช่วยได้แบบนี้  ที่เรายังต้องทำนั่นทำนี่  ต้องถือพระพุทธ  พระธรรม  พระสงฆ์  แล้วอะไรอีกมากมาย  ก็เพราะว่ามีความทุกข์

พระพทุธเจ้าก็สอนเรื่องอตัมมยตา  แต่ไม่มีใครเอามาพูด  ถึงฉันเอามาพูด  เราจะต้องอาศัยพระธรรมของพระพุทธเจ้าเพื่อดับทุกข์  คือเรื่องสูงสุดอยู่ที่เรื่องอตัมมยตา  อตัมมยตา แปลว่าก้นไม่งอกราก  หากพูดกับชาวบ้านที่โง่เขลาที่สุด  ก็จะพูดว่าก้นไม่งอกราก  จะเลื่อนขึ้นไปๆ  หากพูดกับเด็กๆ  กูไม่เอากับมึงแล้วโว้ย  กูไม่เอากับมึงแล้วโว้ย  ขวดเหล้าขวดเบียร์ถั่วโปการพนันกัญชายาฝิ่นก็ดี  อะไรก็ดีกูไม่เอากับมึงแล้วโว้ย  แต่ว่าถ้าพูดกับผู้มีสติปัญญารู้ธรรมะ  ในภาษาธรรมะ  เป็นอุบาสก  อุบาสิกา  ก็ว่าไม่เอาแล้วกับสิ่งที่ปรุงแต่ง  ไม่เอากับสิ่งปรุงแต่งคือสังขาร  สังขารปรุงแต่งกูเรื่อยๆ  กูไม่เอากับมึงแล้ว  ไม่ยอมให้ปรุงๆ ออกจากการปรุง  นั่นคือ อตัมมยตา  กามธาตุก็ปรุงให้หลงใหลอยู่ไม่ได้  รูปธาตุก็ปรุงให้หลงใหลอยู่ไม่ได้  อรูปธาตุก็ปรุงให้หลงใหลอยู่ไม่ได้  เรียกอีกทีว่ากามโลกๆ  โลกที่มีกามมาปรุงให้จิตไม่ได้  รูปโลกสูงกว่าก็มาปรุงให้จิตไม่ได้  อรูปโลกก็สูงกว่ามาปรุงให้จิตไม่ได้  ออกจากโลก  ออกจากภพ  ออกจากสังขารคือการปรุงแต่ง  คำว่าสังขารคือสิ่งที่ปรุงแต่ง  สิ่งที่ถูกปรุงแต่ง  กิริยาอาการที่ถูกปรุงแต่ง  ปรุงแต่งเรียกว่าสังขารทั้งหมด  ไม่ได้หมายถึงร่างกายเนื้อหนัง  การปรุงแต่งก็เรียกว่าสังขาร  สิ่งที่ปรุงแต่งสิ่งอื่นก็เรียกว่าสิงขาร เอ้อ, สังขาร  สิ่งที่ถูกสิ่งอื่นปรุงแต่งก็เรียกว่าสังขาร  กูไม่เอาสังขารอีกต่อไป  จะพ้นสังขาร  จะเหนือสังขารนั่นแหละ  โดยอตัมมยตาออกไปได้จากสังขาร  การปรุงแต่ง  สังขารา ปรมาทุกขา  สังขารทั้งหลายเป็นความทุกข์ 

เอาล่ะพอกันทีแล้วนะ  สรุปความว่าเราพูดเรื่องตายายมาให้เราต้อนรับเลี้ยงดู  เราจึงต้อนรับในสิ่งที่ตายายพอใจว่าอยู่กันดีๆ  อยู่กันเรียบร้อยดี  แล้วก็ไม่งอกรากติดตันอยู่ที่นี่  แล้วก็ก้าวหน้าๆๆ  ให้ตายายอนุโมทนาแหละ  อย่ากลัวว่าลูกหลานจะดีกว่าตายาย  ไม่เป็นไรหรอกตายายไม่ว่า  แต่ว่าขอให้พยายามสุดที่สุดเถอะ  ตายายจะอนุโมทนา  อนุโมทนา  ถ้าคอยแต่ทำขนมลาให้กิน  ต้มกุ้งหอยให้กินซ้ำซากอยู่อย่างนี้คงไม่ไหว  หรือคอยแต่บังสกุล  เผากระดาษอยู่อย่างนี้ก็คงจะไม่ไหว  มันต้องให้ดีกว่านี้  ต้องเลื่อนๆๆ  รับตายายก็ดี  เลี้ยงตายายก็ดี  ส่งตายายก็ดี  ขอให้เปลี่ยนความหมายสูง  สูง  สูงขึ้นไป  จนว่าลูกหลานเจริญงอกงามก้าวหน้า  ไปในทางแห่งพระศาสนาของสมเด็จพระบรมศาสดา  อยู่ทุกทิพาราตรี

วันนี้พูดว่าอย่างนี้  วันนี้พูดเท่านี้  ให้จำไว้ว่า  วันส่งตายาย  ให้ตายายกลับไปด้วยความสบายใจ  ยกมือท่วมหัว  โมทนาสาธุการแก่ลูกหลานที่ได้กระทำ  ลูกหลานไม่โง่เง่าเต่าปูปลา  ลูกหลานมันเลื่อนชั้นๆๆๆ  กันอยู่ทุกวันทุกคืนทุกเดือนทุกปี  ขอให้เราได้เป็นลูกหลานแท้จริงที่ดีของตายาย  ด้วยการใช้อตัมมยตาเป็นเครื่องส่งตัวเอง  ยกตัวเอง  ส่งตัวเอง  ยกตัวเอง  จนกว่าจะถึงจุดสูงสุดคือโลกุตตระ  หรือนิโรธธาตุ  หรือพระนิพพาน  แรงมีพูดเท่านี้วันนี้  ขอยุติพูด  ขอยุติการพูด  ถึงพูดเท่านี้ก็ไปคิดได้มากมาย  ขอให้ไปคิดให้เข้าใจ  พอใจกล้าหาญ  กล้าหาญ  กล้าหาญในการจะถอนรากตัวเอง  รากขาดช่างหัวมัน  ให้มันเลื่อนขึ้นไปข้างบน  เลื่อนขึ้นไปข้างบนๆ  พอๆๆ ขอบใจที่ช่วยกันมารักษาขนบธรรมเนียมประเพณีส่งตายาย  ดีที่สุดที่รักษาไว้อย่าให้สูญหายไปเสีย...