อะไรที่จะต้องพูดแต่เช้านี้ ก็พูดอย่างที่เขาเรียกว่า ปฐมนิเทศ ไม่เป็นเรื่องเป็นราวอะไร ก็จะบอกให้ทราบว่า  เช้านี้ไปนอนชดเชย เพราะไม่ได้นอนเมื่อคืนนี้เสีย ให้มันหายงัวเงีย แล้วก็บ่ายนี้ไปเที่ยว ทำความรู้จักกับสวนโมกข์นี่  ให้ทุกแห่งทุกมุมของสวนโมกข์นะบ่ายนี้  ให้รู้เสียทุกแห่ง ที่นี่ ที่นั่น ที่บนภูเขา ที่โรงปั้น อะไรก็ตาม  เพื่อว่าจะได้ไม่มีความตื่นเต้นกังวลว่าจะมีอะไรที่ไหนบ้าง  ถ้าจิตมันยังกังวลกับสถานที่หรืออะไรอยู่นะ  มันไม่เหมาะที่จะฟัง  

ฉะนั้นขอให้ไปทำความรู้จักกับสถานที่ หมดความตื่นเต้น หรือแปลกที่กันเสียก่อน โดยให้ผู้ที่นำเที่ยวนี่พาไป ก็เป็นส่วนหนึ่งเหมือนกันแหละที่จริงนะ ของการอบรม ไปรู้ว่าโบสถ์ทำอย่างไร โรงเรียนทำอย่างไร นี่โรงเรียนเรามีตรงนี้  โรงเรียนกลางดินอย่างนี้ อบรมผู้พิพากษามาเยอะแยะแล้ว อบรมนิสิตนักศึกษามาเยอะแยะแล้ว ก็ต้องอบรมพวกซิสเตอร์ต่างศาสนา จะได้รู้ว่า มัน มันไม่ต้องลงทุนมาก  ยิ่งลงทุนน้อยที่สุด นั่นแหละยิ่งเป็นพุทธศาสนา ช่วยจำไว้ด้วย ลงทุนมากแล้วก็ได้ผลไม่คุ้มกันนี่  ไม่ใช่พุทธศาสนา ยมบาลจะเอาตาย สิ่งที่ไม่เคยมีของพุทธกาลก็มีขึ้นมาแล้ว แพงมาก อย่างนี้ไม่ถูก  ก็เอาเท่าที่เคยมีครั้งพุทธกาล บางอย่างจะไม่ต้องลงทุนอะไรเลย  เช่น ทำสังฆกรรมกลางสนามหญ้านี่ มันไม่ต้องลงทุนอะไรเลย นี่ควรรู้ไว้บ้าง ในวินัยที่เราเรียนนี่มันก็มี  ถ้าฝนตกหรือพายุมาก็เลิกสังฆกรรมได้ เพราะทำสังฆกรรมกันกลางสนามหญ้า ไม่ได้ทำในโบถส์ เพราะมันไม่มีโบสถ์ ไม่ได้ทำในวิหารเป็นปกติ เพราะว่ามันไม่จุกัน อย่างนี้เป็นต้น

เดี๋ยวนี้ทั่วโลกกำลังตื่น เรียกว่า แตกตื่น อุดมคติที่มีผู้ค้นพบใหม่ขึ้นมาข้อหนึ่ง ซึ่งผมก็เห็นว่าเหมาะสมที่สุด สำหรับพวกเรา เขาสรุปความแล้ว เหลืออยู่เพียงสามสี่พยางค์ว่า The Small The Beautiful  แปลว่า ยิ่งเล็กนั่นแหละยิ่งดี ยิ่งเล็กยิ่งดี ยิ่งเล็กยิ่งดี   ถ้าทำใหญ่โตมโหฬารนั้นยิ่งบ้า ควบคุมยาก ลงทุนมาก เสียหายเก่ง  ดังนั้นยิ่งเล็กๆนั่นแหละยิ่งดี  ยิ่งต่ำๆนั่นแหละ มัน, มันก็ยิ่งเล็ก กลางดินกลางทรายอย่างนี้ ไม่ต้องลงทุนอะไร มันก็ไม่ขาดทุนอะไร  ถ้าเราไปประชุมกันบนวิมาน บนตึกรโหฐาน บนโรงแรมชั้น, ชั้น, ชั้น, ชั้นเอก มันก็เรื่องบ้า ก็แพงมาก  แล้วก็ไม่ได้ผลดีกว่าที่จะนั่งกันกลางดิน

จะพบว่าเรานิยมอย่างนั้น ที่นี่ นิยมอย่างนั้น  ใช้เงินลงทุนน้อยสุด แต่ได้ประโยชน์มากที่สุด  ยิ่งเล็กยิ่งดี  ยิ่งใหญ่ยิ่งบ้า  นี่, พระธรรมทายาทคงจะประสบกับปัญหานี้ เพราะจะเป็นสมภาร เป็นเจ้าอาวาสดำเนินการอะไรบางอย่าง หรือหลายอย่าง ซึ่งต้องลงทุน  ถ้าลงทุนใหญ่ตั้งแต่ทีแรกแล้วเรื่องบ้า ถ้าลงทุนได้น้อยที่สุดที่จะน้อยได้ตั้งแต่ทีแรกแล้ว ค่อยๆโตขึ้นนั่นแหละยิ่งดี  อย่าไปบุก มันจะบ้า บุกทีแรก  เอาแล้วก็บุกเลย ทุ่มเทเลยนี่มันจะบ้า เราถือหลักอย่างนั้น ดังนั้นไปดูให้ทั่วสวนโมกข์เถิด จะพบหลักเกณฑ์อย่างนั้น ให้มันเท่าที่จำเป็น  ไม่ใช่ว่าใหญ่ด้วยหลังใหญ่ หรืออะไรไม่ใช่ ว่าที่มันน้อยไว้ น้อย น้อยไว้  เอ่อ, ลงทุนน้อยไว้ เท่าที่จำเป็นเท่านั้น  ให้มันเท่าที่จะเล็กได้ ก็มีเท่านั้น  และให้เป็นไปในทางที่ค่าใช้จ่ายไม่ค่อยมี หรือมีแต่น้อย

ดังนั้นเป็นอันว่า วันนี้เที่ยวดูสวนโมกข์ว่ามันมีอะไรบ้างให้สอนธรรมะโดยรูปภาพอย่างที่นี่ ก็อยู่ในหลักการอันนี้  สอนเรื่องนิพพานด้วยสระใหญ่สระหนึ่ง มีต้นไม้อยู่กลางสระต้นหนึ่ง ต้นมะพร้าว  คือนิพพาน นี่, เป็นภาพนิพพานที่ใช้สอนธรรมะได้ดีที่สุด นี่ตัวอย่าง

ดังนั้นเช้านี้นอนชดเชยเสีย มันจะไม่ได้อ่อนเพลีย แล้วตอนบ่ายก็ไปเที่ยวดู ทุกแง่ ทุกมุมในสวนโมกข์จนรู้จักดี  ฝ่ายนี้เป็นอุบาสิกา มีโรงครัว มีอะไร ไปดูก็ได้ เขาไม่ห้าม  ข้างหลังโน่น พระ แต่แผนที่มีอยู่ในนี้  แผนที่ทั้งวัดทำเป็นหุ่นจำลองมีอยู่ในตึกนี้ เข้าไปดูได้   แล้วในตึกนั้นมีหนังสือทุกเล่มที่พิมพ์ขึ้นแล้ว  ที่พิมพ์ขึ้นแล้ว ที่ยังไม่ได้พิมพ์ก็ยังมี ยังอยู่ในเซฟ  แต่ที่พิมพ์ขึ้นแล้วทุกเล่มมาแสดงอยู่ในตึกนี้  ไปดูด้วยก็ได้  จะได้ความรู้สักอย่างหนึ่งว่า  ถ้าอย่าเหลวใหล อย่าผลัดวันประกันพรุ่ง คนๆเดียวจะทำงานได้มากอย่างที่ไม่น่าเชื่อ  หลายคนเขาไม่เชื่อว่างานนั้นทั้งหมดน่ะผมทำคนเดียว  เพราะว่าไอ้คนนั้นมันไม่เคยทำอย่างสนุกในการงาน ก็ทำได้น้อย ถ้ามันทำอย่างสนุกในการงาน ก็ทำได้มาก เกินคาด เกินเชื่อว่า คนเดียวทำ

ขอให้ดูชนิดที่ได้ประโยชน์เป็นการศึกษาอบรมไปในตัวเสร็จตอนบ่าย  ทีนี้มันก็เหลือแต่การอบรม จะเริ่มการอบรมเป็นครั้งแรกภาคค่ำวันนี้  และนอกนั้นก็จะมี เช้า บ่าย ค่ำ เช้า บ่าย ค่ำ เช้า บ่าย ค่ำ สามเวลาจนหมดกำหนด  ผมก็สามารถทำได้เพียงวันละครั้ง เดี๋ยวนี้มันเต็มทีแล้ว เรี่ยวแรงร่างกายมันทรุดโทรม เลยช่วยบรรยายได้เพียงวันละครั้ง หรือตอนหัวค่ำ  ภาคเช้า ภาคบ่ายจะให้ผู้อื่นซึ่งเขาเชี่ยวชาญในแขนงนั้นๆให้บรรยายประสบการณ์ ไม่ใช่บรรยายวิชาจากหนังสือหนังหา ให้เขาบรรยายประสบการณ์ที่เขาเคยประสบมา  ตลอดถึงเขาอาจจะตั้งความหวังต่อไปได้อย่างถูกต้อง เพราะว่าเขามีประสบการณ์มามาก  

ตัวอย่างเช่น ประสบการณ์เกี่ยวกับการจัดโรงเรียนพุทธศาสนาวันอาทิตย์  ประสบการณ์เกี่ยวกับการใช้พระไตรปิฎกให้เป็นประโยชน์  ประสบการณ์เกี่ยวกับความต้องการธรรมะของสังคมต่างๆ   ประสบการณ์เกี่ยวกับการต้อนรับแขก  ประสบการณ์เกี่ยวกับการสอนธรรมะด้วยภาพ  ประสบการณ์เกี่ยวกับการใช้โยนิโสมนสิการในการงาน อันนี้สำคัญมาก  ประสบการณ์ในศิลปะแห่งการพูดจาชี้ชวน ที่นี่เรามีผู้ ผู้ ผู้ชำนาญงานคนหนึ่งชี้ชวนจนคนเลิกบุหรี่กองเท่าภูเขา บุหรี่ที่เขาเลิกที่ทิ้งไว้ ใช้คำว่ากองเท่าภูเขา คือมันมากแหละ มันมาก เป็นกระสอบ กระสอบ  นี่เขาก็มีประสบการณ์ในการพูดจาชี้ชวน เลยเชิญท่านมาบรรยายสักครั้งหนึ่ง นี่ ประสบการณ์ในศิลปะแห่งการพูดจาชี้ชวน ประสบการณ์การใช้ศิลปะในการเผยแผ่ธรรมะ  ประสบการณ์เกี่ยวกับการบันทึกเทป เข้าใจว่าที่วัดอุโมงค์ไม่ได้พูดเรื่องนี้  เข้าใจว่านะ คือเราจะพูดประสบการณ์เกี่ยวกับการบันทึกเทป ใช้เทปบันทึกเสียงทำอย่างไรได้ดี ทำอย่างไรได้ง่าย ทำอย่างไรได้สะดวก ทำอย่างไรได้ถูกที่สุด ทำอย่างไรได้ผลดีที่สุด เกี่ยวกับการซื้อหา การรักษา การมีไว้ ให้มันเป็นไปแต่ผลดี นี่, เขาเรียกประสบการณ์ที่สำคัญอันหนึ่ง ประสบการณ์เกี่ยวกับใช้, การใช้เครื่องมือที่ทันสมัยอย่างนี้เป็นต้น  นี่เราจะพูดกันแต่ประสบการณ์ ประสบการณ์โดยผู้ที่ได้ประสบมาแล้ว เท่าที่นึกออกคิดว่าจะเป็นประโยชน์ดีที่สุด ไม่ต้องพูดเรื่องในตำราโดยตรงกันแล้ว เชิญผู้มีประสบการณ์ในเรื่องนั้นๆมาพูดกันดีกว่า นี่เราก็มี เท่าที่มี อย่างที่ว่ามาแล้วนี้

ขอให้สนใจ เตรียมตัว,  สนใจ คือ เตรียมตัวที่จะจด จะจำ จะทำความเข้าใจ เอาไปใช้ปฏิบัติให้ได้อย่างโรงเรียนพุทธศาสนาวันอาทิตย์ นี่, ต่อไปต้องทำแล้ว  พระเณรต้องทำ คือในวัดนี่, ต้องทำ เพราะว่าการศึกษาของโลกน่ะมันเป็นหมาหางด้วน  มันสอนไม่เต็ม ยัง, ยังขาดอยู่เรื่องธรรมะ เรื่องหนังสือ เรื่องวิชาชีพนี่, เขาสอนกันจนเต็มจนเฟ้อ จนไม่มีเวลามาสอนเรื่องธรรมะหรือศาสนา เราก็ช่วยเขา ช่วยเติมในส่วนนี้  เช่นจัดโรงเรียนวันอาทิตย์ขึ้นมา เด็กๆก็ได้มาเรียนธรรมะ ครบ เรียนหนังสือ เรียนวิชาชีพ ก็เรียนธรรมะ  

ขอให้สนใจ หรือตั้งใจที่จะช่วยเหลือประเทศชาติ  โดยจัดให้การศึกษามันสมบูรณ์ อย่างนี้เป็นต้น  ทั้งผู้ที่เคยจัดมาแล้ว หรือกำลังค้นคว้าอยู่ หรือกำลังมองเห็นอนาคตอันแจ่มใสอยู่ก็ตาม เขาจะได้บรรยายให้เราฟัง  นี่เป็นเรื่องประสบการณ์ทั้งนั้น อย่าไปถือ ยึดถือว่า อายุมาก อายุน้อย มันจะรู้อะไร อย่างนี้มันไม่ได้หรอก  ถ้าเขามีประสบการณ์มาก ก็เท่ากับอายุมาก  ดังนั้นขอให้ฟังให้ดีๆ

ประสบการณ์เกี่ยวกับการใช้พระไตรปิฎกให้เป็นประโยชน์นี่  มันกำลังไม่มี หรือว่าเป็นพระทั้งทีไม่เคยแตะต้องพระไตรปิฎกเลยก็มี บางทีเป็นมหาเปรียญไม่เคยจับพระไตรปิฎกก็มี  ในเมืองไทยนี่อย่างน่าละอาย ที่ว่าพระไตรปิฎกถูกจับต้อง ลูบคลำน้อยมาก ทำให้ของดีๆตกค้างอยู่ในพระไตรปิฎกเยอะแยะไปหมด  พอเอามาพูด ดูเป็นของแปลก แล้วพาลพาโลหาว่า หามาว่าเอาเอง  ที่จริงที่ผมเอาอะไรมาพูดแปลกๆ เสียง ออกชื่อแปลกๆนั้นไม่ได้ว่าเอาเอง ไม่ได้ตั้งเอาเองหรอก มันคือสิ่งที่ค้าง ตกค้างอยู่ในพระไตรปิฎก เพราะเขาไม่ได้เอามาพูด  นี่, โทษของการที่แตะต้องพระไตรปิฎกน้อยเกินไป

จึงอยากจะขอร้องว่า ขอให้ทุกท่านสนใจ ที่จะดึงอะไรออกมาจากพระไตรปิฎกให้มากที่สุด  ถ้าจะมีทุนรอนอะไรบ้าง ก็ซื้อพระไตรปิฎกกันดีกว่า  ซื้อไม่ได้ทั้งชุด ก็ซื้อบางส่วนสิ  ส่วนที่จะเป็นประโยชน์มากที่สุดคืออะไร  ลองถามผู้ที่เขาเชี่ยวชาญดู ถ้าจะซื้อพระไตรปิฎกด้วยทุนจำกัด ไม่ใช่ซื้อทั้งชุด จะต้องซื้ออะไรก่อน อย่างนี้เขาบอกได้ดี เพราะว่าเขาพลิกอยู่ทุกวัน พวกธรรมทายาทนี่ถ้าไม่มีพระไตรปิฎกเป็นคู่มือนี่ ดูมันโหรงเหรงเต็มทีแหละ  มันจะไม่รู้ เรื่องของพระพุทธเจ้าที่จะเดินตามท่านได้

ดังนั้น ขอปลุกความสนใจของท่านทั้งหลายว่า จงสนใจในพระไตรปิฏก มาหา มาเรียน มาใช้กันให้มากขึ้นกว่าที่แล้วมา การสังคมก็เหมือนกันแหละ จะต้องทำให้ดีกว่าที่แล้วมา ที่แล้วมาสังคมกันไม่เป็น มันไม่สมัครสมานสามัคคีกัน  บ้านกับวัดนะ ไปด้วยกันไม่ได้  นี่ธรรมทายาท ไม่, ยังไม่ประสบความสำเร็จในการเป็นทายาททางธรรม  

ผมก็จะพูดในชุดหนึ่งว่า
            ธรรมทายาทในแง่ของปริยัติ
            ธรรมทายาทในแง่ของการปฏิบัติ
            ธรรมทายาทในแง่ของปฏิเวธ
            ธรรมทาสในแง่ของการเผยแผ่
            ธรรมทายาทในการจัดวัดวาอาราม  อย่างนี้เป็นต้น

คือ เราจะทำเหมือนพระพุทธเจ้า คือ เดินตามรอยพระพุทธเจ้านี่, เราจะเรียกว่า ธรรมทายาททั้งนั้นเลย ไม่ว่าอะไร  

อย่างเช่น เราได้ทราบว่า พระพุทธเจ้าฉันหนเดียวเท่านั้นแหละ เราก็ลองทำตามท่านบ้างสิ พระพุทธเจ้าไม่มีร่ม ไม่มีรองเท้า เราก็ลองทำตามท่านบ้าง เรื่องนี้แม้ว่าจะอนุญาตร่ม อนุญาตรองเท้า  แต่ถ้าดูตามเรื่องราวในประเด็นแล้ว  มันกลับเห็นว่าพระพุทธเจ้าไม่ได้ใช้รองเท้า ไม่ได้ใช้ร่ม ไม่ได้ใช้ไม้เท้า วางผ้าผึ่งเลย  อาจารย์วิปัสสนาเดี๋ยวนี้ เขาถือไม้เท้าสูงๆ  โก้เลย นี้เรียกว่าไม่ทำตามพระพุทธเจ้าก็ได้

หลายอย่างหลายประการที่ว่าจะต้องศึกษาให้รอบรู้ แล้วก็ทำกัน  ขึ้นยุคใหม่ ขึ้นยุคใหม่ ให้ความถูกต้อง ให้ยิ่งๆขึ้นไป  แล้วก็จะไม่เสียหลาย ความมีอยู่แห่งพวกเราจะไม่เป็นหมัน ความมีอยู่แห่งสาวกของพระพุทธองค์จะไม่เป็นหมัน  ข้อนี้จะสำเร็จประโยชน์ได้ก็เพราะพวกเราทั้งหลายกระทำ ถ้าเราไม่ทำ ใครมันจะมาทำให้ ไม่มีทาง  เตรียมตัวศึกษาให้เข้าใจ และเตรียมตัวสำหรับทำ ลงไปจริงๆ

อุตส่าห์มากันไกล แล้วก็เปลือง แล้วก็เหนื่อยนะ  นี่, ท่านมากันจากที่ไกล มาด้วยความเหน็ดเหนื่อย มาด้วยความหมดเปลือง ทนลำบาก แต่ว่ามันจะได้ผลเกินค่า ได้ผลคุ้มค่า เกินค่า  ดังนั้นขอให้อดทนเอาหน่อย เรียกว่า เรารวมกำลังกัน สืบอายุพระศาสนา  ทั้งผู้พูด ทั้งผู้ฟัง เรียกว่ามันรวมกำลังกัน ทำกิจกรรมที่เป็นการสืบอายุพระศาสนา สนองพระพุทธประสงค์

ดังนั้น ผมจึงขอแสดงความยินดีในการมาของท่านทั้งหลาย และขออนุโมทนาในการเสียสละ เพื่อกระทำกิจกรรมอันนี้  ที่เรียกว่า ธรรมทายาทนี่ ให้ลุล่วงไปด้วยดี  นี่คือ, สิ่งที่เรียกว่าปฐมนิเทศ คือทำความเข้าใจกันในเบื้องต้น  ไม่พูดเรื่องอะไรเป็นชิ้นเป็นอัน  แต่ว่าจะทำความเข้าใจกันในเบื้องต้นของทุกๆเรื่อง ที่เราจะต้องทำอย่างครบถ้วน  ดังนั้นขอให้ดำเนินไปตามนี้ เช้านี้ไปพักผ่อน ชดเชยการอดนอนในรถ ไป, บ่ายนี้ทำความรู้จักกับสวนโมกข์เสีย ค่ำนี้จะเป็น, เริ่มการบรรยายครั้งแรก

ขอปิดประชุม ไม่มีอะไรจะต้องพูด