พระเณรทั้งหลายควรจะรู้ว่าชาวอินเดียเขามีบุญคุณแก่ไทยเราอยู่ เพราะเขาได้นำลัทธิพุทธศาสนามาให้เราจนถึงประตูบ้าน ควรจะคิดนำไปคืนให้เขาบ้าง เพื่อแสดงว่ากตัญญูกตเวที การประกาศศาสนาน่าจะมีพระรูปใดรูปหนึ่งไปอยู่ที่อินเดียจนตลอดชีวิต จะทำงานสำเร็จ ผู้ที่จะไปทำงานใหญ่เช่นนี้ จะต้องพยายามทำไปอย่างเป็นผู้เสียสละแท้จริง คนไทยควรจะคิดช่วยแผ่ศาสนาในอินเดียเพื่อใช้หนี้ การทำงานอะไร ๆ ต้องลงมือทำไปด้วยใจจริง ทำไปเรื่อย ๆ ด้วยความตั้งใจดี ต้องสู้อุปสรรคทั้งปวง

เฉพาะเรื่องของพระไทยไปอินเดียมีปัญหามากกระทั่งเรื่องนิกาย โดยมากไปทำเป็นพิธีการเสียหมด การสร้างวัดในต่างประเทศที่ทำ ๆ กันอยู่นี้ ก็ดูเหมือนเพียงต้องการให้มีวัดอยู่ในต่างประเทศเท่านั้นเอง

ในด้านปฏิบัติธรรมไม่ใคร่จะได้สนใจ จะเล่าให้ได้ให้ฟังว่า ที่ว่าศาสนาแผ่มาทางสุวรรณภูมินั้น ท่านอาจารย์ท่านเข้าใจว่า สันนิษฐานว่าสุวรรณภูมินี่อยู่ที่ภาคกลาง ส่วนสุวรรณทวีปคือแถบบ้านดอน แล้วสุวรรณโคตรคืออยู่แถบสุมาตรา พวกกรีซเรียกดินแดนไทยแถบตะกั่วป่าว่าสุวรรณะ โบราณว่า คำว่าภูมิหมายถึงแผ่นดินกว้าง ทวีปก็เท่ากับแผ่นดินกว้างใหญ่ โคตะก็เท่ากับเกาะ สันนิษฐานว่าสุวรรณภูมิอยู่ในเมืองไทย เพราะค้นพบซากซึ่งปรักหังพัง เช่น ที่ราชบุรี เช่นว่าเห็นว่าพระติสสะมาสอนศาสนาครั้งนั้น จะเข้าสู่แคว้นศรีวิชัยก่อน จะเห็นได้จากสิ่งที่ขุดได้ทางนครปฐมใช้ภาษาบาลี ส่วนแถบอ่าวบ้านดอนทางนี้ มีพระพิมพ์ พระหินสลักด้วยภาษาสันสกฤตทั้งนั้น ซึ่งพระติสสะครั้งนั้นใช้ภาษาสันสกฤต ครั้งโน้นแถบมลายูเป็นป่ามาก มีโจรสลัด แถบสุมาตราก็มีพวกค้าขายเข้ามาไม่กล้าอ้อมแหลมมลายู มักมาขนถ่ายแถบอ่าวบ้านดอน จึงสันนิษฐานได้ว่า เพราะโบราณวัตถุสมัยนั้นของชาวต่างประเทศแถบอ่าวบ้านดอนก็มีพบมาก เช่น เศษทองชิ้นเล็ก ๆ พบมากที่ตะกั่วป่า ก็สันนิษฐานว่าทองที่ฝังอยู่ในดินคงจะเป็นเงินตราสมัยโบราณที่เขาใช้แลกเปลี่ยนกัน แถบอ่าวบ้านดอนคงจะเจริญมาก จารึกพบที่พบที่นาลันทาก็เคยพูดเรียกประเทศศรีวิชัยและบอกว่าพระเจ้าแผ่นดินที่ศรีวิชัยเก็บภาษีได้เท่าไร ก็ส่งเงินไปบำรุงนาลันทา โบราณคดีของไทยไปค้น อ้างว่าอยู่ที่ปาเล็มบัง แต่มีอีกพวกหนึ่งว่า ศรีวิชัยจะต้องอยู่ที่แถบบ้านดอน อีกเรื่องหนึ่งพระจีนสมัยอี้จิง พระจีนจะไปอินเดียต้องมาหยุดเรียนแถบศรีวิชัย เพื่อเรียนภาษาอินเดีย เมื่อกลับจากอินเดียต้องมาแปลที่เมืองศรีโพธิ เพราะไปเมืองจีนหาคนรู้สันสกฤตไม่ได้ เพราะฉะนั้นศรีโพธิ หรือชื่อว่าศรีหลีฮุดซีนี้ มีคนรู้สันสกฤตมาก อาจจะหาคนจ้างเขียนแปลคัมภีร์ที่แคว้นนี้ได้ และเมืองที่ชื่อซิลีฮุดซี หรือศรีโพธิ์ก็คือแถบไชยานี่เอง หรือแถบอ่าวบ้านดอนนี่เอง พวกศรีวิชัยนี้อยู่แถบบ้านดอนมานานแล้ว มีหลักฐานแสดงความเจริญก่อนสุโขทัย พงศาวดารจึงยังค้นไม่ละเอียด เท่าที่เรียนโบราณคดีก็ไปเรียนตามนายเซเดส์เท่านั้น เพราะไม่มีใครค้นคิดลบล้างความคิดนั้น ๆ ได้ แท้จริงที่ศรีวิชัยนี้มีหลักฐานอะไร ๆ ที่คล้าย ๆ ชาวอินเดียมาก่อน ศิลาจารึกอะไรต่าง ๆ ก็แสดงเป็นศรีวิชัยอยู่ที่ไทยปักษ์ใต้

นายธรรมทาสพูดไว้มาก แต่มากเกินไป จนเกิดช่องโหว่เขาค้านได้ จึงคิดว่าจะเขียนโบราณคดีรอบอ่าวบ้านดอนซึ่งเป็นเรื่องกรุงศรีวิชัย พวกโบราณสถานยังมีอยู่ที่วัดแก้ว วัดเวียง ยังมีอยู่อีกมาก

ชวายังมีโบราณวัตถุเป็นชั้นหลังยิ่งกว่าศรีวิชัยคือไชยานี้ ทางพงศาวดารจีนเขาเรียกกรุงชิลิโฟชิบ้าง ซัมฮุดซีบ้างก็มี พวกอาหรับเรียกกรุงศรีวิชัยว่าชาวเกาะหรือชัมบูชา หรือซาบัก หรือศรีบูชา ก็เท่ากับศิริโพธินั่นเอง ถ้าเราศึกษาศิริโพธิของจีน ซีบูชาของอาหรับนี้เป็นเมืองที่พระติสสะมา ถ้าเราค้นคว้าจริง ๆ อาจจะค้นพบหลักฐานน่าศึกษามาก หนังสือเรื่องศรีวิชัยจะค้นพบจากจีน อาหรับ อินเดีย ควรอ่านเรื่องสุวรรณภูมิที่เขารวบรวมไว้เป็นภาษาฝรั่ง นักโบราณคดีชาวอินเดียก็มีที่เขียนเรื่องสุวรรณภูมิ เขาพยายามชี้ศรีวิชัยไปที่สุมาตรา

นักโบราณคดีควรจะศึกษาภาษาต่าง ๆ เพื่อศึกษาหลักฐานที่ขุดได้ เรื่องโบราณคดีย่อมเปลี่ยนเรื่อย แต่ธรรมะน่าเรียนมากกว่า ส่วนทางโลกก็คงจะค้นคว้ากันต่อไป ถ้าเราเรียนโบราณคดีจะค้นพระไตรปิฎกได้ถูกต้องด้วย เพราะมันเนื่องกัน รู้โบราณคดีแล้วจะรู้ว่าพุทธศาสนาที่แท้จริงนั้นไม่ใช่มหายานและไม่ใช่เรื่องเถรวาท เรื่องธรรมะในการปฏิบัติธรรมจะต้องรู้เรื่องอย่างไรเรียกว่ายึดถือ อย่างไรเรียกว่าไม่ยึดถือ ให้มาก เพื่อเอาไปใช้ในชีวิตประจำวัน

คำสอนในวันนี้ มีย่อไว้เพียงเท่านี้ เพราะในตอนต้นท่านอาจารย์ให้ท่านพระนาคเสนเล่าเรื่องต่าง ๆเกี่ยวกับประเทศอินเดีย