ญาติโยมของสามเณรทุกคน มีเรื่องจะควรจะพูดกันบ้าง ปรับความเข้าใจกันบ้าง ขอให้ตั้งใจฟังให้ดี ถ้าฟังดีได้เข้าใจ จะได้บุญกุศลเพิ่มมากขึ้น จะได้ประโยชน์แก่ประเทศชาติศาสนามากขึ้น การกระทำในวันนี้ ดูแล้วก็น่าพอใจ น่าปลื้มใจ น่าอนุโมทนา ทั้งฝ่ายสามเณรและฝ่ายญาติโยม เนื่องจากการศึกษาของประเทศไทยไม่สมบูรณ์ มีแต่เรื่องเรียนหนังสือ เรียนอาชีพ ไม่ค่อยมีเรื่องธรรมะ ไม่ใช่มีเรื่องธรรมะ เราจะต้องช่วยให้สมบูรณ์ ช่วยให้สมบูรณ์ คือ ให้เด็ก ๆ นี่ได้ศึกษาธรรมะ ได้เข้าถึงธรรมะมากขึ้น จึงได้จัดให้บวช ให้มีการบวชระหว่างปิดภาคเรียน ให้นักเรียนได้มีโอกาสศึกษาธรรมะเพิ่มขึ้นให้สมบูรณ์ เขาก็จะมีการศึกษาสมบูรณ์ หนังสือก็รู้ อาชีพก็รู้ ธรรมะก็รู้ ธรรมะนี้ก็เพื่อเป็นมนุษย์ให้มันถูกต้อง เรียนแต่หนังสือ เรียนแต่อาชีพ ฉลาดปริญญายาวเป็นหางก็ยังเป็นมนุษย์คอรัปชั่น จะเรียกว่าด่าหรือไม่ด่าก็ตามใจ เรียนมาปริญญายาวเป็นหางก็ยังมาคอรัปชั่น ยังไม่แก้ปัญหาทางจิตใจ ยังมามีความทุกข์ ร้องไห้เป็นโรคประสาท ที่เรียนมีปริญญามาแต่มหาวิทยาลัยนั้นเป็นโรคประสาทกันมากเหลือเกิน มากกว่าชาวนา ชาวนายังไม่ค่อยเป็นโรคประสาท ไอ้นักเรียนนักศึกษากลับเป็นโรคประสาท คนรวยกลับเป็นโรคประสาท นี่แสดงว่าการศึกษาเท่านั้นมันไม่พอ มันต้องศึกษาธรรมะอีกส่วนหนึ่ง อย่าได้ทำผิดในเรื่องจิตใจ จะไม่ต้องเป็นโรคประสาท

               ธรรมะช่วยให้จิตใจถูกต้อง ถ้าจิตใจไม่ถูกต้องมันต้องเป็นโรคประสาทน่ะ นั่งอยู่นี้หลายร้อยคนเป็นโรคประสาทกันกี่คนนะ ว่ากันตามจริงเป็นโรคประสาทกันกี่คนนะ เป็นมากเป็นน้อย ใครนอนหลับสนิทบ้าง ใครต้องกินยานอนหลับบ้าง นี่มันจะเป็นโรคประสาทหรือมันเป็นแล้ว อายหมา อายหมา หมาไม่เป็นโรคประสาท ไก่ไม่เป็นโรคประสาท หมูไม่เป็นโรคประสาท สัตว์ทั้งนั้นไม่เป็นโรคเส้นประสาทเลย แต่เหตุไรคนนั้นจึงเป็นโรคเส้นประสาทจนโรงพยาบาลอัดเต็มไป โรงพยาบาลประสาทนี่คนอัดเต็มไปหมดไม่พอ นี่ไม่อายหมากันบ้างหรือ ใครเคยเห็นหมาเป็นโรคเส้นประสาทบ้าง ไม่ใช่โรคบ้าที่กัดคน นั้นไม่ใช่โรคประสาทนั้นเป็นโรคเชื้ออย่างหนึ่ง ไอ้โรคประสาทนั้นเป็นคนนอนไม่หลับ กระวนกระวาย ตื่นๆ  นั้นน่ะเพราะมันขาดธรรมะ  มันขาดธรรมะ ขาดธรรมะ ไปรีบเติม ถ้ามีธรรมะแล้วมันจะไม่เป็นโรคประสาท มันจะดำรงจิตไว้ได้ถูกต้อง แล้วก็ไม่มีความทุกข์ ไม่มีความทุกข์ เพราะดำรงจิตไว้ได้ถูกต้อง แต่นี้มันไม่มีปัญญา ไม่มีความรู้ แล้วจะดำรงจิตให้ถูกต้อง มันจึงเป็นโรคประสาท เป็นความทุกข์ทรมานอยู่เรื่อยไป รีบศึกษาให้เข้าใจธรรมะ ให้มนุษย์มีธรรมะแล้วเราจะอยู่กันเป็นสุข

               เวลานี้การเศรษฐกิจไม่ดี เพราะคนมันไม่มีธรรมะ เวลานี้การเมืองมันไม่ดีในโลกนี้ เพราะคนมันไม่มีธรรมะ เวลานี้การปกครองไม่สำเร็จประโยชน์ เพราะราษฎรทั้งผู้ปกครองและผู้ถูกปกครอง มันไม่มีธรรมะ พอธรรมะมีมาแล้วมันจะแก้ปัญหาเหล่านี้ได้หมด ช่วยกันสนับสนุนส่งเสริมให้มนุษย์มีธรรมะ ไอ้ลูกเณรพวกนี้ถ้ามันจริงนะ มันไม่เป็นลิงเป็นนะ มันเป็นเณรนะ แล้วมันก็สำเร็จประโยชน์น่ะ คือมันโตขึ้นมันจะมีธรรมะ พอจะเป็นมนุษย์ที่ถูกต้องจะไม่อันตราย  การพยายามให้เณรได้ศึกษาธรรมะนี้มันดีที่สุด ถูกต้องที่สุด เราต้องร่วมมือกันทั้งสองฝ่าย คือ ฝ่ายพ่อแม่ต้องร่วมมือ ต้องช่วยในทางที่ถูกต้อง ครูบาอาจารย์ก็ช่วยในทางที่ถูกต้องอบรมให้มันถูกต้อง แล้วไอ้ลูกเณรนี้มันก็จะดี  ก็จะมีธรรมะ บวชตลอดเวลานี้ฝึกฝน ให้เข้มแข็ง ให้อดทน ให้บังคับตัวเองได้ บังคับตัวเองได้ คือ บังคับความรู้สึกที่จะปรุงออกมาเป็นโลภะ เป็นราคะ เป็นโทสะ เป็นโกธะ เป็นโมหะ  เป็นกิเลสทุก ๆ อย่าง ก็จะรู้จักควบคุมไม่ให้เกิดกิเลส เมื่อ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ มีอารมณ์มากระทบ ให้เป็นอยู่อย่างต่ำ ให้เป็นอยู่อย่างต่ำที่สุด อย่าให้มีปัญหา ให้กินง่ายอยู่ง่าย ไม่ต้องใช้เงินน่ะยิ่งดี ยิ่งมีเงินใช้ยิ่งไม่เป็นพระเป็นเณร ช่วยไปบอกกันต่อ ๆ ด้วย ว่าฉันมีความเห็นว่า ยิ่งใช้เงินมากยิ่งหมดความเป็นพระเป็นเณร ยิ่งไม่ใช้เงินเท่าไหร่ยิ่งมีความเป็นพระเป็นเณรมากขึ้นเท่านั้น นั้นอย่าส่งเสริมอย่าอวดมีกันนัก ไอ้พวกพ่อแม่อย่าอวดมีนัก ให้พระให้เณรได้ใช้เงินฟุ่มเฟือย ถ้าทำกระนั้นแล้วความเป็นพระเป็นเณรมันจะลดลงๆ จนไม่มีเหลือ นี่เราอบ อบ อบรมเด็กๆ ลูกเณรให้รู้จัก อดกลั้น อดทน เป็นอยู่ได้โดยไม่ต้องใช้เงิน มันจะแน่ใจในอนาคตว่าเงินน่ะไม่ ไม่ได้แก้ปัญหาได้ ไม่ได้ดับทุกข์ได้ มันต้องดับทุกข์ด้วยธรรมะ ด้วยความรู้ที่ถูกต้อง  ป้องกันไม่ให้เกิดกิเลส  เมื่อมีอะไรมากระทบ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ จะไม่มีความทุกข์  ถ้าพ่อแม่มันมีความรู้ในข้อนี้เสียบ้าง มันคงจะง่าย ที่จะได้อบรมเด็กๆ เล็กๆ เพิ่งเกิดน่ะ ให้มันรู้เรื่องว่าเราจะต้องบังคับความรู้สึก เช่น อย่าเอาแต่โมโหโทโส  และเราจะต้องเห็นแก่ผู้อื่น อย่าเห็นแก่ตัวอย่างเดียว เราอยู่ในโลกคนเดียวไม่ได้ ทุกคนเป็นเพื่อนเกิด เพื่อนแก่ เพื่อนเจ็บ เพื่อนตาย  อบรมเด็กเล็ก ๆ ให้มันมีความรู้ในเรื่องนี้ ไอ้ที่สำคัญที่สุดนะมันบังคับความรู้สึก ความโกรธจะเกิดขึ้นบังคับไว้ได้ ความโลภจะเกิดขึ้น บังคับไว้ได้ หรือว่าความสะเพร่าประมาทจะเกิดขึ้น มันก็บังคับไว้ได้ ถ้าใครอบรมเด็ก ๆ ลูกหลานมาอย่างนี้ ตั้งแต่แรกเกิดน่ะคงรอดตัว เด็กนั้นโตขึ้นมาจะเป็นเด็กที่ดีจะรอดตัว

               เวลานี้มีเด็กจำนวนมากไม่บังคับความรู้สึก  เป็นอันธพาล  ชอบอบายมุข  ดื่มน้ำเมา  เที่ยวกลางคืน  ดูการละเล่น เล่นการพนัน คบคนชั่วเป็นมิตร เกียจคร้านทำการงาน ไปหลอกลวงเอาเงินของพ่อแม่มาถลุงด้วยอบายมุข แล้วก็ไปเล่าเรียน แต่มันไปทำอบายมุข ขอให้เรารู้เท่าทันเหตุการณ์ไว้บ้างว่า มนุษย์มันจะรอดได้เพราะมีธรรมะ ถ้าธรรมะไม่กลับมาโลกนี้จะวินาศ  เพราะความเลวของมนุษย์  เป็นอันธพาล เห็นแก่ตัวมากขึ้น มากขึ้น พูดจาทำความเข้าใจกันไม่ได้ในระหว่างบุคคล พูดจาทำความเข้าใจกันไม่ได้ในระหว่างหมู่ ระหว่างคณะ ทำความเข้าใจกันไม่ได้ระหว่างพรรคพวก ระหว่างนิกาย ระหว่างอะไรต่างๆ แล้วทำความเข้าใจกันไม่ได้ในระหว่างประเทศต่อประเทศ เดี๋ยวนี้ประเทศต่อประเทศ มีความขัดแย้งจะฆ่าฟันกันให้หมด ประเทศนี่เพราะมันทำความเข้าใจกันไม่ได้เพราะทุกคนมีความเห็นแก่ตัว มันไม่มีธรรมะเลย ถ้ามีธรรมะมันก็จะเข้าใจกันได้ทันที พูดกันก็รู้เรื่อง เรื่องก็เลิก ดีกันไปได้ อยู่กันเป็นผาสุก เวลานี้มันมีแต่จะรบจะขบกันมากขึ้นมากขึ้น เพราะพูดกันไม่รู้เรื่อง พูดกันไม่รู้เรื่องเพราะมันจะเอาประโยชน์ส่วนตัวท่าเดียว มันไม่รักผู้อื่น มันไม่เห็นแก่ผู้อื่น มันไม่ถือว่าเป็นเพื่อน เกิด แก่ เจ็บ ตาย ด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น

               นี่เราช่วยกันปั้นมนุษย์ใหม่ เด็ก ๆ เหล่านี้จะเติบโตขึ้นมาเป็นผู้ที่รู้สา คำว่าเป็นมนุษย์นี้เป็นกันอย่างไร เป็นมนุษย์นี้เป็นกันอย่างไร เกิดมาเป็นแต่เพียงคนยังไม่เป็นมนุษย์ ต้องมีธรรมะประจำตนมากขึ้นจึงจะเป็นมนุษย์ แล้วหัวใจมันสูง หัวใจมันจะสูงเพราะได้รับการศึกษาอบรมที่ถูกต้อง หัวใจมันสูง พอหัวใจมันสูงแล้วก็เป็นมนุษย์ มนุษย์มันแปลว่าใจสูง ถ้าใจระดับธรรมดายังไม่ใช่มนุษย์ ถ้าใจต่ำก็เป็นสัตว์เดรัจฉานไปเลย จงยินดีพอใจ ส่งเสริมให้ลูกหลานได้เกี่ยวข้องกับธรรมะ  แม้ว่าเด็ก ๆ เหล่านี้ เณร ๆ เหล่านี้จะได้ลาสิกขา สึกไปเป็นเด็ก เป็นฆารวาสตามเดิมก็ให้ช่วยรักษาระดับไว้ได้ อย่าให้จิตใจมันต่ำลงไปกว่านี้ พ่อแม่ช่วยสนับสนุนให้มีการประพฤติการปฏิบัติ การเป็นอยู่ที่ถูกต้องอยู่อย่างเดิม บอกว่านี่บวชทีน่ะได้ฝึกความ ฝึกฝนความเข้มแข็ง รักษาความเข้มแข็งไว้ได้ต่อไป จะได้เล่าเรียนดี จะได้ประกอบการงานดี จะได้มีการสังคมระหว่างมนุษย์ดี  แล้วมนุษย์ก็จะเป็นอยู่กันเป็นสุข มนุษย์ต้องมีส่วนที่จะทำให้โลกนี้มีความสงบสุข ทั้งพ่อทั้งแม่ ทั้งหญิง ทั้งชาย ทั้งเด็ก ทั้งคนใหญ่ แต่ละคนน่ะมีหน้าที่ที่จะต้องช่วยกันทำให้โลกนี้มีความสงบสุขต้องรับผิดชอบ  ถ้าใครไม่รับผิดชอบในการจะทำให้โลกนี้มีความสงบสุขตามหน้าที่ของตน ของตน ล่ะคนนั้นไม่ใช่คน ไม่ควรจะอยู่ในโลก ไปตายเสียดีกว่า มันเป็นคนเอาเปรียบ ถ้าไม่เอาเปรียบมันต้องทำอย่างใดอย่างหนึ่งตามหน้าที่ของตน ของตน ให้โลกมีความสงบสุข เช่น ชาวนาก็เป็นชาวนาที่ดี  ชาวสวนเป็นชาวสวนที่ดี พ่อค้าเป็นพ่อค้าที่ดี ข้าราชการเป็นข้าราชการที่ดี คือ ไม่คอรัปชั่น ไม่หลอกลวง ไม่เอาเปรียบ ไม่อะไรนี่ ทุก ๆ คนเป็นคนดี ทุก ๆ อาชีพหน้าที่การงาน  แล้วมนุษย์จะอยู่กันเป็นสุข

               เวลานี้มันมีแต่คนที่พร้อมจะเอาเปรียบผู้อื่น มันเห็นแก่ตัว  มันพร้อมจะเอาเปรียบผู้อื่นอย่างซึ่งหน้า อย่างอุบาย ถ้ายังไม่ได้มันใช้อันธพาล ใช้ความเป็นอันธพาลเอาเปรียบผู้อื่น มันก็จึงเห็นอันธพาลเต็มไปหมดในบางกอกยิ่งชุม ตามถนนหนทางทั่วไปหมด มีอันธพาล กระทั่งอันธพาลข่มขืนแล้วฆ่า แล้วนี้มันเลวมาก มันถึงที่สุด เพราะมันเห็นแก่ตัวมากเกินไป มันก็ช่วยให้ธรรมะมา ให้ธรรมะมา ธรรมะ มาให้ ให้มากพอ จะป้องกันแก้ไขสถานะอันนี้ได้  ธรรมะป้องกันไม่ให้เกิดอันธพาล  แล้วก็มีโลกที่สงบสุข

               ตั้งความหวังไว้ว่า เด็ก ๆ เณร ๆ เหล่านี้มันจะเป็นมนุษย์ที่ถูกต้องในอนาคต คือ เป็นคนดีเป็นสัตบุรุษ เป็นสัตบุรุษที่เราเคยเรียกกันมาแปลว่า คนดี คนสงบ ไม่มีอันตราย ไว้ใจได้ นี้เรียกว่าเป็นสัตบุรุษ  หรือเป็นคนดี และหวังว่าเณรๆ เหล่านี้ออกไปแล้ว มันจะไปเป็นคนดี สัตบุรุษ เป็นสุภาพบุรุษ ไม่มีอันตราย ญาติโยมทั้งหลายจะได้บุญ จะได้บุญตรงที่สร้างคนให้ดีขึ้นมาในโลก นี่น่ะบุญแท้จริง บุญที่จำเป็นรีบด่วน ไม่ใช่ว่าจะไปสร้างโบสถ์ สร้างวัดสร้างอะไรกันอีกมากมาย ไม่ต้องแล้วพอแล้ว ขอให้ช่วยกันสร้าง ให้มีธรรมะ ให้ธรรมะกลับมา ให้คนมันมีธรรมะ  ให้ประกอบไปด้วยธรรมะ  ให้มีความดี  นี่ทำบุญที่แท้จริงมีผลว่าให้โลกมันสงบสุข

               ถ้าเราจะสร้างโบสถ์ พระเจดีย์ วิหารให้เต็มไปทั้งโลก แต่ไม่ได้อบรมสั่งสอนให้มีธรรมะ แล้วก็ทำให้โลกนี้ไม่สงบสุขได้ มันจะต้องทำแค่เป็นความมุ่งหมาย คือ ทำให้คนมีธรรมะ ให้มนุษย์มีธรรมะ แล้วก็อยู่เป็นความสุข สงบสุขได้ จะพูดอย่างไม่กลัวใครด่าเราว่า ไม่ต้องมีวัด ไม่ต้องมีอะไรก็ได้ ถ้าว่าคนมันมีธรรมะได้ ก็มีวัด มีโบสถ์ มีอะไรก็เพื่อให้คนมีธรรมะ  แต่แล้วมัน มันอยู่เสียเปล่า ๆ มันเป็นหมัน นี่ มันไม่ได้ทำหน้าที่ให้คนมีธรรมะ มาแก้ไขในข้อนี้ถ้ายังบกพร่องอยู่  ให้คนมีธรรมะจนได้ แล้วก็จะมีความสงบสุขส่วนบุคคล สบายใจ เห็นอกเห็นใจ จะมีสันติภาพในโลกทั่วไปทั้งโลก โลกนี้มันสงบ รีบมองให้เห็นความจริงข้อนี้เสียเร็วๆ ว่า หนทางที่จะรอดตัวได้มีทางเดียวเท่านั้น คือ ธรรมะกลับมา ถ้าธรรมะไม่กลับมาอันธพาลจะมากขึ้น ถ้าธรรมะกลับมาอันธพาลจะน้อยลงและหมดไป ไม่ว่าบ้านไหน เมืองไหน ตำบลไหน ถ้าธรรมะกลับมาแล้วอันธพาลจะน้อยลงจนหมดไป ถ้าธรรมะไม่มีมาอันธพาลจะรกหนาเต็มไปหมด จนเต็มไปด้วยอันธพาลแล้วเราจะอยู่กันได้อย่างไร

               สมัยก่อนมีความสงบสุข เพราะว่ามีธรรมะ ศีลธรรม อยู่ในเลือด ในเนื้อของคน เกิดมาจากท้องพ่อแม่น่ะ คล้าย ๆ ว่าเอาธรรมะติดมาในสายเลือด  คลอดออกมาแล้วเป็นเด็กดี ในบ้านเรือนนั้นมีการประพฤติดีเป็นตัวอย่างที่ดี เด็กๆ เติบโตขึ้นมาด้วยการเห็นตัวอย่างที่ดี มีธรรมะมาตั้งแต่เด็กๆ เด็กสมัยนั้นรู้จักบุญ รู้จักบาป พอพูดถึงบาปแล้วมันกลัวมันเกลียดน่ะ พอพูดถึงบุญแล้วมันยินดี ยินดี ต้องการ มันเลยเป็นเด็กที่เกลียดบาป กล้าบุญ กลัวบาป และกล้าบุญ มันก็ดีทั้งนั้น เด็ก ๆ สมัยก่อนว่าง่าย สอนง่าย อ่อนน้อมถ่อมตัว เห็นใครสูบกัญชาถ่มน้ำลายแล้วก็วิ่งหนีเเลย เห็นใครเป็นยาฝิ่น เป็นขี้ฝิ่น ถ่มน้ำลายแล้วก็วิ่งหนีเลย เพราะมันเกลียด นี่มันเกลียดการสูบกัญชา เวลานี้มันเรียนอยู่ในโรงเรียน ในมหาวิทยาลัย มันลองสูบกัญชา มันชอบสูบกัญชา  ไอ้เด็ก ๆ ที่ในโรงเรียนนั้นมันชอบสูบกัญชา  สมัยก่อนเด็กวัดเด็กบ้านเห็นคนสูบกัญชาถ่มน้ำลายแล้ววิ่งหนี  ใครดีกว่าใคร ใครโง่กว่าใคร ใครฉลาดกว่าใคร พอพูดว่าบาปแล้วสะดุ้ง ได้ยินเสียงว่าบาป บาปมาจากข้างหลัง เด็กคนนั้นสะดุ้งทันที เช่นว่า เงื้อก้อนหินก็จะซัดนก ได้ยินเสียงบาปมาจากข้างหลัง มันหยุดขว้าง หยุดโยนก้อนหินเลย  ได้ยินว่าบาป มันกลัว เด็กสมัยนี้ถ้าเราไปทักว่าบาปน่ะ มันแลบลิ้นล้อ แล้วมันไม่เลิก นี่มันเลวผิดกันขนาดนี้เด็กสมัยโน้นกับสมัยนี้ ความรักพ่อแม่ ความกตัญญูซื่อสัตย์ต่อพ่อแม่มัน มันก็หายหมดล่ะ เมื่อเด็กมันกระด้างมีความรู้สึกไม่กลัวบาป ไม่รับบุญ

               สมัยก่อนคำว่า บาปหรือคำว่า บุญน่ะ  มีความหมายมาก สมัยนี้คนไม่สนใจ บาปบุญไม่มีความหมาย ประโยชน์ของกูมีความหมาย ประโยชน์ของกูมีความหมาย บาปบุญกูไม่รู้ไม่ชี้ นี่มัน เล่นกันแบบนี้ มันก็เต็มไปด้วยอันธพาล นี่จะวินาศเพราะข้อนี้ ช่วยกันอบรมเด็ก ๆ ให้มันรู้จักบาปบุญกันตั้งแต่เกิด แรกเกิดมาทีเดียว ควบคุมให้ดี อย่าให้โตขึ้นมาเป็นรุ่นหนุ่มวันนี้ ให้รู้จักบาปรู้จักบุญ ให้เกลียดบาปให้กล้าบุญ แล้วก็อยู่กันด้วยความเกลียดบาปกล้าบุญ น่ะมันไม่เบียดเบียน

               สมัยก่อนน่ะเรื่องที่เขียนไว้ในบาลีน่ะมีความจริง มนุษย์นอนไม่ต้องปิดประตูเรือน มนุษย์ไปไหนก็ไม่ต้องปิดประตูเรือน ไม่มีการเบียดเบียน ไปไหนไม่ต้องปิดประตูบ้าน ไม่ต้องใส่กุญแจบ้าน เวลานี้มันไม่ได้ใส่กุญแจไว้มันยังหักกุญแจ งัดกุญแจ ฉันได้ยินพระท่านมหาองค์หนึ่งมาเล่าให้ฟัง แล้วชื่นใจว่าทางไทรบุรี คนไทย คนไทยที่ตกค้างอยู่ในเมืองไทรบุรียังอยู่กันได้โดยสงบ  บ้านเรือนไม่ต้องใส่กุญแจ ไม่ต้องปิดประตู  คนไทยกลุ่มนั้นยังดีมีธรรมะ อยู่กันเป็นหมู่ในคนไทย บ้านเรือนไม่ต้องปิดประตูไม่ต้องใส่กุญแจ มันก็เหลืออยู่แต่ตรงนั้นนั่นแหละ ที่อื่นไม่มีในเมืองไทยเราเองกลับไม่มี ในเมืองพุทธศาสนาแท้ๆ กลับไม่มี แต่เมื่อก่อนมันมีนะ สมัยฉันยังทันเห็นนะ สมัยฉันเป็นเด็ก ๆ ยังทันเห็น ก็ว่าไปป่าไปนาอะไร ไม่ต้องปิดประตูบ้านนะ ไม่ต้องปิดประตูเรือน หรืออย่างว่ามากก็ผลักประตูปิด ไม่ได้ใส่กุญแจ ไม่มีกุญแจ แล้วร้องบอกเพื่อนข้างบ้านว่า ฝากบ้านกันเหวย แล้วก็ไป ไปป่าตั้งกี่ กี่ชั่วโมงตลอดวันก็ได้  มันถึงขนาดนั้น  เวลานี้เราใส่กุญแจไว้  มันก็มางัดกุญแจ เข้าไปเอาของหมด  คนมันผิดกันลิบ  มันไม่กลัวบาป ไม่มีความหมายว่าบาปว่าบุญแล้ว

               คนสมัยก่อนนะ ใครตกทุกข์ได้ยากมาช่วยกันเต็มที่ ไม่ใช่ญาติโยมโหตุอะไร เป็นคนพลัดมา ยากจนลำบาก มาตายที่ศาลาท่าน้ำก็มีช่วยกันจนเสร็จเรียบร้อย เก็บให้ก็ช่วย ทีนี้เวลานี้มันไม่มี มันไม่ช่วย แล้วมันคอยจะปลดข้าวของจากคนที่จะตาย  คนจะตายอยู่รอมร่อนี่มันยังมาปลดข้าวของจากเนื้อจากตัว บางทีจะถอดให้หมดเหลือแต่กางเกงในนะ เมื่อรถยนต์มาพลิกคว่ำอยู่ข้างหนทางนี่น่ะ  คนในรถเลือดโทรมครวญครางจะตาย มันมีคนมาปลดข้าวของจากตัวน่ะ ไม่ใช่มาช่วย ไม่ใช่มาเอายาให้กิน เอาน้ำให้กิน มันไม่มีใครมาช่วย มันจะปลดข้าวของ แม้แต่รองเท้ากางเกงเอาไปหมด เหลือแต่กางเกงใน เพื่อนจะตายอยู่รอมร่อนี่ สมัยนี้นะ ถ้าสมัยก่อนไม่เป็นอย่างนี้ จะมาช่วยประคมประหงม รักษาพยาบาล เอายาให้กิน เอาน้ำให้กิน และช่วยเฝ้า ช่วยระวังของข้าวไม่หาย  เดี๋ยวนี้หายหมด รถคันไหนมาลองพลิกคว่ำอยู่ข้างทาง และเจ้าของสลบไสลอยู่นั้น จะมาถอดกางเกงไปด้วย แล้วจะเอารถอื่นมาขนของสินค้าในรถนั้นเอาไปหมดเลย มันต่างกันถึงขนาดนี้ เราช่วยกันดูให้ดี ๆ มันเปลี่ยนไปเท่าไหร่ มันเปลี่ยนไปอย่างไร เราจะอยู่กันได้เป็นความสงบสุขอย่างไร นี่มันมีแบบนี้

               การจะช่วยให้ธรรมะกลับมาน่ะมันจะแก้ปัญหาเหล่านี้ได้ การที่เราช่วยบวชลูกเณรให้เป็นผู้เป็นคนขึ้นมานี้ มันจะแก้ปัญหาได้  มันช่วยกันให้ได้เป็นสามเณร คือเป็นคนที่จะดีในอนาคต ถ้าอบรมดีมันต้องเป็นสามเณรได้ ถ้าอบรมไม่ดี มันต้องเป็นลิงค่างไปตามเดิม ยังหลุกหลิก หลุกหลิก เหมือนกับลิงกับค่างไปตามเดิมเพราะอบรมไม่ดี  ตั้งลำบากมากในการที่จะอบรมเณรให้เป็นเณร มันจะเป็นลิงเสียเรื่อยนี่ มันจะหลุกหลิก หลุกลิก เล่นหัวไปตามความพอใจมันเสียเรื่อย มันไม่รับคำสั่งสอน  แทนที่จะเป็นสามเณร มันเป็นสามลิง นี่ครูบาอาจารย์แค่อบรมหนักอกหนักใจเหลือประมาณเลยที่จะทำเณรให้เป็นเณร พวกคุณต้องเห็นใจ ช่วยเท่าที่จะช่วยได้น่ะ มันจะได้สำเร็จประโยชน์ มาช่วยกันเลี้ยงวันนี้ก็อย่าเพียงแต่ว่ามาช่วยเลี้ยง มาช่วยทำความเข้าใจ มาช่วยให้กำลังใจ มาช่วยทำให้เกิดความรู้สึกที่ถูกต้องในเรื่องที่กำลังกระทำ มันจะฝังจิตฝังใจไปอีกนาน ในสามเณรนี้ หรือว่าในพ่อแม่ทั้งหลายด้วย มันจะได้รู้ว่า เออ มันเป็นหน้าที่ชัด ๆ เลย  เราจะต้องช่วยกันทำให้ คนมีธรรมะ คือ เรียกว่าธรรมะกลับมาหาคน ให้ธรรมะกลับมา ภาวนาไว้สักคำ ให้ธรรมะกลับมา ให้ธรรมะกลับมา ให้ธรรมะกลับมา  เราจะรอด เราจะไม่วินาศ

               ธรรมะไม่กลับมา เราจะต้องวินาศ อย่าอวดดีไป ทุกคนล่ะ คนมีคนจน คนโง่คนฉลาด อะไรก็ตาม ธรรมะไม่กลับมาแล้วก็วินาศ ด้วยการทำลายกันเอง เอาเปรียบกันเอง ฆ่าฟันกันเอง การศึกษาหรือความร่ำรวยช่วยไม่ได้นะ ลองไปพิจารณาดูประเทศที่ใหญ่ๆ ในโลกเวลานี้ การศึกษาดี ร่ำรวยดี มันก็ยังเต็มไปด้วยความอุบาทว์จัญไร คือ การเบียดเบียน การข่มเหง การฉ้อฉล การทุจริต การเรียนเท่านี้มันไม่พอ การศึกษาเท่านี้มันไม่พอ ยังขาดธรรมะ ขาดส่วนหัวใจ ช่วยให้มันเต็มขึ้นมาในส่วนหัวใจ ให้มีความเป็นมนุษย์อยู่ในจิตใจ แล้วมันก็จะรักเพื่อนมนุษย์เหมือนตัวเอง  แล้วมันก็เบียดเบียนกันไม่ลง  ปัญหาต่าง ๆ มันแก้ได้ด้วยการรักเพื่อนมนุษย์เหมือนรักตัวเอง พอรักเพื่อนมนุษย์เหมือนรักตัวเอง ลองคิดแลทีปัญหาอะไรที่จะเกิดขึ้นมาได้  มันช่วยกันจนไม่มีปัญหา เพราะความรักเพื่อนมนุษย์  นั้นอย่า อย่า อย่ามองแต่ตัวเอง  อย่าเห็นแต่ประโยชน์ของตัวเอง  ช่วยเพื่อนบ้าง อย่าเห็นว่าลำบาก มันต้องลำบากบ้างล่ะถ้าทำความดี การช่วยเพื่อนมนุษย์มันต้องลำบากบ้าง แล้วมันจะได้ดีกันทุกคนทั้งโลกเลย

               ฉันก็มาพูดปรับความเข้าใจ ให้ญาติโยมกับบิดามารดาของเณร แน่ใจได้ว่า ได้ทำสิ่งที่ควรทำ สิ่งนี้ควรทำ และควรทำให้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป และให้จำเป็นหลัก เป็นเกณฑ์ เป็นตัวอย่างไปเลย ว่าจะต้องอบรม ไอ้เด็ก ๆ แม้จะไม่ได้ แม้จะไม่ได้บวชเณร ก็ต้องอบรมเหมือนกันล่ะ อบรมให้ถูกต้อง พอถึงเวลมันาจะได้เป็นเณร เป็นพระที่ดี ออกไปเป็นชาวบ้านที่ดี  เป็นพลเมืองที่ดี  เป็นพุทธบริษัทที่ถูกต้องสมบูรณ์และก็หมดปัญหา  เมื่อธรรมะมันกลับมา

เราพยายามทุกวิถีทางให้ธรรมะกลับมาให้เกิดการก้าวหน้า แม้แต่สวดมนต์ไหว้พระนี่ก็แปลเป็นไทย แปลให้มันรู้เรื่อง  คนบางคน เออ ลำบาก ลำบาก ลำบาก ไม่เอาไม่เอา ไม่เอา ก็โง่เท่าเดิม แล้วมันโง่ดักดานเท่าเดิมล่ะ มันไหว้พระสวดมนต์โดยไม่รู้ว่าอะไรเท่าเดิม มันโง่ดักดานเท่าเดิม  มันเห็นว่าลำบาก ที่จะมาสวดมนต์ไหว้พระ แปลอะไรให้แจ่มแจ้งให้ชัดเจน มันว่าลำบาก  มันไม่เอา มันเสียเวลา มันไม่เอา เสร็จแล้วมันก็โง่เท่าเดิม ไม่สามารถจะทำให้ธรรมะกลับมาสู่มนุษย์ ทีนี้เราศึกษาให้แจ่มแจ้งแตกฉานเรื่อยไป ๆ ธรรมะมันจะกลับมาโดยง่าย  มาอยู่ในหมู่มนุษย์ แล้วมนุษย์จะมีความสงบสุข

               เอาละชวนกัน ชวนกันเข้าใจด้วยว่านี่ ที่ทำนี้ไม่ใช่เพียงว่าเอาข้าวมากินกันนะ  มันทำเพื่อบำรุงธรรมะ ให้ธรรมะกลับมา ให้ศาสนากลับมา เป็นประโยชน์ เป็นประโยชน์ยืดยาวในข้างหน้า ในอนาคต ไม่ใช่เอาข้าวมากินกันสนุก ๆ กันสักมื้อหนึ่ง มัน มันไม่ใช่พรรค์นั้น เรียกว่ากินข้าวแล้วก็เลิกกัน มันไม่ ไม่ได้  พวกเณรเหล่านี้ต้องรับผิดชอบว่ากินอาหารของประชาชน  เพื่อทำหน้าที่ของเณรของพระให้ถูกต้อง คือ ให้ธรรมะกลับมา กินอาหารของประชาชน เพื่อประพฤติธรรมะ ให้ธรรมะได้มีอยู่ในโลก ช่วยโลก ถ้าพรรค์นี้แล้วคุ้มค่าข้าว ค่าปลา ถ้าไม่ ไม่ทำอย่างนี้ มันไม่คุ้มค่าอาหารที่ฉันของเขา เขาปรับให้เป็นหนี้เป็นสิน ติดไปจนถึงชาติหน้าเป็นวัวเป็นควายไถนา ใช้หนี้ สนุกไหมสนุก แล้วถ้านั้นฉันข้าวของประชาชนแล้วรับผิดชอบว่าต้องทำความดี ความงาม ความถูกต้อง ให้คุ้มค่าข้าว ค่าปลา  เสื้อจีวร อะไรต่ออะไร ทุกอย่างได้ บริโภคปัจจัยสี่ของประชาชน

               เรื่องที่จะพูดก็มีเท่านี้ล่ะ ให้พ่อแม่ ญาติโยม พอใจ มองเห็นแล้วพอใจว่าได้ทำถูกเรื่อง(นาทีที่ 0.31.16)แล้ว  ทำสิ่งที่ควรทำ  ให้เณรนี่ก็มีความแน่ใจว่ามันถูกเรื่องแล้ว เราจะต้องยึดถือหลักเกณฑ์อันนี้ต่อไปจนตลอดชีวิต คือ เป็นคนที่ดี สามเณรนั้นมันแปลว่า ผู้ที่จะเป็นสมณะ สามเณรมันแปลว่า ผู้ที่จะเป็นสมณะ สมณะที่หนึ่งคือ พระโสดาบัน สมณะที่สอง คือ พระสกิทาคามี สมณะที่สาม คือ พระอนาคามี นี้มีได้ในเพศฆารวาสในบ้านเรือน สมณะที่สี่ คือ พระอรหันต์ แล้วจะต้องออกเหนือบ้านเรือน ถึงอยู่ในบ้านก็ไม่เป็นชาวบ้าน สามเณรคือ ผู้จะเป็นสมณะ คือ สงบ อยู่เป็นเณร เป็นพระต่อไป มันก็สงบ สึกออกไปเป็นฆารวาสก็จะไปเป็นผู้สงบ เป็นสมณะในบ้านในเรือน เพราะรู้กันอยู่แล้วนี่ว่า โสดา สกิทา อนาคา นั้นมีได้ในบ้านในเรือน ในเพศฆารวาส หวังว่าสามเณรนี้แม้มันจะสึกไปแล้ว มันก็จะเป็นสมณะในบ้านในเรือน เป็นพ่อบ้านที่ดี ควบคุมความเป็นมนุษย์ในโลกนี้ให้มันสงบสุข ถ้าพรรค์นี้ได้ผลเกินค่า เกินค่าข้าวปลาอาหาร เกินความหมดเปลือง ถ้าไม่ได้ผลอย่างนี้มันไม่คุ้มค่าข้าวสุก  ทุกคนแหละทั้งพระทั้งเณร ถ้าไม่ทำหน้าที่นี้ให้ถูกต้อง  มันไม่คุ้มค่าข้าวสุก  แล้วมันก็จะติดหนี้ติดสินกันไปไม่รู้จักสิ้นสุด

               สรุปความว่า พ่อแม่ พี่ ญาติโยมทั้งหลายเราควรจะยินดีว่าได้ทำถูกต้องแล้ว พวกสามเณรทั้งหลายก็ต้องแน่ใจว่าเราจะต้องมีความถูกต้อง มีการยึดหลักปฏิบัติที่ถูกต้อง เข้มแข็งอดทน ทำหน้าที่ของตนให้สมกับความเป็นมนุษย์ ได้เกิดมาเป็นมนุษย์ ไม่ให้เสียชาติเกิด เรื่องมันก็หมดปัญหา  ทุกคนมีคุณค่าไม่เสียชาติเกิด แล้วปัญหาก็หมด  เวลานี้บางคนมันยังเลวมาก เลวมาก ไม่สมกับได้เกิดมา  ปัญหาก็ยังเหลืออยู่เรื่อยไป ให้รีบแก้ปัญหา หรือชำระให้หมดปัญหาเสียโดยเร็ว

               เรื่องที่จะพูดมีเท่านี้ ปรับความเข้าใจให้ถูกต้อง เมื่อเห็นแล้วจะได้บุญมากขึ้นกว่าที่ ที่เคยรู้สึก การกระทำ กระทำไปนี้จะได้บุญ ได้กุศลมากขึ้นยิ่งกว่าเท่าที่เคยรู้สึก เพราะมันรู้สึกน้อยเกินไป ทีนี้รู้สึกให้มันมากให้เต็มที่มันจะได้บุญเต็มที่ ได้มองเห็นประโยชน์เต็มที่ แล้วประโยชน์โดยแท้จริงมันก็จะเกิดขึ้นจริง ๆ เหมือนกัน ขอให้มีความแน่ใจในการที่จะส่งเสริมกิจกรรมอันนี้ คือ บวชเณรในระหว่างปิดภาคนี้ ให้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป บ้านใครใครทำ  บ้านใครใครทำ  เด็กๆ นักเรียนก็จะได้รับการอบรมทั่วถึงกัน แล้วพ่อแม่ก็จะเบาใจไม่ต้องตกนรก  เมื่อลูกมันชั่วนรกมันมาตกกับพ่อแม่ เมื่อลูกมันชั่วนรกมันมาตกกับพ่อแม่  พ่อแม่ก็อย่าขี้คร้านในการที่จะอบรมลูกให้มันดี ถ้าลูกมันดีแล้วมันก็ไม่มีนรกไหนมาตกใส่เรา นี่การอบรม การบวชอบรมสามเณรนี้เป็นหนทางทางหนึ่งที่จะแก้ปัญหานี้ได้ ขอให้มองเห็นและตั้งหน้า ตั้งตาทำให้ดียิ่งขึ้นไป ฉันเห็นว่าพูดพอสมควรแล้ว  พูดมากกว่านี้คุณจะโมโห คุณก็หิวข้าวกันแล้วไม่ใช่หรือ เดี๋ยวจะมาโมโหฉัน ต้องหยุดพูดที

เอาล่ะ ขอแสดงความปราถนาว่าสิ่งต่าง ๆ จงเป็นไปด้วยดี  ให้ทุกคนมีความก้าวหน้าในทางของพระศาสนา  มีความเจริญในหน้าที่การงาน  มีความสุขอยู่ทุกทิพาราตรีกาลทั่วกันทุกคนเทอญ

เมื่อเณรฉันเรียบร้อยแล้วคุณก็มายกไปทานกัน ก็เดี๋ยวหาความรู้ หาความเข้าใจได้ทั่วๆ ไปในตึกหลังนั้นน่ะ เขาสอนธรรมะด้วยรูปภาพ ไปศึกรูปภาพ เข้าใจความหมายของรูปภาพ ก็รู้ธรรมะ ถ้ามิเช่นนั้นท่านกลับไป กลับไปเหมือนคนหัวขาด ไม่ได้อะไรไปเลย  ธรรมะเหมือนคนได้ลูกตา ได้ดวงตา กลับไปมีแสงสว่าง  เอาเที่ยวไปให้ทั่ววัด ให้ได้รับประโยชน์   จากการที่ได้มาเสียเวลาหนึ่งวัน