ท่านสาธุชนผู้มีความสนใจในธรรมทั้งหลาย เมื่อโอกาสนี้มีธรรมะที่ท่านทั้งหลายจะต้องสนใจมากไปกว่าธรรมดา เนื่องจากเป็นวันที่ทราบกันอยู่ดีแล้วว่าเป็นวันพระบรมราชสมภพหรือที่เรียกกันว่าวันเฉลิม และได้ถูกบัญญัติขึ้นมาให้เป็นวันพระบิดาแห่งชาติด้วย นอกกว่านั้นก็จัดเป็นวันชาติและวันพัฒนาแห่งชาติ รวมเป็น ๔ ความหมายด้วยกัน จึงมีหัวข้อธรรมที่เราจะต้องสนใจจะต้องทำในใจมากเป็นพิเศษกว่าคราวธรรมดา ขอท่านทั้งหลายจงได้ตั้งใจสดับด้วยดีเถิด

ในตอนแรกนี้จะได้กล่าวปรารภวันเฉลิมพระชนม์พรรษาและวันพระบิดาแห่งชาติไปในคราวเดียวกันเพราะรวมอยู่ในบุคคลคนเดียวกัน การที่มีระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขนั้นเกี่ยวข้องกันอยู่โดยตรงกับว่าวันนี้จะต้องเป็นวันเฉลิมพระชนม์พรรษาหรือพระราชสมภพ และเป็นวันบิดาแห่งชาติ

ข้อแรก เราจะต้องทำความพอใจในข้อที่ว่าเราชาวไทยได้มีพระมหากษัตริย์ที่ทรงทศพิธราชธรรม ๑๐ ประการ ทำไมจะต้องพูดถึงเรื่องนี้ เพราะว่านี้เป็นบุญกุศลอันใหญ่หลวง เป็นลาภอันประเสริฐที่เราได้มีพระมหากษัตริย์อันประกอบไปด้วยทศพิธราชธรรม ๑๐ ประการ และที่สำคัญที่สุดก็คือ ๔ ประการท้าย ขอให้ตั้งใจกำหนดให้ดี ๑๐ ประการนั้นมีว่า สีลัง อ่า,

• ทานัง
• สีลัง
• ปริจจาคัง
• อาชชวัง
• มัททวัง
• ตปัง

พระองค์ทรงประกอบไปด้วยการเผื่อแผ่ ประกอบไปด้วยศีล ด้วยการบริจาคสิ่งเป็นข้าศึกแก่ใจ ทรงมีจริยาวัตรตรง ซื่อตรงและอ่อนโยน นี่เป็น ๖ ประการแรก

๔ ประการท้ายก็คือ

• อักโกธัง ไม่มีความโกรธ
• อวิหิงสัง ไม่มีความคิดทำผู้อื่นให้ลำบาก
• ขันติง มีความอดกลั้นอดทน
• อวิโรธนัง ไม่มีความวิปริตผิดปรกติแต่ประการใด

๔ ประการนี้เป็นคุณธรรมที่กระทำได้โดยยาก หรือว่าลึกซึ้ง หรือว่าเกี่ยวข้องกับเราทั้งหลายยิ่งกว่า ๖ ประการข้างต้น จึงขอให้ทำในใจไว้ให้เป็นอย่างดี

เมื่อประกอบไปด้วยคุณธรรม ๑๐ ประการแล้วก็เป็นผู้ประกอบไปด้วยคุณธรรมอันประเสริฐสุด มีพระคุณอันสูงสุด สำเร็จเป็นพระเมตตาคุณ กรุณาคุณได้โดยง่าย ประชาชนมีความจงรักภักดีเหลือที่จะกล่าวได้ ดังที่มีเหตุการณ์ปรากฏเป็นวัตถุพยาน คือการเดินขบวนของประชาชนเมื่อวันที่ ๒ ที่แล้วมา

รวมความว่าเรามีพระมหากษัตริย์ที่เป็นผู้นำทั้งทางธรรมและทางวัตถุ คือนำทั้งทางโลกและทางธรรม นำในทางวัตถุนั้นเห็นได้ชัดจนเป็นที่ปรากฏไปในนานาประเทศ ว่าพระองค์ทรงนำในความก้าวหน้าในทางวัตถุ โดยเฉพาะทางกสิกรรม เกษตรกรรม นี้เป็นการนำในทางวัตถุ ในทางวิญญาณก็พร่ำสอนพสกนิกรให้ตั้งอยู่ในคุณธรรมทุกอย่างทุกประการที่ควรจะมี นี้เรียกว่าเรามีพระมหากษัตริย์ที่ทรงนำทั้งทางฝ่ายวัตถุและทั้งทางฝ่ายวิญญาณ

ทีนี้เรามีพระมหากษัตริย์ที่ทรงเหน็ดเหนื่อยยิ่งกว่าพระมหากษัตริย์หรือบุคคลที่ทำหน้าที่อย่างมหากษัตริย์ใดๆในโลก ในโลก นี้เป็นที่รับรองต้องกัน มองเห็นกันอยู่ มีเสียงสรรเสริญแพร่หลายอยู่ในหน้าหนังสือข่าวทั้งในประเทศและนอกประเทศ เรามีพระมหากษัตริย์ที่ทรงเหน็ดเหนื่อยเพื่อพวกเรามากกว่ามหากษัตริย์ใดๆในโลก ก็เป็นข้อที่ควรจะภาคภูมิใจ และควรจะสำนึกในพระคุณให้เป็นอย่างดี

นั้นข้อต่อไป เรามีพระมหากษัตริย์ที่ใกล้ชิดประชาชนยิ่งกว่ามหากษัตริย์ใดๆในโลก พระองค์ทรงใกล้ชิดประชาชนจนถึงกับเรียกกันว่าเป็นเพื่อนทุกข์เพื่อนยากก็ว่าได้ ไม่ใช่เป็นการกล่าวจาบจ้วง แต่ว่าการกระทำมันเป็นอย่างนั้นจริงๆ มีเสียงสรรเสริญในข้อที่พระองค์ทรงเสด็จไปทุกหนทุกแห่ง ให้ความช่วยเหลือทุกหนทุกแห่งที่ประสบความยากลำบาก

อีกข้อหนึ่ง พระองค์ทรงมีพระปรีชาสามารถ เป็นผู้นำได้ในทางเกษตรกรรม สถาปัตยกรรม และศิลปกรรม เป็นที่รู้กันอยู่ทั่วไป เป็นที่น่าพอใจว่าช่างเป็นที่รวบรวมแห่งคุณธรรมอันสูงสุดมากมายอะไรอย่างนี้ พระองค์จึงได้มีพระนามหรือสมควรแก่พระนามที่เรียกว่า พระบิดาแห่งชาติ พระบิดาแห่งชาติ เราทั้งหลายจงได้แสดงออกซึ่งความรู้สึกในจิตใจอันสำนึกพระมหากรุณาธิคุณทั้งหลายเหล่านี้ พากันเทิดทูน กล่าวสดุดี และกล่าวถวายพระพรทุกโอกาสที่ควรจะทำได้

เทิดทูนเพียงแต่ตามที่เป็นจริง ที่สุดอย่างยิ่งก็เหลือที่จะกล่าวเทิดทูนได้อยู่แล้ว ถวายพระพรให้ทรงมีพระชนมายุยิ่งยืนนาน เป็นที่ปกเกล้าชาวไทยสืบไป นี่เป็นสิ่งที่ควรระลึกนึกถึงในวันที่สมมุติเรียกกันว่า วันเฉลิมพระชนม์พรรษาหรือพระราชสมภพ ว่าพระองค์ทรงมีพระชนมายุเพื่อสิ่งเหล่านี้ เพื่อประโยชน์แก่พสกนิกร ก็ตั้งอยู่ในฐานะเสมือนหนึ่งเป็นบิดาแห่งประเทศชาติหรือพสกนิกรทั่วๆไป

ทีนี้ก็จะได้ดูกันต่อไปถึงข้อที่ว่า วันนี้ได้รับสมมติบัญญัติว่าเป็นวันชาติและเป็นวันพัฒนาแห่งชาติด้วย ข้อนี้ได้ถูกบัญญัติขึ้นแล้ว เป็นที่รู้กันอยู่ทั่วไป เรามาพิจารณาถึงความหมายอันนี้ให้เป็นที่เข้าใจอย่างชัดเจนด้วยกันทุกคน วันชาติและวันพัฒนาแห่งชาติก็ๆหมายความว่ามันเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับชาติโดยประการทั้งปวง จะพูดถึงความหมายของคำว่า ชาติ โดยสรุปเสียก่อน

คำว่า ชาติ แปลว่าความเกิด เกิดทางกายก็เรียกว่าชาติ เกิดทางจิตก็เรียกว่าชาติ เกิดทางวิญญาณก็เรียกว่าชาติ แล้วยังมีความหมายไกลออกไปอีกความหมาย อีกความหมายหนึ่งคือคำว่า สัญชาติ เกิดมาโดยกำเนิดเป็นชนชาติไทย แล้วก็ยังถือสัญชาติไทยด้วย ความเกิดทางกายนี้เห็นได้โดยง่ายดังที่รู้กันอยู่แล้วว่าเกิดมาจากครรภ์ของบิดามารดา ความเกิดทางจิตคือการอบรมจิตให้มีคุณสมบัติแปลกใหม่ขึ้นมา เรียกว่าความเกิดในทางจิตหรือทางวิญญาณก็ได้ ซึ่งมีความหมายละเอียดลึกซึ้งออกไปกว่านั้นอีก

เรามีการเกิดของเราด้วยกันทุกคน เมื่อได้ประชุมกัน รวมกันทุกคนก็กลายเป็นไอ้ความเกิดของชาติ ความเกิดของชาติ คือความเกิดขึ้นแห่งหมู่ชนที่รวมเป็นกลุ่มก้อนเดียวกันเรียกว่า ชาติไทย ข้อนี้เป็นสิ่งที่ต้องเป็นไปอย่างที่จะหลีกเลี่ยงไม่ได้ เพราะว่าสัญชาตญาณแห่งสัตว์ทั้งหลายนั้นต้องการอยู่รวมกันเป็นหมู่ ต้องการจะอยู่รวมกันเป็นหมู่โดยสัญชาติหรือสัญชาตญาณ ขอให้คิดดูมา ขึ้นมาตั้งแต่สัตว์เดรัจฉานซึ่งจะอยู่กันเป็นหมู่ เป็นที่ยกเว้นไม่ได้ มนุษย์ก็ย่อมอยู่กันเป็นหมู่ ต่อให้เป็นเทวดาในสวรรค์ในอะไรก็ตามเถิดก็ยังต้องอยู่กันเป็นหมู่ และมีหัวหน้าหมู่ ไม่ว่าพวกไหนที่จะอยู่กันเป็นหมู่อย่างไรก็ล้วนแต่ต้องมีหัวหน้าหมู่ ที่เห็นได้ง่ายที่สุดก็บรรดาสัตว์ทั่วไป

ทีนี้มนุษย์นี่ก็จะต้องมีหัวหน้าหมู่ เทวดาก็ต้องมีหัวหน้าหมู่ เพราะว่าสัญชาตญาณดลบันดาลให้เป็นอย่างนั้น ต้องการความอบอุ่น ความปลอดภัย ความรวมกำลังกายกำลังใจแห่งกันและกัน จึงต้องรวมกันเป็นหมู่ อยู่กันเป็นหมู่ เมื่ออยู่กันเป็นหมู่ มันก็เป็นธรรมดาที่ว่าต้องมีหัวหน้าหมู่ ไม่อย่างนั้นมันอยู่กันไม่ได้ ถ้าไม่มีหัวหน้าหมู่ที่จะนำ หมู่นั้นก็อยู่ไม่ได้ ฉะนั้นจึงต้องมีหัวหน้าหมู่ ดังคำกล่าวที่ว่า ราชาเป็นเครื่องปรากฏแห่งแว่นแคว้น

เดี๋ยวนี้เป็นวันชาติ เป็นวันพัฒนาชาติ เราจะนึกถึงคำว่าชาติไทยเป็นๆหลัก เมื่อนึกถึงชาติๆไทยก็ต้องนึกถึงคำว่า ไทย กันเสียก่อน คำว่า ไทย โดยความหมายทางวัตถุก็ได้ โดยความหมายทางการเมืองก็ได้ ความหมายทางจิตทางวิญญาณก็ได้ โดยทางวัตถุ ที่มันเป็นไทยนั้นน่ะคือมันรอดอยู่ได้โดยความเป็นวัตถุที่ไม่ถูกทำลาย นี่ถ้าว่าทางการๆเมืองหรือทางสังคมนี่ก็เป็นไทยอยู่ได้ มีเอกราชของตนอย่างมั่นคง นี้เรียกว่ามีความเป็นไทยในทางสังคมหรือทางการเมือง ถ้าพูดถึงความเป็นไทยในทางวิญญาณก็คือมีจิตใจเป็นอิสระอยู่เหนือกิเลส เหนือความทุกข์ กิเลสและความทุกข์ครอบงำไม่ได้ นี้เรียกว่าความเป็นไทยในทางวิญญาณ คำว่าไทย ไทยนี้มีความหมายถึงขนาดนี้ โดยมากไม่สนใจในความหมายของคำๆนี้ให้ถูกต้อง ก็เลยทำอะไรเป็นทาสกิเลส เป็นทาสแห่งความทุกข์กันเสียเป็นส่วนมาก คือได้ปล่อยให้กิเลสเกิดขึ้นครอบงำ แล้วต้องเป็นไปตามอำนาจของกิเลสและมีความทุกข์ อย่างนี้ไม่สมกับคำว่าไทย

เรามีคำว่า ไท ทอ สระไอ ไม่ต้องมี ย.ยักษ์เติมท้าย ถ้ามี ย.ยักษ์เติมท้ายความหมายมันกวัดแกว่ง เป็น ไม่เป็นอิสระไปก็ได้ มันแปลว่าเป็นสิ่งที่อาจจะถูกให้เขาได้ หรือให้เขาอยู่อะไรก็ตาม ถ้าเป็นไท ท.ทหาร สระไอ ก็คือเป็นอิสระ และมีความหมายไปในทางว่าใหญ่หลวงด้วย ใหญ่หลวงก็ใหญ่หลวงเพราะความเป็นไทนั่นเอง เรามีความหมายของคำว่าไทคือเป็นอิสระ ทางวัตถุร่างกายนี้ก็ปราศจากโรค เป็นอิสระแก่โรค คือปราศจากโรค ทางจิตใจก็เป็นอิสระแก่กิเลส เมื่อเป็นอิสระแก่กิเลสแล้วความทุกข์ก็ครอบงำไม่ได้ ทีนี้เมื่ออยู่รวมกันเป็นสังคม ก็เป็นสังคมที่เป็นอิสระ เรียกว่าเป็นประเทศที่มีอิสรภาพ เสรีภาพ มีเอกราชเป็นของตน

นี้คำว่าชาติไทยก็ต้องมีความหมายว่าเป็นชาติที่เป็นอิสระโดยทุกความหมาย โดยแผ่นดินนี้ก็เป็นอิสระ โดยจิตใจของคนก็เป็นอิสระ โดยการสัมพันธ์กันกับชาติอื่นๆในโลกนี้ก็มีความเป็นอิสระ เรารักษาความเป็นชาติอย่างนี้ไว้ให้ได้แล้วก็พัฒนาเพื่อความเป็นอย่างนี้ให้ยิ่งๆขึ้นไป ให้สมกับที่ว่าเป็นวันพัฒนาแห่งชาติ

ทีนี้จะดูถึงคำว่า พัฒนา กันบ้าง พัฒนาน่ะ มันมีความหมายกำกวม ตามบาลีตัวหนังสือนี้กำกวม คือแปลว่ามากขึ้นเท่านั้นเอง มากขึ้นในทางที่ไม่มีประโยชน์ โดยภาษาบาลีก็เรียกว่าพัฒนาได้เหมือนกัน แต่ในที่นี้ต้องหมายถึงมากขึ้นในลักษณะที่มีประโยชน์ การรกรุงรัง รกรุงรังไปด้วยสิ่งไม่มีประโยชน์นั่นน่ะเป็นพัฒนาแต่ตามตัวหนังสือ แต่ถ้าเป็นไปแต่ในทางที่ถูกต้อง มีความสงบสุขเป็นที่น่าพอใจ คือมีประโยชน์แล้วนั้นคือพัฒนาที่แท้จริง เป็นพัฒนาที่จำเป็นจะต้องมี ขอให้เราระมัดระวังให้ดี สร้างความเจริญรุ่งเรืองพอกพูนงอกงามแต่ในทางที่เป็นประโยชน์

ชนชาติไทยนี่ต้องพัฒนามาอย่างถูกต้อง จึงเหลืออยู่ได้ถึงบัดนี้ ซึ่งเดี๋ยวนี้หลักฐานการขุดค้นใหม่ๆในทางประวัติศาสตร์นี่ทำให้เรากล้ากล่าวหรือมีเหตุผลที่จะกล่าวว่า ชนชาติไทยนี้จะต้องมีมาตั้งแต่ ๓,๐๐๐ ปีก่อนพุทธกาล การขุดค้นบ้านเชียงที่ภาคอีสานเต็มไปด้วยวัตถุที่แสดงลักษณะแห่งชนชาติที่มีอยู่ที่นั่น ๓,๐๐๐ ปีก่อนพุทธกาล มันก็อยู่ในเขตไทย แล้วมีเหตุผลที่จะคิดว่าเป็นไทย เป็นต้นตอของไทยที่อพยพขึ้นไปทางเหนือ ไปทางจีน แล้วถูกจีนรุกไล่กลับมาอีกทีหนึ่ง ฉะนั้นจะเขียนประวัติ ประวัติศาสตร์ไทยว่ามันอยู่ที่เมืองจีนแล้วเมืองจีนรุกไล่กลับมานี้ไม่ถูก

มันต้องเขียนไปถึงว่าชาติไทยน่ะมันอยู่แถวที่ราบสูงภาคอีสานที่มีจุดที่เรียกว่าบ้านเชียง เจริญเต็มที่ รู้ได้ด้วยวัตถุที่คุด ขุดค้นพบ แล้วมันรุกขึ้นไปทางเหนือเข้าไปในเขตแดนที่เป็นของจีน ตั้งรกรากอยู่ เหลืออยู่กระทั่งบัดนี้ยัง ก็ยังเหลืออยู่มากในเขตแดนของประเทศจีน ยังเป็นไทย ยังพูดไทย ไอ้ส่วนหนึ่งที่ยอมกลับลงมา กลับมาสู่ดินแดนสุวรรณภูมินี้ก็เป็นไทย

มันควรจะกล่าวว่า ไทยนี่มีมาแล้วตั้งแต่ ๓,๐๐๐ ปีก่อนพุทธกาล น่าจะภูมิ ภาคภูมิใจเป็นอย่างยิ่งของความหมายแห่งคำว่าชนชาติไทย ไม่สูญเสียอิสระ เป็นอิสระมาเป็นเวลา ๓,๐๐๐ ปีก่อนพุทธกาล มันก็คือ ๗ – ๘,๐๐๐ ปีนั่นเอง ชนชาติไทยทั้งหลายจงได้รับรู้ความข้อนี้ไว้ด้วย กระทำตนให้สมกับที่เป็นชนชาติเก่าแก่ มีวัฒนธรรม มีความก้าวหน้า มีความเจริญ ดังนั้นจะต้องนึกหรือพูดกันถึงคำว่ารักชาติ รักชาติ รักชาติ อีกทีหนึ่ง

คำว่า อ่า, คำว่า รักชาติ รักชาตินี้ได้ยินก้องทั่วไปหมด แต่ดูจะเพียงแต่ว่าเป็นเสียงพูด ไม่มีความหมาย รักชาติอย่างนกแก้วนกขุนทองอย่างนี้มันก็ไม่สำเร็จประโยชน์ ไอ้คำว่ารักชาติ รักชาตินี้อาจจะแบ่งได้เป็นหลายชนิด คือรักชาติเพราะขี้ขลาด เพราะขี้ขลาด เพราะขี้เกียจ อย่างนี้มันก็รักชาติให้ชาติช่วย ให้ชาติคุ้มครอง มันรักชาติเพราะมันขี้เกียจ เพราะมันขี้ขลาดอย่างนี้ก็มี ทีนี้รักชาติเพราะกล้าหาญ เพราะมีความกล้าหาญ แน่ใจในการที่จะคุ้มครองชาติ มีความรักชาติ มีความตั้งใจที่จะปกป้องครองชาติให้อยู่ยืนยาวตลอดไป นี่รักชาติเพราะกล้าหาญ อย่างนี้ก็มี นี่ประการสุดท้าย รักชาติเพราะรู้บุญคุณของชาติ เพราะรู้คุณของชาติ จะสนองคุณของชาติก็มีความรักชาติและกระทำไปทุกอย่างตามที่จะทำได้ในความหมายแห่งความรักชาติ รักชาติมีหลายความหมายอย่างนี้เลือกดูให้ดี จะพัฒนาชาติทั้งทีด้วยความรักชาติก็ต้องมีความรักชาติที่ถูกต้อง

นี้อย่าลืมมองว่าหัวใจของชาตินั่น โดยเฉพาะชาติไทย คือพุทธศาสนา ชาติไทยคู่กันมากับพุทธศาสนา มีวัฒนธรรมของชนชาติไทยซึ่งถอดรูปแบบออกมาจากหลักธรรมะในพระพุทธศาสนา ดังนั้นจึงต้องพัฒนาความมีพุทธศาสนาในบุคคลแต่ละคนนั้นด้วย นี่จึงจะเป็นการพัฒนาชาติที่ถูกต้อง ชาติไทยได้รับสมัญญาว่าเป็นป้อมค่ายแห่งพุทธศาสนา เดี๋ยวนี้เราได้ยินชาวต่างประเทศเขียนเรียกประกาศในหน้าหนังสือพิมพ์ข่าวเหล่านี้ก็มีอยู่มากว่า ให้ประเทศไทยเป็นประเทศศูนย์กลางแห่งพระพุทธศาสนา มีพุทธศาสนารุ่งเรือง เป็นป้อมค่ายอันมั่นคงของพระพุทธศาสนาที่จะทำให้พุทธศาสนายืนยงถาวรอยู่ได้ เอาเป็นว่าเขาถือว่าประเทศไทยเป็นป้อมค่ายแห่งพุทธศาสนา

นี้เราจะต้องทำตนให้พุทธศาสนามีอยู่เช่นนั้นจริงๆ ไม่เสียทีที่เขายกให้ว่าเป็นประเทศที่มีพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองที่สุด ระวังให้ดีในข้อนี้ ถ้ามีการพิสูจน์กันแล้วก็อย่าต้องให้พ่ายแพ้หลบหน้าเพราะความไม่เป็นจริงอย่างนั้น จะต้องกล้าท้าทาย ท้าทายให้พิสูจน์ ให้ใครก็ตามมันพิสูจน์ว่าเรามีพระพุทธศาสนาโดยแท้จริงนี่อยู่ในหัวใจของคนทุกคน แล้วก็อยู่ในประเทศชาติ ในความหมายของคำว่าชาติไทย จะต้องพัฒนาหัวใจที่มีอยู่ในบุคคลที่เรียกตนว่าชนชาติไทย จึงจะเป็นการพัฒนาชาติที่แท้จริง

ต้องไม่มีอะไรที่ผิดหลักพระพุทธศาสนา อย่าได้อาศัยอบายมุขเป็นเครื่องแก้ปัญหา คนสมัยนี้พอกลุ้มใจร้อนใจเป็นทุกข์อะไรขึ้นมาก็แก้ปัญหาด้วยสิ่งเสพติดคืออบายมุข นับตั้งแต่สุ อ่า, บุหรี่ขึ้นไป สุราขึ้นไป ยาเสพติดชั้นลึกซึ้งขึ้นไปเพื่อจะแก้ปัญหา อาศัยสิ่งเหล่านั้นแก้ปัญหาความทุกข์ในจิตใจ ก็เลยเกิดมีบุคคลที่ติดยาเสพติดอย่างที่ไม่เคยมีมาแต่ก่อนน่ะมากมายขึ้น นี้มันไม่สมกับชนชาติไทยที่มีพระพุทธศาสนาเป็นหัวใจ ขอให้เราระมัดระวังกันให้ดีๆ ให้สุดความสามารถของตนในการที่จะมีการประพฤติกระทำทางกาย ทางวาจา ทางใจไม่ผิดหลักของพระพุทธศาสนา ไม่หวังจะพึ่งพาอาศัยอบายมุขมาเป็นที่พึ่ง เราไม่หวังจะได้ภาษีจากอบายมุขมาเป็นเครื่องบำรุงชาติ บำรุงศาสนาอย่างนี้เป็นต้น จึงจะสมกันกับที่ว่าเป็นชนชาติไทยมีหัวใจเป็นพระพุทธศาสนา

ในที่สุดนี้สรุปความได้ว่า ในโอกาสนี้เราสามารถที่จะทำการเฉลิมฉลองพร้อมกันของวันสำคัญทั้ง ๔ ความหมาย คือ

• วันเฉลิมพระชนม์พรรษา ก็ฉลองได้ด้วยการทำอย่างนี้
• เฉลิมวันพระบิดาแห่งชาติ ก็ทำตนให้ถูกต้องต่อพระบิดาแห่งชาติในลักษณะที่กล่าวมา
• เฉลิมฉลองวันชาติ ก็คือการกระทำให้ถูกต้องตามความหมายของคำว่าชาติ โดยเฉพาะชาติไทย มีอายุเป็นพันๆปีมาแล้ว
• และเป็นวันพัฒนาชนชาติไทยเป็นพิเศษ

ที่จริงก็ต้องพัฒนากันทุกวัน ตลอดเดือน ตลอดปี แต่วันนี้มาตั้งใจทำเป็นพิเศษ มาพูดจากันเป็นพิเศษ มาปรับความเข้าใจกันเป็นพิเศษ มาตั้งอกตั้งใจทำอะไรกันเป็นพิเศษ เรียกว่าวันพัฒนาชาติไทยทั้งทางวัตถุ ทั้งทางจิตใจ ทั้งทางส่วนบุคคลและทั้งส่วนรวมของประเทศชาติ เราสามารถทำได้พร้อมกันทั้ง ๔ ความหมาย ในที่สุดก็ปรากฏออกมาว่าเราทุกคนเป็นลูกที่ดีของชาติ เป็นพลเมืองที่ดีของชาติ เราเป็นสาวกที่ดีของพระศาสนา และเราก็เป็นมนุษย์ที่มีความเต็มแห่งความเป็นมนุษย์ตามความหมายของคำว่ามนุษย์ ชาติไทยจะต้องเป็นชาติที่เต็มมนุษย์ จะบกพร่องแม้แต่หน่อยเดียวก็ไม่ได้

ถ้าเรามาระลึกนึกถึงเหตุผลดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ก็จะมีกำลังใจเต็มที่ในการที่จะเฉลิมฉลองพร้อมกันในวันเช่นวันนี้ซึ่งมีความหมาย ๔ ประการด้วยกัน ออกมาเป็นการสำนึกในพระคุณของพระมหากษัตริย์ในระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข และวันบิดาแห่งชาติ มีพระมหากษัตริย์นั้นตั้งอยู่ในความหมายแห่งความเป็นบิดา และเป็นวันชาติที่จะต้องระลึกนึกถึงความสำคัญของชาติเพื่อจะรักษาชาติไว้ให้ได้ ให้ยังคงอยู่ได้ แล้วก็มีการพัฒนา พัฒนา พัฒนา ไม่ให้ตกต่ำไป มีแต่ความเจริญก้าวหน้ายิ่งๆขึ้นทั้งในทางวัตถุ ทั้งในทางจิตใจ ทั้งในส่วนบุคคลและในส่วนสังคม กระทั่งว่าเป็นชาติสมบูรณ์เต็มตามความหมายในบรรดาชาติทั้งหลาย ก็เป็นชาติไทยที่มีอยู่อย่างสง่าราศี เมื่อทำได้อย่างนี้ก็นับว่าได้ทำดีที่สุด เต็มตามความหมายแล้ว ขอจงได้ประสบความสุขสวัสดีอยู่ทิ ทุกทิพาราตรีด้วยกันถ้วนทุกหน้าเทอญ.