ท่านสาธุชนผู้มีความสนใจในธรรมทั้งหลาย รายการพุทธธรรมนำสุขในครั้งนี้จะกล่าวโดยหัวข้อว่า เตรียมตัวในคราวจะสิ้นปี เพราะบัดนี้มาถึงเวลาปลายปีใหม่จวนจะสิ้นอยู่แล้ว อ๊ะ, ปลายปีเก่าจะสิ้นอยู่แล้วก็จะขึ้นปีใหม่ เราควรจะเตรียมตัวกันอย่างไรในคราวที่จะสิ้นปี ข้อนี้เป็นเรื่องสำคัญ เป็นเรื่องเฉพาะหน้า ในโอกาสเช่นนี้อาตมาอยากจะขอเปรียบเทียบด้วยอุปมาว่า คนดีจะต้องประพฤติกระทำอะไรได้ดีกว่าพืชที่มีหัวอยู่ใต้ดิน พืชทุกชนิดที่มันมีหัวอยู่ใต้ดินมีต้นอยู่บนดินเจริญงอกงาม พอถึงปลายปีหรือจะสิ้นฤดูมันก็เตรียมตัวที่จะตาย แล้วมันก็จะงอกขึ้นมาใหม่ในปีใหม่ เป็นหัวที่ใหญ่กว่าเก่าก็มี เป็นหัวที่มีปริมาณมากกว่าปีเก่าก็มี เป็นหัวที่มีคุณสมบัติรสชาติดีกว่าหัวในปีเก่าก็มี นี่ดูเถอะแม้แต่ว่าต้นไม้ ต้นไม้เนี่ย สิ่งต่ำต้อยที่สุดนี่ก็ยังรู้จักทำอย่างนี้ คนนี่ดีกว่าสัตว์ สัตว์นี่ดีกว่าต้นไม้ แต่ต้นไม้ยังรู้จักเตรียมตัวสำหรับที่จะให้มันดียิ่งขึ้น เตรียมตัวในท้ายฤดูสำหรับจะงอกใหม่ให้ดีกว่าเดิมในการที่จะขึ้นฤดูใหม่ พืชใต้ดินสามารถทำได้อย่างนี้แล้วมนุษย์บนดินไม่สามารถทำได้อย่างนี้มันจะน่าละอายกันสักเพียงไร ขอได้ธรรมในใจในข้อนี้ไว้ก็จะมี การประพฤติกระทำ ที่ไม่แพ้แม้แต่พืชที่มีเหง้ามีหัวอยู่ในดิน ไม่เสียเกียรติแห่งความเป็นมนุษย์ของตน เป็นอันว่าเราจะต้องเตรียมตัวให้ถูกต้อง ในคราวจะสิ้นปี อาตมาขอพูดกับทุกคนไม่ว่าเด็กผู้ใหญ่ คนแก่หรือคนชรา ไม่ว่าผู้หญิงผู้ชาย ขอพูดกับคนทุกคนว่าจงเตรียมตัวให้ถูกต้อง ในคราวที่จะสิ้นปี และจะเข้าสู่ปีใหม่ และก็มีอะไรที่ดีกว่าที่มากกว่า ที่น่าชื่นใจกว่าปีเก่า โดยไม่ต้องละอายแก่หัวบุกหัวกลอย พืชมีเหง้าใต้ดินดังที่กล่าวมาแล้ว จะต้องเตรียมตัวกันดังต่อไปนี้คือ ขอร้องให้เตรียมตัวสำหรับเป็นบุตรที่ดียิ่งกว่าปีเก่า เตรียมตัวสำหรับเป็นศิษย์ที่ดียิ่งกว่าปีเก่า เตรียมตัวสำหรับเป็นเพื่อนกันและกันดีกว่าปีเก่า เตรียมตัวเป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติยิ่งกว่าปีเก่า เตรียมตัวเป็นพระสาวกที่ดีของพระศาสดายิ่งกว่าปีเก่า และในที่สุดเตรียมตัวสำหรับจะเป็นมนุษย์ที่เต็ม เต็ม รวมกันแล้วก็มีอยู่ ๖ จำพวกด้วยกัน

โดยรายละเอียดที่ควรจะพิจารณากันดังต่อไปนี้ ข้อที่ว่าเราจะเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา นี่ไม่ได้หมายความว่าเด็ก ๆ เท่านั้นที่จะเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา แม้ว่าจะมีอายุอยู่มาจนมีลูกมีหลานแล้ว ก็ยังต้องเป็นบุตรที่ดีของบิดามารดาของตนอยู่นั่นเอง เดี๋ยวนี้เป็นบุตรที่หัวหงอกแล้ว ก็ยังต้องนึกถึงบิดามารดาของตนอยู่นั่นเอง และก็ทำตนให้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา บุตรที่ดีของบิดามารดาหมายความว่าอย่างไร หมายความว่าทำให้บิดามารดาชื่นอกชื่นใจ ฉะนั้นเราทุกคนไม่ว่าอายุอานามสักเท่าไรก็ยังมีหน้าที่ทำให้บิดามารดาพอใจสบายใจชื่นอกชื่นใจอยู่ตลอดไป แม้ว่าบิดามารดาจะได้ล่วงลับไปแล้วคือตายไปแล้ว ก็ยังต้องทำหน้าที่ซึ่งมีความหมายเสมือนกัน ทำความดีอุทิศส่วนกุศลไปให้ เสมือนหนึ่งว่าบิดามารดาที่ล่วงลับไปแล้วนั้นรู้เข้าก็จะสบายใจ สบายใจ ทำบิดามารดาสบายใจ ทั้งที่ที่นี่และทั้งที่ล่วงลับไปแล้ว นี้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา เตรียมกันให้มากกว่าปีเก่าที่แล้วมา

ข้อสองเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์จะเป็นเด็กอยู่ก็ตามเป็นผู้ใหญ่แล้วก็ตาม ก็ยังเป็นศิษย์ของอาจารย์ของครูบาอาจารย์คนใดคนหนึ่งอยู่ ลูกศิษย์หัวหงอกแล้วก็ยังเป็นอาจารย์ อ๊ะ, ยังเป็นลูกศิษย์ของครูบาอาจารย์คนใดคนหนึ่งอยู่ ฉะนั้นจึงต้องทำตัวเป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์นับตั้งแต่เป็นเด็ก ๆ เล็ก ๆ เรื่อยไปตามลำดับ จนกว่าจะถึงวาระสุดท้ายก็ยังทำตัวให้เป็นที่ ศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ ไม่ให้ครูบาอาจารย์เสียชื่อ เพราะเขาก็ยังรู้กันอยู่ว่าคนนี้เป็นลูกศิษย์ใคร เวลาล่วงมาเป็นสิบ ๆ ปีแล้วความเป็นศิษย์เป็นอาจารย์ก็ยังไม่ขาดตอนกัน ยังทำตัวให้เป็นผู้ที่ได้ชื่อว่าถูกต้องตามคำแนะนำสั่งสอนของครูบาอาจารย์ เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์จนกว่าจะเข้าโลง ว่าอย่างนั้น หรือถ้าว่าครูบาอาจารย์ตายไปแล้วก็ยังคิดถึงครูบาอาจารย์ที่ตายไปแล้ว ประพฤติความดีความงามรักษาชื่อเสียงของครูบาอาจารย์ไว้ต่อไปอีก ทำอย่างนี้แล้วจะเป็นอย่างไรลองคิดดู ผลมันจะเป็นอย่างไร มันก็มีแต่การกระทำที่ดีที่งามที่ถูกต้องเต็มไปทั้งบ้านทั้งเมืองเท่านั้นเอง ที่นี้ที่ว่าเป็นเพื่อนที่ดี เป็นเพื่อนที่ดี เด็ก ๆ ต่างก็เป็นเพื่อนกัน วัยรุ่น หนุ่มสาว ผู้ใหญ่ คนแก่ คนเฒ่าก็ต้องเป็นเพื่อนแก่กันและกัน มันก็ต้องเป็นเพื่อนที่ดีของกันและกัน เพื่อนที่ดีมีความหมายว่าจะอยู่ร่วมกันเป็นผาสุก อยู่ร่วมกันเป็นผาสุก ในกิจกรรมทุกอย่างก็อยู่ร่วมกันเป็นผาสุก นี่เรียกว่าเป็นเพื่อนที่ดี มีได้ตั้งแต่ยังเป็นทารก และก็เป็นเด็กเป็นผู้ใหญ่เป็นคนแก่คนเฒ่ากระทั่งเข้าโลง แล้วก็เป็นเพื่อนเข้าโลงกันให้ดี เป็นเพื่อนที่ดีต่อกันและกันอยู่ตลอดเวลาอย่างนี้ เป็นเพื่อนกัน เอ่อ, ให้ดีให้แท้จริงยิ่งขึ้นกว่าปีเก่า เพื่อนที่ไม่ดีก็รีบเปลี่ยนให้เป็นเพื่อนที่ดี ที่ดีอยู่แล้วก็ให้ดีมากกว่าปีเก่า สำหรับปีใหม่ที่ดีกว่าคือปีที่ดีกว่าปีที่แล้วมา ทีนี้ข้อที่ว่าจะเป็นพลเมืองที่ดีของชาติให้ดีกว่าปีเก่า มันยังมีทางที่จะทำให้ดีกว่าปีเก่าในการเป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาตินี้มีความหมายว่าสามารถรักษาชาติ เทิดทูนชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ไว้ได้ เรายังทำไม่สมบูรณ์ ยังไม่สมบูรณ์ ยังต้อง ยังอาจจะทำให้ดีกว่า มากกว่า สูงกว่าขึ้นไปได้อีก เราก็กระทำ เรียกว่าเป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติให้ยิ่งกว่าปีที่แล้วมา นี่ก็ควรจะเตรียมตัวด้วยเหมือนกัน ทีนี้ก็จะเป็นสาวกที่ดีของพระศาสดาให้ดีกว่าปีที่แล้วมา สาวกที่ดีก็หมายความว่า เป็นผู้ที่เดินตามพระศาสดาของตนไปได้ ถ้าไม่เดินหรือเดินไม่ได้ ก็เรียกว่าไม่เป็นสาวกที่ดีของพระศาสดา ขอให้ทุกคนตั้งใจที่จะเดินตามพระศาสดาและเดินไปให้ได้ ยิ่ง ๆ ขึ้นไป ก็จะเรียกว่ามันดีกว่าปีเก่า เป็นสาวกเป็นอุบาสกเป็นพุทธมามกะแล้วแต่จะเรียก แล้วแต่จะชอบใช้คำไหนให้ดีกว่าปีเก่า คือเดินตามพระศาสดาไปให้มากกว่าปีเก่านั่นเอง ในที่สุดเป็นมนุษย์ที่เต็ม เป็นมนุษย์ที่เต็ม ขอได้โปรดสนใจคำนี้ให้มากที่สุด เกิดมาเป็นคนก็ต้องให้เต็มคน เกิดมาเป็นมนุษย์ก็ต้องให้เต็มมนุษย์ เป็นมนุษย์ที่เต็ม ใคร ๆ ก็รู้จักความหมายของคำว่าเต็ม เพราะว่าพอมีคนมาด่าว่าแกมันไม่เต็ม เป็น ไม่เต็มคน อย่างนี้ เราก็โกรธกันทั้งนั้น เขาถือเอามาตรฐานว่าเป็นคนเต็ม หนึ่งบาท สมมติว่าหนึ่งบาทเรียกว่าเต็ม แล้วก็เป็นคนเต็มบาท ถ้าใครไม่เต็มก็ถูกประณามว่าเป็นคนสองสลึง สามสลึง สามสลึงเฟื้องไม่เต็มบาท อย่างนี้มันก็น่าละอาย แต่แล้วบางคนมันก็เกินบาท นี่ก็ไม่ควรนี่ก็ไม่ถูกไม่ต้องเกินบาท ขอให้เต็มบาทพอดี คือมีความรู้ถูกต้องตามภาวะแห่งความเป็นมนุษย์ของตนของตนให้เต็มพอดี เป็นเด็กก็เต็มอย่างเด็ก เป็นวัยรุ่นก็เต็มอย่างวัยรุ่น เป็นหนุ่มสาวก็เต็มอย่างหนุ่มสาว เป็นพ่อบ้านแม่เรือนก็เต็มอย่างพ่อบ้านแม่เรือน กระทั่งเป็นคนเฒ่าคนแก่คนชราก็ยิ่งเต็ม อย่างน้อยก็เต็มไปด้วยวิชาความรู้ที่ได้อยู่ในโลกมานาน ได้ผ่านสิ่งต่าง ๆ ในโลกมานมนาน ก็รู้ว่าอะไรเป็นอะไรสามารถที่จะบอกลูกหลานให้เข้าใจในสิ่งนั้น ๆ โดยไม่ต้องเสียเวลาทดลอง เป็นมนุษย์ที่เต็มนี่หมายความ มันอยู่เหนือปัญหาทั้งปวง ไม่มีปัญหาอะไรที่เป็นเครื่องรบกวนใจ ไม่มี ไม่มีปัญหาทางสุขภาพอนามัย ไม่มีปัญหาทางเศรษฐกิจ ไม่มีปัญหาทางสังคม ไม่มีปัญหาทางกาย ไม่มีปัญหาทางจิต ไม่มีปัญหาในเรื่องโลก ไม่มีปัญหาในเรื่องธรรม ธรรมะ ก็แปลว่าไม่มีปัญหา ผู้ที่หมดปัญหาเพราะมีการประพฤติปฏิบัติถูกต้องถึงที่สุดนี้เรียกว่าเป็นมนุษย์ที่เต็ม เรายังไม่เต็มก็ต้องรีบทำให้เต็ม ดูเหมือนจะถือกันว่าเต็มที่ก็คือเป็นพระอรหันต์ ถ้ายังไม่เป็นพระอรหันต์ก็ยังไม่เรียกว่าเต็มอย่างถูกต้อง ทุกคนจึงต้องพยายามเดินตามรอยพระอรหันต์ ให้มันมีความดี ความงาม ความถูกต้อง ความจริง ความเป็นธรรมะ ความสะอาด ความสว่าง ความสงบเนี่ยเพิ่มขึ้น เพิ่มขึ้น เพิ่มขึ้นจนกว่าจะเต็ม เมื่อได้เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา เป็นศิษย์ที่ดีของครูบาอาจารย์ เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อน เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ เป็นสาวกที่ดีของพระศาสดาแล้ว ไม่ไปไหนเสียมันจะต้องเป็นมนุษย์ที่เต็ม ไปเป็นมนุษย์ที่เต็ม ฉะนั้นขอย้อนหลังไปตระเตรียมกระทำปรับปรุงทุกอย่างที่มันเกี่ยวกับชีวิตนี้ในฐานะที่เป็นบุตรที่ เป็นบุตรก็ดี เป็นศิษย์ก็ดี เป็นเพื่อนก็ดี เป็นพลเมืองก็ดี เป็นสาวกก็ดีให้มันถูกต้อง ครั้นถูกต้องแล้วก็ได้เป็นมนุษย์ที่เต็ม ไม่เสียทีที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์และพบพระพุทธศาสนา หวังว่าท่านทั้งหลายจะได้เตรียมตัวในคราวที่จะสิ้นปีจวนจะสิ้นปีอยู่รอมร่ออย่างนี้ให้มีความถูกต้องเหมาะสมสำหรับจะก้าวไปสู่ ภาวะอันดีกว่าเก่า อันดีกว่า ดีขึ้นกว่าเก่าอย่างน้อยก็นิดหนึ่ง ในปีที่สมมติเรียกกันว่าปีใหม่ แล้วก็จะไม่เสียทีที่เรียกว่าได้อยู่มาสิ้นปีหนึ่งแล้ว แล้วก็จะขึ้นปีใหม่อย่างถูกต้องตามแบบของพุทธบริษัท ผู้เจริญงอกงามตามทางของพระพุทธศาสนา แล้วท่านก็จะได้มีความสุขสวัสดีในชีวิตในหน้าที่การงานอยู่ทุกทิพาราตรีกาลเป็นแน่นอน