พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 18 พฤศจิกายน 2568 วัดป่าสุคะโต

มีสัตว์ชนิดหนึ่งที่ใคร ๆ ถือว่ารูปร่างอัปลักษณ์ มีพฤติกรรมที่น่ารังเกียจ สกปรก เป็นสัตว์ที่ถูกนำมาใช้เปรียบเปรยกับคนที่ละโมบโลภมาก หรือว่ามีพฤติกรรมที่น่ารังเกียจ สัตว์ชนิดนั้นคือ แร้ง แร้งอัปลักษณ์เพราะว่ามันหัวโล้น หน้าตาไม่สวยเลย เทียบกับนกแก้ว นกขุนทองแล้วต่างกันเยอะ แถมยังชอบกินซากสัตว์ ยิ่งซากที่เน่าเหม็น แร้งยิ่งชอบ พฤติกรรมแบบนี้เรียกว่าน่ารังเกียจ

และคนมองว่าแร้งสกปรก แต่ที่จริงแร้งสะอาด การที่มันหัวโล้นทำให้ไม่มีที่กักเก็บเชื้อโรค เพราะถ้าหัวมันมีขน เวลามันมุดเข้าไปในซากสัตว์ ขนคงจะเป็นที่เก็บกักของเชื้อโรคเลยทีเดียว แต่เพราะมันหัวโล้น มุดเข้าไปกินซากสัตว์ แม้เชื้อโรคจะติดในหัว แต่ว่าพอโดนแดดก็ตาย ฉะนั้น การที่มันมีรูปร่างอัปลักษณ์ถือว่าเป็นสิ่งที่เหมาะกับธรรมชาติหน้าที่ของตัวมันเอง แม้กระทั่งกระเพาะมันก็มีกรดที่สามารถจะทำลายเชื้อแบคทีเรียต่าง ๆ ได้ โดยเฉพาะเชื้อที่มากับซากพืชซากสัตว์ที่เน่าเปื่อย ที่สำคัญคือว่า มีคุณประโยชน์อย่างมาก เพราะว่าเป็นตัวเก็บกวาดขยะในธรรมชาติที่ดีมาก

เวลามีสัตว์ตาย หลายคนไม่ค่อยสนใจ ปล่อยไว้ให้มันเน่าเปื่อย สมัยก่อนเวลาเราขับรถไปต่างจังหวัดจะเห็นหมาถูกรถชนตายบนถนนเยอะเลย และคนไม่ค่อยได้สนใจทำอะไรกับซากหมาเหล่านั้น มีแร้งนี่แหละ สมัยอาตมายังทันเห็นแร้งมาคอยเก็บกวาดพวกซากหมาที่โดนรถชนตาย เก็บกวาดด้วยการกินซากสัตว์เหล่านั้นจนไม่เหลือ คนไม่ค่อยเห็นความสำคัญของแร้ง เพราะเห็นว่ามันเป็นสัตว์อัปลักษณ์ สกปรก พฤติกรรมน่ารังเกียจ แต่พอแร้งหายไป หรือบางแห่งสูญพันธุ์ไปเลย กลับตระหนักถึงคุณประโยชน์ของแร้ง

ในอินเดีย แร้งจำนวนนับล้านตายเพราะว่าไปกินซากวัวที่มียาปนเปื้อน คนอินเดียเขาไม่ทำอะไรกับซากวัว เวลาวัวยังมีชีวิตก็ปล่อยมันไป ให้อาหารมันบ้าง บางทีก็ให้ยาเวลามันป่วย ถือว่าเป็นสัตว์ของเทพเจ้า พอตายก็ไม่ได้ทำอะไรกับซากวัวนั้น แร้งก็มาจัดการ แต่ว่าเจอยาที่อยู่ในร่างกายของวัว แร้งก็ตาย ตายเป็นล้านเลย เกิดอะไรขึ้นตามมา ปรากฏว่าตามถนนหนทาง ตามไร่นาของอินเดีย มีซากสัตว์เยอะเลย และถูกปล่อยให้เน่าเปื่อย เป็นที่สะสมของเชื้อโรค และเชื้อโรคเหล่านี้ รวมทั้งซากสกปรกก็กระจายสู่แม่น้ำลำธาร คนก็เจ็บป่วยล้มตายกันเพราะว่าเชื้อโรคที่มาจากซากสัตว์เหล่านั้น

มิหนำซ้ำ โรคหมาบ้า พิษสุนัขบ้าก็แพร่กระจาย เพราะว่าพอซากสัตว์ถูกปล่อยทิ้งไว้ หมาจรจัดก็มากิน บางตัวก็ติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า พอหมากับหมามาแย่งซากสัตว์ ก็กัดกัน ตัวที่มีเชื้ออยู่แล้วเลยแพร่เชื้อหมาบ้าให้กับตัวอื่น โรคหมาบ้าเลยแพร่กระจายไปตามหมาต่าง ๆ เหล่านั้น แล้วหมาพวกนี้หลายตัวก็เป็นหมาที่อยู่ในชุมชน บางทีมันกัดคน คนก็พลอยติดเชื้อ และในอินเดีย นับตั้งแต่แร้งสูญพันธุ์หรือสูญหายไป นอกจากเจ็บป่วยด้วยโรคนานาชนิดแล้ว โรคพิษสุนัขบ้าก็ระบาดด้วยเหมือนกัน อันนี้เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นกับที่ต่าง ๆ ด้วย

ในเมืองไทยก็เหมือนกัน แร้งทำประโยชน์มากทั้งตามไร่นาและในป่าอย่างเช่น เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง แต่ก่อนมีแร้งเยอะ และมันช่วยกำจัดพวกซากสัตว์ที่ตาย แต่ตอนหลังมีพรานรำคาญพวกแร้ง เพราะเวลาจะเอาซากสัตว์มาล่อเสือ เช่น เอาลูกอีเก้งมาล่อเสือ ปรากฏว่าแร้งมากินซากลูกอีเก้งก่อนที่เสือจะมา พรานโกรธมาก พวกนี้ทำให้ไม่สามารถจะจับเสือได้ เลยหาทางกำจัดแร้ง เอาลูกอีเก้งยัดใส่ยาเบื่อเข้าไป แร้งมากินลูกอีเก้งที่มียาเบื่อก็ตายกัน ตายจนแทบเรียกว่าสูญพันธุ์ไปเลยจากห้วยขาแข้ง 30 ปีมาแล้ว

ปี 35 ถือว่าเป็นปีสุดท้ายที่พบแร้ง เป็นปีที่พบแร้งตัวสุดท้าย หลังจากนั้นก็ไม่มีแร้งเหลืออีกเลยในห้วยขาแข้ง ปรากฏว่ามีปัญหามาก เพราะว่าซากสัตว์ต่าง ๆ ถูกปล่อยให้เน่าเปื่อย เป็นตัวเผยแพร่โรคแอนแทรกซ์บ้าง โรคกาฬโรคบ้าง มันแพร่ระบาดไปสู่สัตว์ ทำให้เดือดร้อน ในเมืองก็เหมือนกัน โรคแอนแทรกซ์ โรคกาฬโรคก็แพร่ระบาดเหมือนกัน จากเชื้อโรคจากซากสัตว์ที่ถูกปล่อยให้เน่าเปื่อย ตอนนี้โลกเห็นความสำคัญของพวกสัตว์เหล่านี้แล้ว โดยเฉพาะแร้ง มีการนำเอาแร้งมาปล่อยที่ห้วยขาแข้งเมื่อ 10 ปีที่แล้ว การที่สัตว์อัปลักษณ์มีอยู่ในโลกนี้ถือว่ามีประโยชน์ แต่มนุษย์เราที่ไปกำหนดหมายว่ามันเป็นสัตว์อัปลักษณ์ ที่จริงแล้วมีประโยชน์มาก

ทุกอย่างที่มีอยู่ในโลกนี้ โดยเฉพาะสิ่งที่เราไม่ชอบ สิ่งที่เรารังเกียจ มีประโยชน์ ความยากลำบาก อุปสรรค ความล้มเหลว ไม่มีใครชอบ แต่ว่ามีประโยชน์ คำตำหนิต่อว่าก็มีประโยชน์ถ้ารู้จักใช้

แม้กระทั่งเวลาเราภาวนา จะมีอารมณ์บางอย่างที่เราไม่ชอบ รังเกียจ แต่ที่จริงก็มีประโยชน์ ความฟุ้งซ่าน ความโกรธ ความหงุดหงิด ความไม่พอใจ ความเบื่อ ความเซ็ง พวกนี้มีประโยชน์ มาเพื่อให้เราได้เรียนรู้ เป็นสิ่งที่ช่วยบำรุงสติ บำรุงปัญญาให้เกิดขึ้นถ้าเรารู้จักมอง

เมื่อสมัยพุทธกาล มีหมอคนหนึ่งเก่งมาก ชื่อ หมอชีวก หรือ หมอชีวกโกมารภัจจ์ หมอชีวกตอนเป็นหนุ่ม ตอนที่ยังไม่เป็นหมอไปเรียนที่สำนักตักศิลาของอาจารย์ทิศาปาโมกข์ เรียนมา 7 ปี ไม่รู้ว่าเรียนจบหรือยัง เลยถามอาจารย์ อาจารย์บอกว่า เอาจอบไปขุดหาพืช ให้หามาว่าพืชชนิดใดที่ใช้ทำเป็นยาไม่ได้ หนุ่มชีวกใช้เวลาหลายเดือนไปสำรวจ และกลับมารายงานว่า ไม่พบว่ามีพืชชนิดใดที่ใช้ทำเป็นยาไม่ได้ อาจารย์บอก งั้นเธอสำเร็จการศึกษาแล้ว กลับไปได้แล้ว พืชทุกชนิดใช้ทำเป็นยาได้หมด แม้กระทั่งอุตพิต พืชชั้นต่ำ พืชที่น่ารังเกียจ พืชที่มีพิษก็ใช้ทำเป็นยาได้

อะไรที่เราไม่ชอบ อะไรที่ดูไม่ดี อัปลักษณ์ หรือว่าเป็นโทษ ที่จริงมีคุณมาก ถ้าเรารู้จักใช้ รู้จักนำมา แม้กระทั่งขยะก็ทำเป็นปุ๋ยได้ อุจจาระปัสสาวะก็ทำเป็นปุ๋ยได้ ฉะนั้น เราต้องรู้จักมอง รู้จักใช้ให้เป็นประโยชน์ อะไรที่ไม่ดี ไม่ชอบ อาจจะมีประโยชน์ก็ได้ ถ้าเรารู้จักมองหรือใช้ให้เป็น.