พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 7 ตุลาคม 2568

วันนี้เป็นวันออกพรรษา มีบางคนเปรียบวันออกพรรษาเหมือนกับวันปิดเทอม เข้าพรรษาเขาเปรียบเหมือนกับการเปิดเทอม เปิดแล้วต้องมีปิด เข้าแล้วก็มีออก

แต่ว่าออกพรรษาต่างจากการปิดเทอมอย่างหนึ่ง ปิดเทอมมีแต่นักเรียนที่ดีใจ ส่วนผู้ปกครองเฉย ๆ อันนี้ไม่เหมือนออกพรรษา ออกพรรษาแม้แต่คนที่ไม่ได้เข้าพรรษาก็มีความเบิกบานสดชื่น ทำไมถึงเป็นอย่างนั้น เพราะว่าออกพรรษาเป็นการเริ่มต้นของเทศกาลต่าง ๆ ที่จะตามมา เช่น เทศกาลทอดกฐิน และบางทีก็มีงานมหรสพต่าง ๆ ตามมา

ชาวบ้านเรามีเทศกาลเกี่ยวกับงานศพ เช่น บรรจุอัฐิเข้าธาตุ มีมหรสพ แต่ก่อนมีหนังกลางแปลงฉาย มีเพลงลูกทุ่ง มีหมอลำ ชาวบ้านที่จะแต่งงานก็แต่งงานกันหลังจากออกพรรษาแล้วทั้งนั้น เพราะว่าออกพรรษาหมายถึงการเปลี่ยนฤดูกาล ฝนที่เคยตกค่อย ๆ หายไป จัดเทศกาลงานรื่นเริงก็สะดวก และที่สำคัญคือว่า การงานต่าง ๆ เริ่มลดน้อยถอยลง

ช่วงเข้าพรรษาเป็นช่วงฤดูฝน ชาวบ้านเราแต่ก่อนทำไร่ทำนา ไม่ค่อยมีเวลาจะทำอย่างอื่น ออกพรรษาแล้วเปลี่ยนฤดูกาลเป็นฤดูแล้ง เก็บเกี่ยวข้าว กู้มันเสร็จ ตอนนี้มีเงินแล้ว พร้อมที่จะจัดงาน งานบรรจุอัฐิเข้าธาตุ งานแต่งงาน สารพัด ไม่เว้นแต่งานลอยกระทง

เพราะฉะนั้น ออกพรรษาหมายถึงการมีเทศกาลงานรื่นเริงตามมา ชาวบ้านเราเลยมีความรู้สึกดีใจ มีการเฉลิมฉลอง แต่ก่อนมีการจุดประทัด จุดตะโพก ทั้งที่คนจุดไม่ได้มาจำพรรษา แต่ว่ามีความสุขสนุกสนานด้วย ยังไม่นับประเภทว่าดีใจที่ลูกซึ่งบวชแล้วจะสึกกลับมาช่วยงานบ้าน ทำนาทำไร่ ช่วยพ่อช่วยแม่ สาว ๆ บางคนก็รอแฟนสึกแล้วจะได้มาแต่งงาน หรือมิฉะนั้นก็กลับมาอยู่ร่วมกันเป็นครอบครัว

อันนี้เป็นเรื่องธรรมเนียมประเพณี โดยเฉพาะในชนบท รวมทั้งในภาคอีสานของบ้านเรา

แต่ว่าไม่ใช่เฉพาะคนทั่วไปเท่านั้น คนที่มาจำพรรษา ไม่ว่าพระ แม่ชี โยม ก็รู้สึกดีใจเหมือนกัน ออกพรรษามาถึงแล้ว ดีใจเพราะอะไร

ถ้าดีใจเพราะว่าต่อไปนี้จะได้มีอิสระ จะได้ทำอะไรตามใจชอบ จะได้ไปเที่ยว คนที่จำพรรษาจำศีลถ้าดีใจเพราะว่าต่อไปไม่ต้องทำศีลแล้ว อันนี้ยังไม่ค่อยดีเท่าไร

แต่ถ้าดีใจเพราะว่าภูมิใจที่เราทำได้ เข้าพรรษาเป็นช่วงเวลาที่ฝึกฝนตน ไม่ว่าจะเป็นการสวดมนต์ นั่งสมาธิ การถือศีล 5 ถือศีล 8 เป็นเรื่องยาก ๆ ทั้งนั้น เพราะสวนทางกับนิสัยความเคยชินเดิม ๆ แต่พอมาเข้าพรรษาแล้วพยายามลด ละ เลิกสิ่งที่ไม่ดี และพยายามทำสิ่งดีมากขึ้น เช่น สวดมนต์ ทำสมาธิ เจริญสติ

บางคนก็เลือกออกกำลังกายเป็นประจำทุกวัน บางคนก็เลือกที่จะกินอาหารมังสวิรัติ ผัดผ่อนมานานก็มาเป็นปฏิบัติกันในช่วงเข้าพรรษา ฉะนั้นพอมาถึงวันนี้ก็ย่อมดีใจ ดีใจที่ทำได้

แม้กระทั่งบางคนตั้งใจว่าจะเลิกเหล้า ไม่ได้มาจำศีลที่วัด แต่ตั้งใจว่าเข้าพรรษาจะงดเหล้า อย่างที่เขาว่า งดเหล้าเข้าพรรษา พอมาถึงวันนี้ก็ดีใจ ดีใจที่ทำได้ อันนี้เป็นเรื่องที่น่าอนุโมทนา

แต่ถ้าดีใจเพราะว่าต่อไปนี้จะได้ไปกินเหล้าได้แล้ว อันนี้ไม่น่าอนุโมทนาเท่าไร และต้องระวังด้วย เพราะว่าบางคนงดเหล้าเข้าพรรษาก็จริง แต่ว่าเก็บกด พอออกพรรษาเหมือนกับว่าออกจากคุก ไปเฉลิมฉลองเต็มที่เลย เรียกว่าผีสุราเข้าสิง ออกพรรษาก็ออกไปกินเหล้า และเนื่องจากอดเหล้ามานาน 3 เดือน พอกินเหล้า กินไม่ยั้ง แต่ก่อนกินแค่เป๊กเดียว ตอนหลังพอออกพรรษากินกันเป็นขวด อย่างนี้อันตราย

บางทีเกิดอุบัติเหตุขณะขับรถ บางคนเมามาย ทะเลาะวิวาทกัน เกิดการทุบตีกัน ทำร้ายกัน ถึงตายก็มี บางทีตัวเองไม่ได้ตาย แต่ว่าตัวเองไปทำเขาตาย หรือบางทีตัวเองก็ตายเสียเอง เพราะว่าเมามายไปรังแก เบียดเบียนเขา เขาเลยตอบโต้กลับมา

เพราะฉะนั้นเมื่อออกพรรษาแล้ว ถ้าจะดีใจก็ขอให้ดีใจเพราะว่าเราทำได้ เราสามารถที่จะลด ละ เลิกสิ่งที่ไม่ดี และทำสิ่งดี ๆ ที่สวนทางกับกิเลส

การที่เราภูมิใจที่เราทำได้จะเป็นกำลังให้เราทำความดี ฝึกฝนตนต่อไป แม้ปิดเทอมแล้ว หรือออกพรรษาแล้วก็ยังปฏิบัติต่อ ถึงแม้จะไม่เข้มข้นเหมือนกับช่วงเข้าพรรษา แต่ขออย่าให้ทิ้งการปฏิบัติ หรือพูดรวม ๆ ว่า อย่าทิ้งธรรม ออกพรรษาไม่ได้หมายแปลว่าเราออกจากธรรม

คนเราถ้าออกจากธรรมเมื่อไรก็เหมือนกับปลาออกจากน้ำ ปลาที่ออกจากน้ำมีแต่จะตายในที่สุด คนเราถ้าออกจากธรรม อาจจะไม่ใช่ตายทางกาย แต่ว่าตายทางจิตใจ เพราะฉะนั้น ออกพรรษาแล้วอย่าให้ออกจากธรรม อย่าให้ออกจากศีล แม้ว่าจะปฏิบัติไม่เข้มข้นเหมือนกับเข้าพรรษา แต่อย่างน้อยอย่าทิ้งศีล 5 และการให้ทานก็ขอให้ทำไปเรื่อย ๆ ภาวนาก็เหมือนกัน ให้ทำต่อไป

ส่วนเรื่องที่เราลด ละ เลิก ไม่ว่าจะเป็นลดละอบายมุข เหล้า การพนัน หรือว่าสิ่งที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ เช่น ติดกาแฟมาก ติดบุหรี่มาก ขอให้พยายามลด พยายามละ หรือถ้าเลิกได้ยิ่งดี ให้ทำต่อไป เพราะว่าผลดีเกิดขึ้นกับเราเอง และเกิดขึ้นกับลูกหลาน เกิดขึ้นกับพ่อแม่ คนรักที่แวดล้อมเรา ถึงแม้ว่าเราจะทำไม่เข้มข้นเหมือนกับเข้าพรรษา แต่อย่าทิ้ง อันนี้เรียกว่าไม่ออกจากธรรม

แต่ว่าต้องยอมรับว่า พอออกพรรษาแล้ว สิ่งที่เราตั้งใจจะทำ เช่น ความดีที่เราอยากจะทำ สิ่งไม่ดีที่เราอยากจะลด ละ เลิก อาจจะทำได้ยากกว่าช่วงเข้าพรรษา เพราะว่าในพรรษาใคร ๆ เขาก็ทำกัน เรามีเพื่อน บางคนมาอยู่วัด แต่พอออกพรรษาแล้วออกจากวัด ไปอยู่บ้าน เพื่อนที่เคยปฏิบัติ เพื่อนที่เคยทำด้วยกันก็ค่อย ๆ เหินห่างไป บางคนเคยวิ่งด้วยกัน แต่พอออกพรรษาแล้วก็ไม่ค่อยวิ่งแล้ว ถอนตัว บางคนตั้งใจจะถือศีล 5 ให้ครบ แต่ว่าคนที่มาร่วมถือน้อยลง

เพราะฉะนั้น ออกพรรษาถ้าเราตั้งใจจะรักษาธรรม ปฏิบัติธรรมต่อไป เป็นเรื่องที่ยากกว่าเดิม แต่ขอให้มีตัวช่วย ตัวช่วยคืออะไร คือ สิ่งแวดล้อม คือ เพื่อน ๆ คนที่เขาอยากจะปฏิบัติต่อเนื่องเหมือนเรายังมีอยู่

คนเราแม้ว่าจะกลับไปสู่โลกภายนอกเพราะออกพรรษาแล้ว มีสิ่งล่อเร้าเย้ายวนให้เราไขว้เขว ให้เราเลิกการปฏิบัติ แต่ถ้าเรารู้จักหาตัวช่วยเพื่อดึงให้เราทำความเพียรต่อไป นิสัยดี ๆ ที่เราฟูมฟักเอาไว้จะต่อเนื่องต่อไป

แต่ก่อนอื่นต้องมาถามตัวเองว่า เข้าพรรษาไปแล้ว 3 เดือน มาถึงวันนี้ เรามีอะไรที่พัฒนาขึ้นบ้าง ได้ลดละอะไรมากกว่าก่อนที่จะเข้าพรรษาหรือเปล่า

เมื่อออกพรรษาแล้ว เราควรจะเป็นคนที่ดีกว่าเดิม เป็นคนใหม่เมื่อเทียบกับตอนที่ยังไม่ได้เข้าพรรษา ขนาดหัวเผือกหัวมันผ่านไป 3 เดือนยังโต ชาวบ้านเวลาปลูกมันรู้ดี ผ่านไป 3 เดือน หัวมันจะโต แล้วเราซึ่งเป็นมนุษย์ มีจิตมีใจ 3 เดือนผ่านไป เรามีอะไรที่พัฒนาบ้าง ถามตัวเองก่อน

ถ้าหากว่าตัวเองมีการพัฒนาก็เป็นเรื่องน่าอนุโมทนา ถ้ายังไม่มีการพัฒนาเท่าไรก็ให้กลับไปตั้งใจทำความเพียร โดยที่อย่างที่อาตมาว่า มีตัวช่วย เช่น หมู่มิตรเพื่อนฝูง และมีการตั้งกฎกติกาให้กับตัวเอง และสิ่งที่จะช่วยทำให้เรามีความเพียรมากขึ้นคือ การรู้จักจัดสรรเวลา

เราเสียเวลาไปมากกับสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ โดยเฉพาะกับโทรศัพท์มือถือ เสียเวลากับมันให้น้อยลง หรือว่าใช้อย่างมีประมาณ รู้จักประมาณ มีขอบเขต เพราะออกพรรษาแล้วบางคนบอกว่า ต่อไปนี้ฉันจะใช้โทรศัพท์มือถือเต็มที่ อันนี้ต้องระวัง เพราะว่าเดี๋ยวมันจะพาเราไปหาอบายมุข ไปหาการพนัน ไปหาเกม แล้วจะเสียเวลา ฉะนั้น ถ้าหากว่าควบคุมการใช้โทรศัพท์มือถือได้ จะช่วยทำให้เราสามารถจะทำความเพียรอย่างที่ตั้งใจ

ขอบคุณญาติโยมที่มาร่วมทำบุญ จัดหาจตุปัจจัยไทยธรรมเพื่อมาเลี้ยง บำรุง ดูแลทั้งพระสงฆ์ ทั้งแม่ชี ทั้งผู้ปฏิบัติธรรม เวลาไปบิณฑบาต ไม่ว่าจะบ้านใหม่ บ้านกุดโง้ง บ้านวังเข้ บ้านท่ามะไฟ มีญาติโยมใส่บาตร เป็นกำลังให้กับชาววัด ส่วนคนที่อยู่ไกล ไม่ได้ใส่บาตรทุกวัน ก็ยังส่งเครื่องสังฆทานไทยธรรมมาถวาย บำรุงทั้งพระสงฆ์ แม่ชี และผู้ปฏิบัติธรรม

ขอขอบคุณที่มาร่วมกันดูแลพระสงฆ์ แม้ว่าพรรษานี้ หรือว่าก่อนเข้าพรรษาด้วยซ้ำ จะมีเรื่องราวที่สั่นสะเทือนศรัทธาของชาวพุทธที่มีต่อพระสงฆ์ แต่ว่าอย่างที่อาตมาเคยบอก จะไม่ศรัทธานับถือพระทั้งประเทศก็ได้ แต่อย่าเสื่อมศรัทธาในพระรัตนตรัย ถ้าจะมาทำบุญบำรุงพระสงฆ์หรือผู้ปฏิบัติธรรมก็ทำด้วยความศรัทธาในพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

ถ้ามีศรัทธาในพระรัตนตรัยแล้ว จะไม่มีคำว่าผิดหวัง จะไม่มีคำว่าเสื่อมศรัทธา เพราะว่าศรัทธาในสิ่งที่ถูกต้อง ไม่มีอะไรที่จะทำให้ผิดหวัง มีแต่ตัวเรานั่นแหละที่จะไม่สามารถจะทำตามคำสอนของพระพุทธเจ้า หรือทำตามแบบอย่างของพระสงฆ์ผู้เป็นอริยสงฆ์ได้

จึงขออนุโมทนาญาติโยมทุกท่าน และขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัย อำนวยอวยผลให้ญาติโยมทุกคน ทั้งที่อุปถัมภ์บำรุงพระ แม่ชี ชาววัด และที่ปฏิบัติธรรมอย่างจริงจังในช่วงเข้าพรรษา ขอให้เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขะ พละ เพื่อเป็นพระปัจจัยในการทำความดีงามให้ถึงพร้อม ด้วยทาน ศีล ภาวนา

ขอให้มีฉันทะ มีวิริยะในการปฏิบัติธรรม ขอให้ได้รับผลแห่งการปฏิบัติธรรม ทั้งการบำรุงร่างกายให้แข็งแรง ปราศจากโรคภัย และบำรุงจิตใจให้สดชื่นผ่องใส ขอให้มีสติรักษาใจ นำพาจิตใจให้พ้นจากความทุกข์ มีปัญญานำพาให้ชีวิตได้เข้าถึงความสุขเกษมศานต์ มีพระนิพพานเป็นที่หมายด้วยกันทุกคนเทอญ.