พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 27 กันยายน 2568

เดี๋ยวนี้ไปที่ไหน ๆ ก็พบก็เจอผู้สูงวัยมากขึ้น ไม่ใช่เฉพาะที่วัดนี้ ที่ไหน ๆ ก็ได้ หมู่บ้าน ในเมือง เพราะว่าสังคมไทยตอนนี้เป็นสังคมผู้สูงวัย เรียกว่าสูงวัยแบบสมบูรณ์แบบเลย หมายความว่า 15 หรือ 20% ของประชากรมีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป

ซึ่งเป็นเรื่องที่เราสังเกตได้ และบางอย่างก็กลายเป็นปัญหาใกล้ตัว เพราะว่าผู้สูงวัยจำนวนมากนอกจากต้องการการดูแลแล้ว หลายคนก็มีปัญหาที่ดูแลยากกว่าปกติ เพราะว่าอะไร เพราะว่าความจำไม่ค่อยดีแล้ว

เดี๋ยวนี้โรคความจำเสื่อมโดยเฉพาะอัลไซเมอร์เป็นโรคที่เราพบได้ทั่วไป แต่ก่อนไม่ค่อยเจอเพราะคนแก่ที่อายุถึง 70 – 80 - 90 มีน้อย แต่เดี๋ยวนี้มีมากขึ้น แล้วพออายุมากนอกจากโรคภัยไข้เจ็บนานาชนิดถามหาแล้ว ความจำเสื่อมก็มีมากขึ้น และโรคความจำเสื่อมที่น่าวิตกมากที่สุดก็คือ อัลไซเมอร์ เดี๋ยวนี้คนไทยเป็นอัลไซเมอร์เยอะมาก

พอเป็นแล้วเจ้าตัวอาจจะไม่รู้เรื่องเท่าไหร่ แต่ว่าลูกหลานคนดูแลทุกข์มาก เพราะฉะนั้นถ้าหากว่าเรามีลูกมีหลาน เราอยากจะไม่ให้ลูกหลานประสบความทุกข์ ประสบความเดือดร้อนก็รักษาตัวดี ๆ รักษาตัวให้ไม่ให้ป่วย โดยเฉพาะโรคอัลไซเมอร์

ซึ่งป้องกันได้ไม่ยากถึงแม้ตอนนี้เราจะมีความรู้น้อยเกี่ยวกับอัลไซเมอร์ ไม่เหมือนมะเร็งที่เรารู้สาเหตุมากขึ้นเรื่อย ๆ มะเร็งมีปัญหาเรื่องการรักษาถึงแม้จะรู้สาเหตุ แต่อัลไซเมอร์แม้เราจะรู้น้อยแต่เราก็เริ่มจะมีความรู้มากขึ้น

และวิธีการป้องกันวิธีหนึ่งที่ง่าย นอกจากการออกกำลังกาย นอกจากการใช้สมองทำนั่นทำนี่ ไม่ให้เฉื่อยชา วิธีง่าย ๆ วิธีหนึ่งก็คือการใช้ไหมขัดฟัน ที่เขาเรียกว่าเดนทัล ฟลอส (dental floss) ใช้ไหมขัดฟันเป็นประจำ วันละ 2 นาทีเขาว่ามันช่วยยืดอายุได้ 5 ปี แล้วก็ช่วยลดโอกาสการเป็นอัลไซเมอร์ และโรคความจำเสื่อมได้เยอะ เพราะอะไร

เพราะเขาพบว่าถ้าเราใช้ไหมขัดฟันบ่อย ๆ โรคเหงือกอักเสบก็จะน้อยลง เหงือกอักเสบเกิดจากอะไร เกิดจากแบคทีเรีย ในปากเรามีแบคทีเรียตั้ง 700 ชนิด บางชนิดก็ดี บางชนิดก็เป็นกลาง ๆ แต่บางชนิดก็ร้ายกาจไม่ใช่แค่ทำให้ปากเหม็น น้ำลายเหม็นเวลาอยู่ในปากนาน ๆ แต่ว่าสามารถจะทำให้เป็นโรคความจำเสื่อมได้

เขาพบว่าคนที่เป็นโรคเหงือกติดต่อกัน 10 ปี มีโอกาสเป็นอัลไซเมอร์ได้ 70% เมื่อแก่ตัว อันนี้เป็นตัวเลขล่าสุดที่ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างเหงือกอักเสบกับอัลไซเมอร์ แล้วเหงือกอักเสบเพราะอะไร ก็เพราะว่าแบคทีเรีย

แบคทีเรียพอทำให้เหงือกอักเสบแล้ว ยังจะเข้าไปในกระแสเลือดของเรา แต่ก่อนอยู่ในปาก พอเหงือกเราอักเสบ มันก็จะเข้าสู่กระแสเลือดเราได้ง่าย พอเข้าสู่กระแสเลือดเราได้ง่าย สุดท้ายก็ไปลงเอยที่สมอง แล้วก็ทำให้เกิดการอักเสบในสมอง ทำให้เซลล์สมองของเราตายไปทีละน้อย ๆ พอตายไปมาก ๆ ก็ความจำเสื่อม

เร็ว ๆ นี้เขาพบแล้วว่า แบคทีเรียตัวร้ายกาจมีชื่อย่อว่าพีจี PG (Porphyromonas gingivalis) ซึ่งอยู่ในปากเรา เป็นตัวการทำให้ทีแรกเหงือกอักเสบ แต่พอเข้าสู่กระแสเลือดแล้วไปถึงสมอง ก็ทำให้สมองเกิดการอักเสบขึ้นมา

เดี๋ยวนี้การอักเสบมีโทษมาก แต่ก่อนมีประโยชน์ เราพบว่ามีประโยชน์ อักเสบคือการสู้กับเชื้อโรค เวลาเรามีแผลแล้วเราอักเสบ แปลว่ากำลังมีการต่อสู้กับเชื้อโรคโดยภูมิคุ้มกันในร่างกายเรา แต่ตอนหลังพบว่า ผลพลอยได้หรือผลข้างเคียงจากการอักเสบนี่น่ากลัวมาก เพราะว่ามันทำให้เกิดผลกระทบตามมา

เช่น เกิดไขมัน เกิด Plague ทำให้เลือดอุดตันหรือว่าแข็งตัว พอเลือดแข็งตัวซึ่งจำเป็นในการรักษาแผล เลือดที่แข็งตัวถ้ามันหลุดเข้าไปสู่สมอง สู่หัวใจตรงบริเวณที่คอดแคบ หลอดเลือดที่คอดนี้เพราะมีคอเลสเตอรอลเกาะอยู่ ก็ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจตาย หยุดเต้นได้ ทำให้สมองตาย แต่ถึงแม้ยังไม่ตาย โรคที่เกิดขึ้นและแพร่หลายมากขึ้นเรื่อย ๆ ก็คือ ความจำเสื่อมโดยเฉพาะอัลไซเมอร์

แบคทีเรียที่ชื่อว่าพีจี PG ชื่อย่อนี้เขาพบในสมองคนที่เป็นโรคความจำเสื่อมถึง 96% รู้ได้ก็ต่อเมื่อตายไปแล้ว มีการชันสูตรก็พบว่าในสมองของคนที่ความจำเสื่อมอย่างหนัก มีแบคทีเรียตัวนี้ PG ซึ่งที่จริงอยู่ในปากเรา แต่ไม่สามารถจะเข้าสู่กระแสเลือดได้ถ้าหากปากเราไม่มีการอักเสบ เหงือกอักเสบ

และวิธีที่จะป้องกันเหงือกอักเสบได้ก็คือ การใช้ไหมขัดฟันวันละ 2 นาที ขัดฟันตามซอก โดยเฉพาะที่อยู่ไกล ๆ ซึ่งที่นั่นคือที่ซุกซ่อนของพวกแบคทีเรียโดยเฉพาะตัว PG

แต่ก่อนเราคิดว่าไหมขัดฟันช่วยทำให้ฟันสะอาด กลิ่นปากน้อยลง เดี๋ยวนี้มีอานิสงส์มากกว่านั้น และสามารถทำให้เรามีชีวิตยืนยาว และยืนยาวแบบปกติด้วย ไม่ใช่ยืนยาวแบบคนที่ไร้สมรรถภาพเพราะความจำเสื่อมหรืออัลไซเมอร์

เขายังพบอีกว่า ใช้ไหมขัดฟันบ่อย ๆ เป็นประจำ ไม่ใช่แค่ช่วยทำให้ความจำเสื่อมเกิดได้น้อยลงแล้ว ยังมีผลดีช่วยป้องกันโรคที่เกิดกับหัวใจ หรือโรคที่เกี่ยวกับสมอง โรคหลอดเลือดสมองที่เรียกว่าสโตรค Stroke ซึ่งเกิดจากการที่หลอดเลือดตีบ ตัน แตก ทำให้เกิดสโตรค ถึงตายได้ หรือทำให้หลอดเลือดหัวใจตันจนทำให้เป็นโรคหัวใจ หรือทำให้เป็นโรคเบาหวาน ซึ่งเบาหวานก็เกี่ยวกับแบคทีเรีย รวมทั้งโรคปอดบวมด้วย

เรียกว่าป้องกันโรคได้สารพัดเพียงแค่เราทำให้เป็นสุขนิสัย สุขนิสัยสมัยนี้มีมากกว่าการกินอาหารที่ต้มสุก การกินน้ำสะอาด แต่ยังรวมถึงการรู้จักขัดฟันเป็นประจำ ดังนั้นแค่ถูฟันไม่พอ เพราะว่าไม่สามารถจะกำจัดพวกเศษอาหารในซอกเล็กซอกน้อยได้ แต่ไหมขัดฟันทำได้ และถ้ามีเศษอาหารอุดตันอยู่ในฟัน ซี่ฟัน ก็ทำให้เกิดแบคทีเรีย

แล้วพอแบคทีเรีย PG เกิดขึ้นนอกจากทำให้เหงือกอักเสบแล้ว ยังสามารถเข้าสู่กระแสเลือด สะสมไปนาน ๆ ไม่ใช่ว่าเกิดขึ้นทันทีทันควัน เป็น 10 ปี 20 ปี ก็ทำให้ความจำเสื่อม เพราะว่าเซลล์สมองถูกทำลาย

อันนี้ก็เป็นเรื่องที่เราควรจะรู้กัน ถึงแม้ว่าเราจะยังไม่มีวิธีป้องกันอัลไซเมอร์หรือความจำเสื่อมได้อย่างชะงัด แต่เราก็รู้ว่าวิธีหลายอย่างช่วยได้มาก ใช้ไหมขัดฟันเป็นประจำ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ รวมทั้งรู้จักใช้สมองในการคิดนู่นคิดนี่บ้าง วาดรูป หรือไม่ก็แก้ปริศนาคำอักษรไขว้ Sudoku พวกนี้ช่วย แต่ที่ง่ายคือใช้ไหมขัดฟันเพราะเราทำเป็นประจำอยู่แล้ว อย่าใช้แต่เพียงแค่แปรงสีฟัน ซึ่งไหมขัดฟันช่วยได้เยอะ.