พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 19 กันยายน 2568

เมื่อ 10 วันที่แล้ว มีข่าวเล็ก ๆ ข่าวหนึ่งที่ประเทศญี่ปุ่น ข่าวที่ว่านี้คือ มีม้าแข่งตัวหนึ่งเสียชีวิต ไม่ได้ถูกยิงตาย ไม่มีใครฆ่า และไม่ได้ตายคาสนาม แต่ม้าตัวนี้ไม่ใช่ม้าธรรมดา เพราะว่าชื่อ ฮารุ อุราร่า (Haru Urara) คนญี่ปุ่นที่อายุสัก 40-50 โดยเฉพาะที่สนใจเรื่องการแข่งม้าจะรู้จักหรือได้ยินชื่อม้าตัวนี้ ซึ่งดังมากเมื่อ 20 ปีที่แล้ว

ที่ดังมากไม่ใช่เพราะว่าเป็นม้าแข่งที่ประสบชัยชนะ คว้าถ้วยมากมาย ตรงกันข้าม ฮารุแข่งมาเป็นร้อยครั้ง ไม่เคยชนะเลยสักครั้ง แต่ผู้คนประทับใจหัวใจของฮารุมาก

ตอนที่ฮารุแข่งใหม่ ๆ คนเขาไม่ค่อยสนใจหรอก คือเมื่อสักปี 47 ได้ 21 ปีมาแล้ว ตอนที่แข่งใหม่ ๆ คนเขาไม่ค่อยสนใจฮารุ เพราะว่าแข่งทีไรก็แพ้ทุกที แข่งมา 10 ครั้งก็แพ้ทั้ง 10 ครั้ง ตอนหลังแข่ง 20 ครั้งก็แพ้ 20 ครั้ง แต่ว่าสิ่งที่คนประทับใจฮารุคือ ฮารุเวลาแข่งทีไร เรียกว่าทำเต็มที่ สู้ยิบตา ไม่มีคำว่าถอดใจ

บังเอิญมีหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นในเกาะชิโกะกุเขาเห็นว่า ฮารุเป็นม้าที่ใจสู้ เลยลงข่าว เขียนเรื่องราวเกี่ยวกับฮารุว่า ฮารุเป็นม้าที่น่าทึ่ง แข่งมา 20 ครั้ง ไม่เคยชนะเลยสักครั้งเดียว แต่ว่าไม่เคยยอมแพ้ ไม่เคยถอดใจ เลยมีคนสนใจ

เพราะว่าเมื่อ 20 ปีที่แล้ว เศรษฐกิจญี่ปุ่นไม่ค่อยดี มีคนญี่ปุ่นจำนวนมากบอบช้ำจากภาวะเศรษฐกิจ และพยายามที่จะต่อสู้ พยายามที่จะทำความเพียร แต่ว่าไม่ประสบความสำเร็จเท่าไร รายได้ไม่ค่อยดี หลายคนท้อ แต่พอได้ข่าวว่ามีม้าตัวหนึ่ง ทั้ง ๆ ที่แข่งไม่เคยชนะเลย แต่ไม่เคยยอมแพ้ คนเริ่มสนใจไปดูฮารุแข่ง เพื่อจะได้กำลังใจจากฮารุ

และอย่างที่คนเขาคาดการณ์ไว้ ฮารุแข่งกี่ครั้ง ๆ ก็ไม่เคยชนะ แต่ว่าความที่ใจสู้ ไม่ยอมแพ้ เลยทำให้คนพากันไปดูฮารุแข่ง นัดไหนที่ฮารุวิ่งแข่ง คนจะซื้อตั๋วไปดู ปรากฏว่าขายตั๋วดีมาก สนามแข่งม้าที่ชิโกะกุคนแห่มาดูฮารุแข่ง ทั้งที่บางคนไม่ได้สนใจเรื่องการพนัน ไม่ได้สนใจเรื่องม้าแข่งเลย แต่ว่ามาซึมซับกำลังใจจากฮารุ

ตอนหลังตั๋วกลายเป็นของมีค่ามีราคาขึ้นมา กลายเป็นเครื่องรางของขลัง ไม่ชนะ แปลว่า ไม่เจอภัย ไม่เจออันตราย ตั๋วดูแข่งม้ากลายเป็นเครื่องรางของขลังได้สำหรับคนญี่ปุ่น มิหนำซ้ำมีของออกมาขายโดยใช้ชื่อฮารุ ใช้รูปฮารุ สติ๊กเกอร์ หรือว่าตัวการ์ตูน ย่าม กระเป๋า ขายดี

และตลอดเวลาผ่านไปหลายปี ฮารุก็ไม่เคยชนะเลย ตามหลังเขามาตลอด แต่ว่าสิ่งที่ไม่เปลี่ยนแปลงคือ ใจที่ไม่ยอมแพ้ เรียกว่าห้อเต็มที่ จนกระทั่งแข่งมาร้อยครั้งก็ยังไม่เคยชนะ แต่ว่ากลับทำให้คนไปดูฮารุแข่งมากขึ้น เพราะว่าฮารุในแง่หนึ่งก็เหมือนกับสะท้อนตัวคนดูเองว่า เป็นคนที่ไม่เคยประสบชัยชนะ แต่ก็ไม่ควรยอมแพ้

นัดสุดท้าย เที่ยวสุดท้ายที่ฮารุแข่งเป็นนัดที่ 113 ปรากฏว่าคนมาดูฮารุเต็มสนาม เป็นหมื่น ทั้ง ๆ ที่ฮารุแพ้เหมือนเคย แต่ว่าได้ใจจากผู้คน เขามาอำลาฮารุ นี่เป็นการแข่งนัดสุดท้าย อยากจะมาเก็บรับกำลังใจจากฮารุ เพราะฮารุบอกเขาว่า สอนเขาว่า สิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าชัยชนะคือ ความไม่ยอมแพ้

ฮารุเลยกลายเป็นม้าแข่งในตำนานที่ไม่เหมือนใคร คือ ไม่เคยได้แชมป์ แต่ว่าได้ใจผู้คนมาก ทำให้คนมีกำลังใจ เพราะว่าคนญี่ปุ่นจำนวนมากเป็นผู้แพ้ในทางเศรษฐกิจ ในการแข่งขัน แต่ฮารุบอกว่า อย่ายอมแพ้ ให้ทำเต็มที่ เพราะว่าความสำเร็จที่แท้จริงไม่ใช่ชัยชนะ แต่คือการไม่ยอมแพ้

อันนี้เป็นนิยามที่ดีมาก แม้กระทั่งกับสมัยนี้ เพราะสมัยนี้คนต้องการชัยชนะมาก และไม่สนใจว่าจะได้ชัยชนะด้วยวิธีใด อยากได้ชัยชนะ แต่ขี้เกียจ ไม่มีความเพียรก็ใช้ทางลัด ถ้าอยากจะเรียนให้ได้คะแนนดี ๆ ก็โกง ลอกข้อสอบ หรือไม่ก็ใช้ตัวช่วย พวก AI สมัยก่อนก็มี วิกิพีเดีย หรือไม่ก็ตัดแปะมาปั๊ม

เดี๋ยวนี้มีกันเยอะ เป็นกันเยอะ ต้องการได้คะแนนดี ๆ ต้องการได้เลื่อนชั้น แม้กระทั่งอาจารย์ นักวิชาการก็ใช้วิธีนี้ ไปซื้อวิทยานิพนธ์ ไปซื้องานศึกษาวิจัย หรือไปจ้างให้สำนักพิมพ์วารสารวิชาการพิมพ์งานของตัวเอง จะได้เอาไปขอเลื่อนขั้นได้

สมัยนี้เราถือว่า ขอให้ได้ชัยชนะ จะใช้วิธีใดก็ได้ และถ้าไม่เหนื่อยยิ่งดี แต่ว่าฮารุเขาตอกย้ำว่า ความสำเร็จที่แท้จริงที่ยิ่งใหญ่กว่าชัยชนะคือ ความไม่ยอมแพ้

ชัยชนะ จะว่าไปแล้ว ขึ้นอยู่กับคนอื่นด้วย ถ้าเราไปแข่งกับใคร ถ้าเกิดว่าเขาเก่งกว่าเรา เราก็แพ้เท่านั้น แต่ความไม่ยอมแพ้ หรือความเพียรอยู่ที่ตัวเราแท้ ๆ และนี่คือสิ่งสำคัญที่เอามาเป็นบทเรียนสอนใจเราได้

แม้กระทั่งเวลาปฏิบัติธรรม อย่าไปคิดถึงความสำเร็จในรูปของการได้ความสงบ หรือได้โน่นได้นี่ แต่ว่าให้ถือว่าสิ่งสำคัญกว่าการได้ประสบความสำเร็จ คือ การไม่ยอมแพ้

ทำเต็มที่ ประกอบเหตุให้เต็มที่ แต่ว่าไม่เอาจิตไปผูกติดกับผล เพราะชัยชนะเป็นของชั่วคราว วันนี้ชนะ พรุ่งนี้แพ้ แต่ถ้าเราสะสมนิสัยที่ไม่ยอมแพ้เอาไว้ นิสัยนี้ก็จะติดตัวเราไปจนตาย และสามารถจะช่วยให้เราผ่านพ้นอุปสรรคต่าง ๆ ได้

นี้คือสิ่งที่พ่อแม่ควรสอนลูกด้วย เพราะเดี๋ยวนี้เวลาลูกไปแข่งกีฬานัดชิงชนะเลิศ พอแข่งเสร็จ ลูกมาบอกพ่อว่า ได้ที่ 2 พ่อตำหนิลูกเลย ทำไมไม่ได้แชมป์ เราก็มีมือมีไม้ แทนที่จะมองว่าลูกขยันเพียงใด จากเดิมที่ไม่มีแววอะไรเลย ก็ขยันมาจนกระทั่งถึงนัดชิงชนะเลิศ ต้องให้ความสำคัญกับความเพียรของลูกมากกว่าผลที่เกิดขึ้น

บางทีลูกตั้งใจเรียนมาก สอบได้ 95 เปอร์เซ็นต์ มารายงานพ่อ แทนที่พ่อจะชมกลับบอกว่า แล้วอีก 5 เปอร์เซ็นต์หายไปไหน กลายเป็นว่าตำหนิลูก ทั้งที่น่าจะชมลูกว่า ลูกมีความเพียรพยายาม

เราสามารถที่จะหว่านเพาะความขยันหมั่นเพียร ใจสู้ ไม่ยอมแพ้ได้ด้วยวิธีการเลี้ยงดูอย่างถูกต้อง ถ้าเราเลี้ยงดูลูก และดูแลใจเราอย่างถูกต้อง เราจะเป็นคนที่มีแต่ความเพียรพยายาม ผลนั้นไม่สำคัญ ขอให้เพียรพยายามก็แล้วกัน

แต่ว่าค่านิยมแบบนี้ สมัยนี้เขาไม่ค่อยยอมรับ เพราะเขาเน้นเรื่องความสำเร็จมาก จะได้แชมป์ แม้จะโกงก็เอา

แต่ว่าในระยะยาวแล้ว ความสำเร็จที่ประเสริฐที่สุดคือ ความไม่ยอมแพ้ หรือใจสู้ อันนี้จะพาเราผ่านพ้นอุปสรรค และนำสู่ความเจริญงอกงามได้ในที่สุด ไม่ว่าทางโลกหรือทางธรรม.