พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 10 สิงหาคม 2568

เวลาเราซื้อของ แล้วมาพบภายหลังว่าเงินทอนที่ได้รับขาดไป 20 บาทบ้าง 50 บาทบ้าง หรือไม่ก็ซื้อของ ซื้อผลไม้ ซื้อรองเท้า ซื้อเสื้อออนไลน์ จ่ายเงินไปแล้ว มาพบทีหลังว่าแม่ค้าคิดเงินเกิน 100 บาทบ้าง 150 บาทบ้าง หลายคนย่อมรู้สึกไม่พอใจ เสียดายเงิน

และถ้าทำได้ก็อยากจะไปทวงเงินจากแม่ค้า และบางทีไม่ได้แค่ทวงเงินเฉย ๆ ต่อว่าด้วย บางทีก็เขียนข้อความไปต่อว่าแม่ค้า ทำไมคิดเงินเกิน บางทีด่าเขารุนแรง เพราะอะไร เพราะว่าเขาทำไม่ถูก ทอนเงินไม่ครบ คิดเงินเกิน

แต่ถ้าเกิดว่าเราไปซื้อของแล้วแม่ค้าเขาทอนเงินเกิน 20 บาทบ้าง 50 บาทบ้าง หรือมิฉะนั้นไปซื้อของออนไลน์แล้วเขาคิดผิด คิดต่ำกว่าราคาจริงไป 100-200 เรารู้สึกอย่างไร บางคนนอกจากดีใจแล้ว ยังเฉย แทนที่จะไปบอกแม่ค้าว่าทอนเงินเกิน หรือว่าคิดเงินน้อยไป กลับเงียบ กลับทำเป็นไม่รู้ไม่ชี้

ทำนองเดียวกัน เวลาเราทำงานได้โบนัส จะเป็นเรือนหมื่นเรือนแสนก็ตาม ถ้าเรารู้ว่าเราได้โบนัสน้อยกว่าคนอื่น เพื่อนร่วมงานได้มากกว่าเรา เราก็โวยวาย โวยวายเจ้านาย หาว่าไม่แฟร์ แต่พอเราได้มากกว่าคนอื่น เราเงียบเลย ความคิดว่ามันไม่แฟร์หายไปเลย แปลว่าอะไร

แปลว่าความไม่พอใจ การโวยวายของเราไม่ใช่เพราะว่าคนอื่นเขาทำไม่ถูกต้อง แต่เป็นเพราะไม่ถูกใจเราต่างหาก

แม่ค้าทอนเงินผิด แต่ถ้าหากว่าทอนเงินมาเกิน ผิดก็จริง แต่มันถูกใจเรา หรือว่าแม่ค้าคิดเงินผิด แต่ถ้าคิดน้อยกว่าความเป็นจริง ไม่ถูกต้องก็จริง แต่มันถูกใจเรา เราก็เงียบ

ได้โบนัส ถ้าได้น้อยกว่าคนอื่น ไม่แฟร์ แต่พอเราได้มากกว่าคนอื่น มันก็ไม่ถูกต้องเหมือนกัน มันก็ไม่แฟร์ แต่ทำไมเราเงียบ ดีใจด้วยซ้ำ

หลายสิ่งหลายอย่างที่เราทำโดยอ้างว่ามันไม่ถูกต้อง ที่จริงเพราะว่ามันไม่ถูกใจเราต่างหาก ความไม่ถูกต้อง ความไม่แฟร์เป็นแค่ข้ออ้างที่กลบความไม่พอใจเอาไว้ แต่ถ้าใครทำอะไรถูกใจเรา แม้มันจะไม่แฟร์ แม้มันจะไม่ถูกต้อง แม้มันจะผิดพลาด เรากลับดีใจ นี่แสดงว่าเราไม่ได้สนใจความถูกต้อง แต่เราสนใจสิ่งที่ถูกใจเรามากกว่า

ทำนองเดียวกัน เวลาคนเขาชมเรา ป้อยอเรา เราเพลิน เราดีใจ ทั้งที่เรารู้ว่ามันเกินจริง แต่พอมีเพื่อนบางคนเขาทักเราท้วงเรา ทั้งที่สิ่งที่เขาทักท้วงมันจริง เรากลับโกรธ อันนี้เพราะอะไร

เพราะว่าเราสนใจความถูกใจมากกว่าความถูกต้อง พูดประจบประแจงเรา ถูกใจ แม้ไม่ถูกต้อง เราก็โอเค แต่ถ้าพูดความจริง แม้จะถูกต้อง แถมมีประโยชน์ด้วยถ้ารู้จักมอง เรากลับไม่พอใจ

อันนี้มักจะเกิดขึ้นแม้กระทั่งผู้ใฝ่ธรรม ผู้สนใจธรรมะ หรือผู้ปฏิบัติธรรมด้วย ฉะนั้น ถ้าเราปล่อยให้ใจเราโอนเอียงไปทางด้านความถูกใจมากกว่าความถูกใจ มันก่อปัญหา ทั้งกับตัวเราและกับคนอื่น มันทำให้จิตใจเราไม่เจริญงอกงาม เป็นทาสของกิเลสได้ง่าย

ฉะนั้นต้องฝึกใจ ฝึกใจเอาไว้ อย่าให้ความถูกใจมาเป็นใหญ่เหนือความถูกต้อง

เวลาแม่ค้าเขาทอนเงินมากกว่าราคาจริง เราควรบอกเขาว่า ทอนเงินเกินมา 50 บาท ทอนเงินเกินมา 100 มันอาจจะเป็นการสวนทางกับกิเลส กิเลสอยากจะฮุบเอาไปเลย แม่ค้าทอนเงินเกิน ถือว่าเป็นโชคของฉัน แต่ว่านั่นเป็นการส่งเสริมกิเลส ในเมื่อแม่ค้าทอนเงินเกิน เราต้องบอกเขาว่า ทอนเงินเกินไป แล้วเราก็คืนเงินให้เขาไป

หรือเวลาแม่ค้าคิดเงินผิด ต่ำกว่าความเป็นจริง แทนที่เราจะหุบปากนิ่ง เราก็บอกเขาว่า คิดเงินผิดไป น้อยกว่าความจริง 100-200 และไม่ได้บอกเฉย ๆ ให้เงินคืนกับเขาไปด้วย

ใหม่ ๆ จะรู้สึกว่าทำยาก เพราะว่ากิเลสจะไม่ยอม มันจะบอกว่า เป็นเพราะเขาโง่เอง หรือบอกว่า เป็นเพราะโชคของฉัน แต่เราอย่าไปยอม เพราะในเมื่อเรารู้อยู่แก่ใจว่ามันไม่ถูกต้อง แม้จะถูกใจเรา แต่ที่จริงมันถูกใจกิเลสมากกว่า

หลายคนแม้จะปฏิบัติธรรมไปแล้ว แต่เวลาแม่ค้าเขาคิดเงินผิด ขาดไป 100 ก็เงียบ ดีใจ หรือเวลาแม่ค้าเขาทอนเงินเกิน ถือว่าเป็นโชคของฉัน คิดแบบนี้จะทำให้สำนึกเรื่องความถูกต้องของเราแย่ลง และทำให้กิเลสฟูฟ่องมากขึ้น

ขณะเดียวกัน ต้องหมั่นสังเกตเวลาใครเขาพูดอะไรกับเรา ทำอะไรกับเราแล้วเรารู้สึกขุ่นเคือง ใจกระเพื่อม หรือว่าเข็มกระดิก ให้ลองพิจารณาว่าเป็นเพราะเขาทำไม่ถูกใจ หรือไม่ถูกต้อง บางทีเขาอาจจะทำถูกต้อง แต่ไม่ถูกใจ อย่าไปโวยวาย อย่าไปปล่อยให้ความโกรธครอบงำ

ถ้าเราไม่หมั่นสังเกตดูใจ เราจะสับสนระหว่าง ความถูกใจ กับ ความถูกต้อง หรือสับสนระหว่าง ความไม่ถูกใจ กับ ความไม่ถูกต้อง

ที่โวยวายไม่ได้เพราะมันไม่ถูกต้องหรอก แต่เพราะมันไม่ถูกใจ เพราะว่าถ้าหากว่าแม้จะไม่ถูกต้อง แต่ถ้ามันถูกใจเรา เราก็เงียบ เราก็ยินดีเพลิดเพลิน

ฉะนั้น เริ่มฝึกด้วย เวลาใครเขาชมเรา และมันไม่ถูกต้อง มันเกินเลยความเป็นจริง เราอย่าไปยินดีกับคำชมนั้น ได้โบนัสมากกว่าเพื่อนก็อย่าไปดีใจ หรือว่าเพลิดเพลิน ให้รู้ว่า เราได้มากกว่าคนอื่น ไม่ควรที่จะดีใจ

และถ้าให้ดี ต้องระวัง แม้เราจะเห็นว่าความถูกต้องเป็นสิ่งที่ดี แต่อย่ายึดมั่นถือมั่นมาก เพราะถ้าเรายึดมั่นกับความถูกต้องแบบไม่รู้ตัว มันจะเป็นการไปยึดความถูกต้องว่า ต้องเป็นแบบของเรา มีตัวกูของกูแฝงเข้าไปในความถูกต้องนั้น คือต้องถูกต้องแบบของเรา ถูกต้องแบบที่เราคิด

เวลาลูก เวลาลูกศิษย์เขามีความคิดความอ่านของเขาเอง แต่มันแตกต่างจากเรา เราบอกว่ามันไม่ถูกต้อง มันไม่ถูกต้องตามคิดของเรา แต่มันอาจจะถูกต้องในสายตาของเขาก็ได้

เพราะถ้าเราไปยึดมั่นในความถูกต้องมาก ใครจะคิดต่างจากเรา เราจะไม่พอใจ เราจะโกรธ กลายเป็นว่าความยึดมั่นในความถูกต้องทำให้หลงไปสู่ความไม่ถูกใจได้ง่าย

เพราะถ้ายึดในความถูกต้องจริง ๆ มันจะไม่ปล่อยใจไหลไปทางความไม่ถูกใจ แต่ถ้ายึดมั่นความถูกต้องมากเกินไป และไม่รู้เท่าทัน กลายเป็นว่าอะไรที่ไม่เหมือนเรา แตกต่างจากเรา กลายเป็นไม่ถูกต้องหมด ที่จริงแล้ว มันไม่ใช่ไม่ถูกต้องหรอก มันไม่ถูกใจเรามากกว่า ไม่ถูกใจกิเลส

อันนี้ต้องระวัง เพราะว่าการทำความชั่วร้าย การเบียดเบียนผู้อื่นในนามของความถูกต้อง บางครั้ง ลึก ๆ เป็นเพราะมันไม่ถูกใจเรามากกว่า แต่เราอ้างความถูกต้องเพื่อเป็นข้ออ้างของกิเลสหรืออัตตาตัวตน อันนี้ต้องระวังมาก ละเอียดมาก.