พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 26 พฤษภาคม 2568

ในสมัยพุทธกาล มีเศรษฐีนีคนหนึ่งชื่อ กาติยานีอยู่เมืองกุกรรฆรนคร เมืองนี้ไม่ค่อยมีการพูดถึงเท่าไรในพระไตรปิฎก แต่ที่พูดถึงเพราะมีเหตุการณ์ที่จะว่านี้

มีคราวหนึ่ง พระโสณะโกฎิกัณณะ มาที่เมืองนี้ พระโสณะโกฎิกัณณะชื่อจริง ๆ คือ โสณะ แต่ว่าเนื่องจากสมัยพุทธกาลมีพระโสณะหลายรูป เลยมีฉายาพ่วงท้ายว่า กุฏิกัณณะ หรือ โกฎิกัณณะ พระโสณะท่านนี้ได้เป็นพระอรหันต์ และเป็นเอตทัคคะด้านแสดงธรรมไพเราะ

ท่านมาเมืองนี้เพื่อมาโปรดโยมมารดา โยมมารดาชื่อนางกาฬี เป็นเพื่อนกับนางกาติยานี เพราะฉะนั้นเมื่อพระโสณะมาแสดงธรรมที่เมืองนี้ นางกาฬีเลยชวนนางกาติยานีไปฟังธรรมด้วย

พระโสณะแสดงธรรมตอนเย็น คนไปฟังกันเยอะ และท่านแสดงธรรมจนค่ำ นางกาติยานีเห็นว่าค่ำแล้ว ต้องจุดประทีป ประทีปต้องมีน้ำมัน อยากจะเอาน้ำมันมาถวายด้วยการเติมให้กับประทีป จะได้ให้ความสว่างในศาลา เลยสั่งให้นางทาสี คนรับใช้ ไปเอาน้ำมันมาจากที่บ้านซึ่งอยู่ไม่ไกล

แต่คืนนั้น ปรากฏว่ามีโจรกลุ่มหนึ่ง ในเรื่องว่าถึง 900 คน 900 หรือ 500 แปลว่า มาก จริง ๆ อาจจะมีแค่ไม่กี่สิบ หรืออาจจะมีแค่ไม่ถึงสิบด้วยซ้ำ โจรขุดอุโมงค์จากชานเมืองเข้ามาที่บ้านของนางกาติยานี คงจะวางแผนมานานแล้ว เพราะขุดอุโมงค์ไม่ใช่เรื่องง่าย แสดงว่านางกาติยานีต้องรวยมาก ถึงกับต้องใช้ความเพียรพยายามในการขุดอุโมงค์เพื่อที่จะไปลักทรัพย์ ขนสมบัติออกมาจากบ้านนางกาติยานี

นางทาสีถูกสั่งให้ไปเอาน้ำมันเพื่อมาเติมประทีปในศาลา พอไปถึงบ้าน ยังไม่ทันถึงบ้าน ก็เห็นโจรโผล่มาจากอุโมงค์ นางตกใจ รีบกลับไปที่ศาลา และบอกเจ้านาย คือนางกาติยานีว่า โจรกำลังจะขึ้นบ้านคุณนายแล้ว

นางกาติยานีกำลังฟังธรรมอยู่ เลยหันไปบอกนางทาสีว่าอย่าส่งเสียงดัง โจรจะขนทรัพย์ก็เฉพาะทรัพย์ที่มีค่าหรือเป็นประโยชน์กับเขา ส่วนเวลาฟังธรรมของเราหาได้ยาก เพราะฉะนั้นอย่าส่งเสียงรบกวนเวลาฟังธรรมของเรา หมายความว่า โจรจะขนทรัพย์สมบัติไปอย่างไรก็เอาไป ขออย่างเดียว อย่ามารบกวนการฟังธรรมของนาง

บังเอิญที่จริงก็ไม่ใช่บังเอิญ เป็นแผนอยู่แล้ว หัวหน้าโจรมาดักซุ่มอยู่ใกล้ ๆ ศาลา คอยดูว่านางกาติยานีจะกลับไปบ้านหากรู้ว่ามีการปล้นหรือเปล่า ถ้านางกาติยานีกลับไปบ้าน จะฆ่าให้ตายกลางทาง แต่แปลกใจที่นางกาติยานีทั้ง ๆ ที่รู้ข่าวว่ามีโจรปล้นบ้าน แต่ไม่สนใจเลย เพราะว่าอยากจะฟังธรรมต่อ

หัวหน้าโจรได้ยินการสนทนากันระหว่างนางกาติยานีกับนางทาสีสาวใช้ เลยแปลกใจว่าธรรมะมีค่ามากขนาดนี้เชียวหรือ มีค่ามากกว่าทรัพย์สมบัติที่สะสมอยู่ที่บ้านของนาง เลยสนใจว่าธรรมะถ้ามีค่าน่าสนใจก็อยากจะฟังสักหน่อย

พอฟังการแสดงธรรมของพระโสณะจบ เกิดความซาบซึ้งประทับใจ ส่วนนางกาติยานี ฟังธรรมจบ บรรลุธรรมเป็นพระโสดาบัน เช่นเดียวกับโยมแม่คือนางกาฬี

โจรเกิดกลับใจ พอนางกาติยานีจะกลับบ้าน ก็มาเปิดเผยและมาสารภาพว่าตัวเองมีแผนอะไร แล้วตั้งใจว่าอยากจะฟังธรรมให้มากกว่านี้ เลยบวชพร้อมกับพรรคพวก สุดท้ายทั้งหัวหน้าโจรและลูกน้องก็ได้บรรลุธรรมเป็นพระอริยบุคคล

โจรที่ปล้นจี้หรือบางทีเคยฆ่าคนมาแล้ว ก็มีสิทธิ์ที่บรรลุอริยบุคคลได้ หรือแม้กระทั่งเป็นพระอรหันต์อย่างองคุลีมาล เพราะฉะนั้นแม้ผิดศีล แต่ถ้าหากว่ากลับตัวกลับใจ ก็มีโอกาสที่จะได้บรรลุธรรม แต่ว่ากรรมที่ทำเอาไว้ไม่ได้หนีไปไหน ยังต้องรับผลของกรรมนั้น

ประเด็นที่เป็นสาระสำคัญก็คือ นางกาติยานีรอดตายได้เพราะว่ามีความศรัทธาในธรรม ถึงจุดหนึ่งที่นางจะต้องเลือกระหว่างทรัพย์สมบัติกับธรรมะ นางเลือกธรรมะ

คนเราบางทีต้องมีจุดที่ต้องเลือก แต่หลายคนเลือกเงินมากกว่าธรรม เช่น เห็นสมบัติแก้วแหวนเงินทองของใครตกหรือวางอยู่บนโต๊ะ ไม่มีใครอยู่ ก็ยอมผิดศีลเพื่อเอาทรัพย์ หรือบางทีมีช่องที่จะทุจริตคดโกง ก็ตัดสินใจคดโกงเพื่อให้ได้มีทรัพย์ เรียกว่ายอมผิดศีล หรือว่ายอมทิ้งศีลไป บางคนทิ้งศีลเพื่อให้ได้ปล้นจี้ แบบนี้มีเยอะ

คนเราพอถึงจุดที่ต้องเลือกระหว่างทรัพย์กับธรรมะ หลายคนเลือกทรัพย์ แม้ว่าปากจะบอกว่าเป็นชาวพุทธ มีพระรัตนตรัยเป็นสรณะ แต่สุดท้ายก็เอาเงินเป็นสรณะ ยอมทิ้งพระรัตนตรัย ยอมทิ้งธรรม มีเยอะมาก บางทีก็ตั้งใจจะขโมย แต่มาขอยืมเงิน กะว่าได้แล้วจะเบี้ยว อันนี้เรียกว่าเป็นการโกงแบบหนึ่ง ถือว่าเป็นการผิดศีล ทิ้งธรรมเพื่อเอาทรัพย์

ที่จริงอย่าว่าแต่ทรัพย์เลย เมื่อต้องเลือกระหว่างชีวิตกับทรัพย์ หรือว่าเงินกับชีวิต หลายคนก็เลือกเงิน มีเงินพกอยู่ในกระเป๋า ถูกโจรจี้ในซอยเปลี่ยว โจรบอกเอาเงินมา บางคนไม่ยอม ต่อสู้ขัดขืน คือยอมตาย อันนี้เรียกว่าเลือกเงินมากกว่าเลือกชีวิต

อย่าว่าแต่ธรรมะเลย บางทีแม้กระทั่งชีวิตก็มีค่าน้อยกว่าเงิน เวลาไฟไหม้บ้าน ยอมเสี่ยงตาย เสี่ยงชีวิต เพื่อไปเอาแก้วแหวนเงินทองเพชรนิลจินดาที่เก็บไว้ที่บ้าน หรือซ่อนไว้ที่บ้าน รู้ว่าเสี่ยงตาย แต่ก็ทำ เพราะว่าเลือกแล้วว่าพร้อมตายเพื่อทรัพย์สมบัติ

และเดี๋ยวนี้ไม่ใช่แค่เลือกทรัพย์มากกว่าชีวิต บ่อยครั้งเราต้องเลือกระหว่างชีวิตกับบุหรี่ กับเหล้า หลายคนเลือกบุหรี่ เลือกเหล้ามากกว่าเลือกชีวิต ทั้งที่รู้ว่ากินเหล้า เสพยา เสพบุหรี่จะทำให้ตายเร็ว หรือว่าทำให้ตายผ่อนส่ง แต่หลายคนก็เลือก อันนี้เรียกว่าเป็นเพราะว่าขาดธรรมะก็ได้

เพราะว่าบางทีก็รู้ว่า การตามใจ กิเลสด้วยการกินเหล้าสูบบุหรี่ทำให้ชีวิตสั้นลง แต่ก็เลือกที่จะไม่สนใจชีวิต ทั้ง ๆ ที่กินเหล้าสูบบุหรี่ให้สุขชั่วคราว แต่ต้องแลกหรือต้องเจอด้วยทุกข์ที่ยืดเยื้อยาวนาน สุขเป็นพัก ๆ แต่ว่าเวลาป่วย ป่วยยืดเยื้อเป็นปี ๆ จนถึงกับติดเตียง ดูแล้วไม่คุ้มเลย ถ้าใช้เหตุผลพิจารณา สุขเป็นพัก ๆ แต่ว่าทุกข์ยืดเยื้อยาวนาน

ที่จริงไม่ใช่แค่เฉพาะบุหรี่หรือเหล้า แม้กระทั่งอาหารที่อร่อยถูกปากแต่มีน้ำตาลเยอะ มีไขมันมาก ความสุขมีเกิดขึ้นชั่วครั้งชั่วคราวเป็นพัก ๆ แต่พอเป็นเบาหวาน พอเป็นมะเร็ง พอเป็นโรคหัวใจ ทุกข์ยืดเยื้อเรื้อรัง คือถ้ามองด้วยเหตุผลก็รู้ว่าไม่คุ้ม แต่บางทีก็ห้ามใจไม่ได้

แต่ถ้าเราเอาธรรมะมาช่วย เราก็ห้ามใจได้ สุดท้ายอาจจะไม่เพียงแต่ช่วยทำให้ชีวิตยืนยาว แต่ว่าจะได้รับสิ่งดี ๆ มากกว่านั้น อย่างนางกาติยานี พอเลือกธรรมะมากกว่าทรัพย์ ปรากฏว่าได้บรรลุเป็นพระโสดาบันเลย ทีแรกเลือกที่จะฟังธรรมก่อน ฟังข้อธรรมคำสอน หรือฟังธรรมเทศนา ตอนหลังได้เข้าใจสัจธรรม และได้เข้าถึงภาวะที่เรียกว่า โลกุตระธรรม ถือว่าคุ้ม เพราะว่าเงินเท่าไรก็ซื้อไม่ได้

ฉะนั้น เวลาถึงจุดที่เราต้องเลือก สำหรับชาวพุทธ เราต้องเลือกธรรมะ ส่วนเงินก็มีค่า แต่ว่าไม่มีค่าเกินกว่าธรรมะ ถ้าเราตัดสินใจผิดอาจจะเกิดโทษตามมาได้

แต่อย่างที่บอก เดี๋ยวนี้อย่าว่าแต่ธรรมะเลย แม้กระทั่งชีวิต คนก็ไม่เลือก เลือกความสุขชั่วคราวจากการกินดื่มเที่ยวเล่น หรือการกินเหล้าสูบบุหรี่ กินของอร่อย อันนี้เพราะว่าไม่ได้ใคร่ครวญอย่างจริงจัง คือไม่มีธรรมะมากำกับในการพิจารณานั่นเอง.