พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล ค่ายสามเณรและศีลจาริณี วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 12 เมษายน 2568

ลูกเณร ลูกศีล วันนี้เป็นวันพิเศษวันสำคัญ ลูกเณรลูกศีลก็รู้ ทุกคนหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใส เพราะเป็นวันสุดท้ายของการบวชของเรา

เป็นธรรมดา มีเข้าก็มีออก มีขึ้นก็มีลง มีเปิดก็มีปิด พวกเรามาบวชเหมือนกับมาเรียนหนังสือ จำได้ไหมที่หลวงพ่อบอก เพียงแต่ว่าเราไม่ได้เรียนวิชาการ เราเรียนวิชาชีวิต

เวลาเราเรียนหนังสือ ก่อนจะปิดเทอมเราต้องทำอะไรถึงจะปิดเทอมได้ สอบ เราต้องสอบก่อนถึงจะปิดเทอมได้ และถ้าเราสอบไม่ผ่านเราก็ซ้ำชั้น

หลวงพ่อเคยบอกไว้แล้วว่า เรามาที่นี่ ไม่ได้แค่มาบวชเฉย ๆ เรามาเรียนด้วย เรียนวิชาชีวิต และก่อนที่พวกเราจะปิดเทอมก็ต้องมีการสอบ หลวงพ่อจะสอบพวกเราแล้ว วิชาชีวิต หลวงพ่อสอนพวกเรามาหลายวัน พูดหลายเรื่อง วันนี้จะมาทดสอบดูว่าพวกเราได้เรียนรู้อะไรจากหลวงพ่อบ้าง

ปกติเวลาสอบ เราสอบเป็นรายคนใช่ไหม ต่างคนต่างสอบใช่ไหม แต่ว่าพวกเรามีเยอะ จะให้สอบรายคนไม่ไหว ก็เลยจะให้สอบเป็นกลุ่ม คำถามมีแค่ข้อเดียวสำหรับ 1 กลุ่ม ทุกคนฟังให้ดีเพราะถ้ากลุ่มไหนสอบไม่ผ่าน สึกไม่ได้ ยังกลับบ้านไม่ได้ เพราะว่าสอบตกจะผ่านได้อย่างไร

กลุ่ม 1 กลุ่ม 2 กลุ่ม 3 กลุ่ม 4 กลุ่ม 5 ไม่ว่าชื่อ พยุง โพธิ์ใหญ่ ยูคาลิปตัส นิโครธ หรือชื่ออะไรก็ตาม ถ้าสอบไม่ผ่าน อดรับประกาศนียบัตร และยังต้องอยู่วัดต่อไปจนกว่าจะสอบผ่าน

ในนี้มีคำถามอยู่ 6 คำถาม หลวงพ่อจะถามทีละกลุ่ม แล้วช่วยกันตอบ คนไหนตอบก็ได้ ถ้าคนเดียวในกลุ่มตอบถูก ทั้งกลุ่มฉลุย สึกได้ แต่ถ้ากลุ่มไหนไม่มีใครตอบถูกเลย อยู่ต่อ

กลุ่ม 1 ยกมือขอตอบก่อน เรื่องที่ 1 กวางตัวหนึ่งหนีพราน พรานตามล่ากวาง กวางเกือบจะโดนพรานยิงแล้ว แต่กวางเจอพุ่มไม้ใบหนา ดก เลยหลบอยู่หลังพุ่มไม้ พรานหาไม่เจอ แต่พอพรานวกกลับมา ถามว่า “ทำไมถึงเจอกวาง” ตอบ “เพราะกวางกินใบไม้หมด พรานก็เลยเห็น ยิงกวางตาย”

“นิทานเรื่องนี้สอนอะไร” ตอบว่า “ความกตัญญู” ใช่แล้วกวางรอดตายเพราะบุญคุณของพุ่มไม้ แต่กวางอกตัญญู กินใบไม้ในพุ่มไม้จนหมด พรานมาเห็นกวางอยู่หลังพุ่มไม้ที่โหรงเหรงเต็มทีแล้ว เลยยิงกวางตาย นิทานเรื่องนี้สอนใจเราว่าให้รู้จักกตัญญูต่อธรรมชาติ อย่าเนรคุณธรรมชาติ ตอบถูก สอบผ่าน

กลุ่มต่อไป เรื่องที่ 2 เด็กชายเอกไม่ยอมกินข้าว พ่อเลยต่อรอง เด็กชายเอกบอกว่าจะกินข้าวต่อเมื่อยอมให้เด็กชายเอกโกนหัว ถามว่า “ทำไมเด็กชายเอกอยากโกนหัว” ตอบ “อยากโกนหัวเป็นเพื่อน เพื่อนหัวล้านที่เป็นมะเร็ง”

เขาเป็นผู้หญิง ต้องโกนหัวเพราะว่าโดนฉายแสง ฉีดคีโม แล้วเพื่อนอาย ไม่อยากไปโรงเรียน เอกเลยอยากจะโกนหัวเป็นเพื่อน เพื่อนผู้หญิง เอกยอมเสียสละโกนหัวเพื่อเป็นเพื่อนที่เป็นมะเร็ง แสดงให้เห็นถึงความเป็นเพื่อน เอกเป็นเพื่อนที่เสียสละ ตอบถูก สอบผ่าน

กลุ่มต่อไป เรื่องที่ 3 น้องปูนอายุ 4 ขวบ ที่โรงเรียนบอกว่าใครทำดีจะติดดาวในบอร์ดหน้าชั้น แม่พบว่าน้องปูนมีดาวแค่ 2 ดาว ก็เลยไปถามครูว่า น้องปูนเกเรหรือ คนอื่นเขาได้ตั้งหลายดวง ถามว่า “ทำไมน้องปูนได้ 2 ดวง ครูตอบว่าอย่างไร” ตอบ “เอาไปแบ่งให้เพื่อน”

น้องปูนเห็นเพื่อนบางคนไม่ได้ดาว เลยเอาดาวแบ่งให้เพื่อน น้องปูนมีความสุขที่แบ่งดาวให้เพื่อน น้องปูนไม่ทุกข์เลยที่ได้ดาว 2 ดวง ใครจะได้ 5 ดวงน้องปูนไม่เสียใจ น้องปูนมีความสุขที่ได้แบ่งดาวให้เพื่อน ที่จริงน้องปูนได้ตั้ง 6 ดวง แต่แบ่งดาว 4 ดวงให้เพื่อน ตอบถูก ฉลุย ผ่าน

ข้อสอบจะยากขึ้นเรื่อย ๆ กลุ่มต่อไป เรื่องที่ 4 เด็กชายกล้าสอบวิชาเสริมสร้างประสบการณ์ชีวิต มีคำถาม 20 ข้อ ในข้อสุดท้ายถามว่าคนทำความสะอาดของโรงเรียนชื่ออะไร เด็กชายกล้าสงสัยเลยถามครู ว่าข้อนี้เอาคะแนนไหม ครูบอกว่าเอาคะแนนด้วย เด็กชายกล้าเลยถามเหตุผล ถามว่า “ถ้าเราเป็นครูจะตอบอย่างไรว่าทำไมถึงมีคำถามข้อนี้อยู่ในข้อสอบ หรือข้อนี้สำคัญอย่างไร”

ตอบ “คนทำความสะอาดก็สำคัญ ทำให้โรงเรียนน่าอยู่ น่าเรียน” ใช่แล้ว สำคัญไม่น้อยไปกว่าครู เพราะฉะนั้นไม่ควรจะถูกมองข้าม นักเรียนก็ควรจะรู้ ไม่ใช่แค่รู้ชื่อครู ไม่ใช่แค่รู้ว่าผู้อำนวยการชื่ออะไร แต่ควรจะรู้ว่าภารโรงชื่ออะไรด้วย ตอบถูก สอบผ่าน

กลุ่มต่อไปเป็นกลุ่มศีลจาริณี เรื่องที่ 5 เจนติดอยู่ในห้องเย็นแช่แข็งปลาหลายชั่วโมง อากาศก็หนาว ต่ำกว่าศูนย์ แล้วกว่าจะมีคนมาเปิดก็รุ่งเช้า ซึ่งเจนคงจะไปไม่รอด ตายแน่ หนาวตาย ออกไปก็ออกไม่ได้ แต่ปรากฏว่ารอดชีวิตได้ ถามว่า “รอดได้เพราะอะไร” ตอบ “รปภ.” เขามาเปิดให้เพราะว่าเจนทักเขาทุกวัน ทั้งเช้าเย็น เขาจำเจนได้ พอวันนี้เจนไม่ได้ทักตอนเย็น เขาเลยมาตามหา

เรื่องนี้ยังบอกอีกว่า คนเราต้องให้ความสำคัญกับทุกคนไม่ว่าจะเป็นคนเล็กคนน้อย อย่ามองข้าม อย่างเรื่องเจน คนอื่นเขาเห็น รปภ. เขาก็เดินผ่าน ไม่สนใจ รปภ. ความรู้น้อย เงินเดือนน้อย แต่ว่าเจนเห็นคนเท่าเทียมกัน จะเป็นคนผิวดำ จะเป็นคนต่ำต้อยก็เป็นคนเหมือนกัน เจนก็เลยทักเช้าเย็น พอทักเช้า แต่เย็นไม่ทัก รปภ. เลยสงสัยว่าเกิดอะไรขึ้นกับเจน ก็เลยไปตามหา สุดท้ายพบว่าเจนถูกขังอยู่ในห้องแช่แข็ง

กลุ่มต่อไป ข้อนี้ก็สำคัญเหมือนกัน เรื่องที่ 6 เสี่ยวปาเป็นหมา แล้วก็ชอบขโมย ขโมยปลา ขโมยกระทะ ขโมยหม้อของชาวบ้าน ถามว่า “เสี่ยวปาเป็นหมานิสัยไม่ดี แต่ก็ไม่ใช่ เพราะว่าเอาของเพื่อไปให้เจ้าของ แสดงว่าอะไร” ตอบ “แสดงว่าเสี่ยวปาเป็นหมากตัญญู”

แล้วเสี่ยวปายังทำอะไรอีกที่ดี ๆ ช่วยคนแก่ คนแก่หิ้วไม้ฟืนหนักสะพายหลัง กิ่งไม้ตก เสี่ยวปาก็คาบไปส่งบ้าน ช่วยเหลือชาวบ้าน นิทานเรื่องนี้สอนอะไร ขณะที่ใคร ๆ มองว่าเสี่ยวปานิสัยไม่ดี ขี้ขโมย แต่มีน้ำใจ ถามว่า “ทำไมทั้งที่เสี่ยวปามีนิสัยดี ๆ แบบนี้ คนมองว่าเสี่ยวปาเป็นหมาไม่ดี ขี้ขโมย” ตอบ “เพราะเขาไม่รู้ความจริง”

คนเห็นแต่ด้านไม่ดีของเสี่ยวปา หมาขี้ขโมย แต่ความจริงเป็นเสี่ยวปาเป็นหมาดี นิทานเรื่องนี้บอกว่า ความจริงอาจจะไม่ใช่สิ่งที่เห็น อย่ามองแต่ด้านเดียว ให้มองรอบด้านด้วย อย่าเห็นแต่ด้านไม่ดีของเสี่ยวปา เห็นด้านดีของเสี่ยวปาด้วย

เหมือนกับคนเห็นพระขับรถกลางดึกเข้าไปในเมือง มองว่าเป็นพระเลว พระหนีไปเที่ยว ไปเที่ยวกลางคืน ก็ไม่ใช่ เพราะพระพาเณรไปโรงพยาบาล แต่คนมองเห็นด้านเดียว ก็คิดว่าพระไปเที่ยวกลางดึก ที่จริงพระกำลังช่วยชีวิตเณร

ตกลงสอบผ่านทุกกลุ่มทุกคน วันนี้ 10 โมงมารับประกาศนียบัตรได้ และเตรียมตัวสึก เพราะว่าสอบผ่านวิชาชีวิตแล้ว ต่อไปก็ปิดเทอมได้.