พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 9 มีนาคม 2568

เวลาเรากินอาหารไม่ว่ามื้อใด สิ่งหนึ่งที่เราควรเตือนอยู่เสมอคือ การกินอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย หรือเป็นอาหารสุขภาพ ถ้าเราทำได้มันเป็นประโยชน์ทั้งทางโลกและทางธรรม

ประโยชน์ทางโลกคือว่า สุขภาพดี โรคภัยไข้เจ็บรบกวนน้อย สิ้นเปลืองเงินทองน้อยลง เพราะว่าไม่ต้องไปหาหมอ กินยา และอาจจะประหยัดด้วย เพราะว่าของที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพมักจะไม่แพง อันนี้คือประโยชน์ทางโลก

ประโยชน์ทางธรรมคือว่า มันช่วยทำให้จิตใจเราเข้มแข็ง ไม่พ่ายแพ้ต่ออำนาจของกิเลส กิเลสก็อยากกินของอร่อย อยากกินของที่ถูกปาก ฉะนั้น ถ้าเรากินอาหารที่เป็นประโยชน์มากกว่าความเอร็ดอร่อยก็ช่วยทำให้จิตใจเราเข้มแข็งขึ้น และไม่หลงตกเป็นเหยื่อของกิเลส ซึ่งมักจะชักนำเราไปในทางที่ก่อโทษหรือว่าเกิดความทุกข์

อันนี้เวลาเรากินอาหารสุขภาพ หรือตั้งใจจะกินอาหารสุขภาพ ส่วนใหญ่แล้วมักจะไปจดจ่อใส่ใจกับอาหารที่ไม่ควรกิน เช่น อาหารที่มีน้ำตาลเยอะ มีไขมันมาก ตั้งใจว่าจะไม่กินอาหารที่หวาน เค็ม หรือว่ามีเนื้อสัตว์

ความคิดแบบนี้ก็ดี แต่มีคนเขาแนะนำว่าอย่าไปจดจ่อหรือใส่ใจกับการไม่กินอาหารอย่างนั้นอย่างนี้ เพราะว่าถ้าเราไปจดจ่อใส่ใจมากกับอาหารที่ไม่ควรกิน จะทำให้จิตใจเราไปหมกมุ่นกับอาหารพวกนี้มากเกินไป และพอใจเราหมกมุ่นแล้วจะมีผลย้อนกลับมา ทํานองว่ายิ่งห้ามเหมือนยิ่งยุ

เวลาเราห้ามจิตไม่ให้ทำอะไรมันก็จะยิ่งอยากจะทำสิ่งนั้น อย่างเช่น เขามีการทดลองว่าให้คนแต่ละคนนั่งอยู่ในห้องคนเดียว ทำอะไรก็ได้ แต่ว่าห้ามคิดถึงหมีขาว ถ้าคิดถึงหมีขาวเมื่อไรให้กดกริ่ง ปรากฏว่าให้คำสั่งไปไม่กี่นาทีเสียงกริ่งดังระงมเลย เพราะว่าพอห้ามคิดถึงหมีขาว ใจก็อยากคิดขึ้นมา

ธรรมชาติของใจเราเป็นอย่างนั้น ยิ่งห้ามก็เหมือนกับยิ่งยุ ห้ามใจตัวเองว่าจะไม่กินนั่นไม่กินนี่ก็จะหมกมุ่นกับสิ่งที่ห้าม และทำให้อยากกินขึ้นมา เพราะว่าสิ่งที่ห้ามก็เป็นสิ่งที่ชอบอยู่แล้ว พอห้ามกินก็ยิ่งนึกถึงมันบ่อย ๆ พอนึกถึงมันบ่อย ๆ ก็อยากจะกินขึ้นมา

อีกอย่างหนึ่งคือว่า พอตั้งใจว่าจะไม่กินนั่นไม่กินนี่ พอเห็นมันขึ้นมาก็เกิดความเครียดแล้ว ด้วยการต่อสู้ขัดแย้งภายใน ยังไม่ทันได้กินเลยก็เครียดแล้ว เขาบอกว่าเวลาเรากินอาหาร ถ้าเริ่มด้วยความเครียดก็ไม่ค่อยดี แล้วเกิดเผลอกินเข้าไปก็จะรู้สึกผิด ไม่สบายใจ

เขาพบว่าจะดีกว่าถ้าหากว่าเปลี่ยนจุดสนใจ จากการไปมุ่งมั่นว่าจะไม่กินนั่นไม่กินนี่ ก็มาให้ความสำคัญ มาให้ความสนใจกับสิ่งที่ควรกินมากกว่า สิ่งที่ควรกินก็เช่น อาหารที่มีเส้นใย ผัก หรือว่าอาหารที่มีโปรตีนสูง หรือว่าอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ

พอเราไปให้ความสนใจกับอาหารที่ควรกินก็ทำให้ความเครียด ความทุกข์ที่จะเกิดขึ้นจากการไป สนใจอย่างอื่นหรือสนใจอาหารที่ตรงข้ามกันก็น้อยลง และหลายคนพบว่าพอเปลี่ยนจุดสนใจจากอาหารที่ไม่ควรกินมาเป็นอาหารที่ควรกินแล้วสุขภาพก็ดีขึ้น จิตใจก็เครียดน้อยลง

อันนี้เป็นข้อแนะนำที่น่าสนใจ เป็นเพียงแค่การเปลี่ยนมุมมองหรือเปลี่ยนจุดสนใจ จะว่าไปก็เหมือนกับว่าเปลี่ยนจากการมองในมุมลบมาเป็นการมองในแง่บวก แทนที่จะไปสนใจอาหารที่ไม่ควรกินก็มาสนใจอาหารที่ควรกินแทน

อันนี้เป็นวิธีง่าย ๆ สำหรับคนที่ต้องการรักษาสุขภาพด้วยการกินอาหารสุขภาพ

ก็เหมือนการปฏิบัติธรรม การเจริญสติ เวลาตั้งใจว่าจะไม่คิดฟุ้งซ่านก็ยิ่งคิดฟุ้งซ่านเข้าไปใหญ่ และหลายคนก็พยายามไปบังคับจิตไม่ให้คิด ยิ่งห้ามก็เหมือนยิ่งยุ ยิ่งคิดเข้าไปใหญ่ แต่พอปล่อยให้มันคิด มันก็คิดน้อยลง

เพราะฉะนั้น เวลาเราเจริญสติ เขาจึงสอนว่า มีอารมณ์ใด มีความคิดใดเกิดขึ้นก็ให้แค่รู้เฉย ๆ ไม่ต้องไปผลักไสไล่ส่งมัน เพียงแต่ไม่ต้องไปไหลตามมันก็พอแล้ว มีความโกรธเกิดขึ้น มีความฟุ้งเกิดขึ้นก็แค่ดูมัน รู้มันเฉย ๆ

แต่ถ้าเกิดว่าตั้งใจตั้งแต่แรกว่าเราจะไม่คิด เราจะไม่ฟุ้ง เราจะฟุ้งให้น้อยลง มีความโกรธเราจะห้ามความโกรธ แบบนี้ยิ่งทำให้มันยิ่งเกิดความคิดฟุ้งเข้าไปใหญ่ หรือว่าเป็นการเติมอาหาร ต่ออายุให้กับความโกรธมากเข้าไปใหญ่

ก็ใช้หลักการเดียวกันคือ ไม่ห้าม ไม่จดจ่อในสิ่งที่ไม่ดี แต่จะให้ดีก็มาจดจ่อสิ่งที่ดีแทน เช่น เวลาเราเจริญสติ แทนที่เราจะบอกว่า จะไม่คิด ไม่ฟุ้ง เราก็มาย้ำเตือนว่า ฟุ้งก็รู้ หลงก็รู้ กลับมารู้สึกตัวอยู่บ่อย ๆ แทนที่จะเน้นการที่จิตไม่ฟุ้งก็มาเป็นว่า ให้มีความรู้สึกตัวบ่อย ๆ พอเราเตือนใจแบบนี้บ่อย ๆ ก็จะกลับมารู้ตัวได้เร็วขึ้น

มันเรื่องเดียวกัน เรื่องการกินอาหารสุขภาพ กับ การรักษาใจ เราเพียงแต่ว่าเปลี่ยนจุดสนใจ จาก สิ่งที่เป็นลบ มาเป็น สิ่งที่เป็นบวก จาก สิ่งที่ไม่ควรทำ ไม่ควรกิน มาเป็น สิ่งที่ควรกิน ควรทำ ก็ทำให้สิ่งที่เราตั้งใจประสบผลได้อย่างที่คิด.