พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล แสดงธรรมวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2566 ณ โรงพยาบาลเพชรบูรณ์

 

     มีคนเปรียบว่า ชีวิตคือการเดินทาง การเดินทางต้องมีเป้าหมายหรือจุดหมาย เช่นเดียวกับชีวิต ชีวิตถ้าไม่มีจุดหมายมันก็เคว้งคว้าง คนที่ไม่มีจุดหมายในชีวิตจำนวนมากนี่ก็ไม่รู้จะอยู่ไปทำไม ฉะนั้นชีวิตต้องมีจุดหมาย เช่นเดียวกับการเดินทาง การเดินทางถ้าไม่มีจุดหมายก็เรียกว่าระเหเร่ร่อน จึงต้องมีจุดหมาย

     แต่ชีวิตต่างจากการเดินทางอย่างหนึ่ง สำหรับการเดินทางจุดหมายและปลายทางคืออันเดียวกัน จุดหมายของการเดินทางในวันนี้ของอาตมา ปลายทางคือเพชรบูรณ์

     แต่สำหรับชีวิต จุดหมายกับปลายทางเป็นคนละอัน จุดหมายชีวิตคนส่วนใหญ่วาดไว้สวยงาม แล้วก็อยากจะไปให้ถึง ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐี เป็นซีอีโอ เป็นผู้อำนวยการ เป็นปลัดกระทรวง นี่คือจุดหมายชีวิตที่ทุกคนอยากจะไปให้ถึง แต่ปลายทางชีวิตไม่ค่อยมีคนอยากจะไปให้ถึง

     ปลายทางชีวิตคืออะไร คือความตาย หลายคนใช้ชีวิตทั้งชีวิตเพื่อบรรลุไปให้ถึงจุดหมายชีวิต แต่ไม่เคยคิดถึงปลายทางชีวิตว่าสักวันหนึ่งตัวเองจะต้องตาย แล้วก็หลายคนเช่นเดียวกันที่ไปไม่ถึงจุดหมายชีวิตเพราะชีวิตมาถึงปลายทางเสียก่อน

     ไม่ว่าเราจะบรรลุถึงจุดหมายชีวิตหรือไม่ก็ตาม สุดท้ายเราย่อมพบกับปลายทางชีวิตอย่างแน่นอน แต่น้อยคนนักที่จะเตรียมตัวเตรียมใจรับมือกับปลายทางชีวิต เพราะใจจดจ่ออยู่กับการไปให้ถึง บรรลุให้ได้ซึ่งจุดหมายชีวิต ที่สะสมเงินทอง ที่ขยันทำงาน ที่ศึกษาเล่า เรียนกันมามากมายเพื่ออะไร ก็เพื่อบรรลุถึงจุดหมายชีวิตที่ใฝ่ฝัน

     จะมีสักชั่วโมง สักวันหนึ่งไหมที่เราจะคิดถึงหรือเตรียมตัวเตรียมใจรับมือกับปลายทางชีวิต แต่อย่างที่อาตมาบอก ไม่ว่าเราจะเตรียมตัวเตรียมใจหรือไม่ สุดท้ายปลายทางของชีวิตย่อมมาถึง จะดีกว่าไหมถ้าหากว่าเราระลึกนึกถึงปลายทางชีวิตไว้บ้างตระหนักว่ามันคือของตาย มันคือความแน่นอนที่เราหนีไม่พ้น

     ขณะเดียวกันก็เตรียมตัวเตรียมใจเพื่อรับมือกับมันให้ดีที่สุด เพราะด้วยการทำเช่นนี้เท่านั้น ที่จะทำให้ความตายหรือปลายทางชีวิต ไม่ใช่สิ่งที่น่ากลัวอีกต่อไป

ความตายไม่น่ากลัว แต่คนจำนวนมากคิดว่าเป็นสิ่งที่น่ากลัวก็เลยไม่พยายามนึกถึงมันเลย ซึ่งนั่นคือความประมาทอย่างยิ่ง เพราะถ้าเราไม่เตรียมตัวเตรียมใจไว้เลย เมื่อถึงคราวที่มันมาถึงเราก็จะตื่นตระหนกตกใจเสียศูนย์ ไปไม่ถูก เสร็จแล้วก็ต้องเจอความทุกข์แสน สาหัสในวาระสุดท้ายของชีวิต

     ในทางตรงข้าม หากเราเตรียมตัวเตรียมใจไว้ให้ดี เมื่อวาระสุดท้ายของชีวิตมาถึงเราจะไม่มีความตื่นตระหนก เราจะพร้อมน้อมรับด้วยใจที่สงบ ยิ่งถ้าเราเข้าใจความตายดีพอ เราจะไม่กลัวตายเลย

     มีผู้รู้ที่ศึกษาเกี่ยวกับระยะสุดท้ายของชีวิตของผู้คนจำนวนนับหมื่นเลย เป็นฝรั่งชื่อ อลิซาเบธ คูเปอร์โรส ใครที่ทำงานเกี่ยวกับเรื่องผู้ป่วยระยะท้ายหรือ paliative care ก็ต้องรู้จักแพทย์หญิงคนนี้ื

     เธอบอกว่าความตายไม่ใช่อะไรอื่น นั่นก็คือการที่ผีเสื้อทิ้งรังไหม หรือพูดอีกอย่างก็คือความตายเหมือนดักแด้กลายเป็นผีเสื้อ ผีเสื้อเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นอิสระ สัญลักษณ์หนึ่งของวงการดูแลแบบประคับประคองคือผีเสื้อ

     บางคนก็สงสัยทำไมแผนกที่ดูแลผู้ป่วยระยะท้ายหลายแห่งจะมีสัญลักษณ์คือผีเสื้อ เพราะนั่นคือสภาวะของจิตยามที่ทิ้งร่าง เหมือนผีเสื้อที่ทิ้งรังไหมโบยบินสู่อิสระ นี่คือการอุปมาถึงความตายที่งดงามซึ่งก็ไม่ต่างจากคติของพุทธศาสนา

     พระอรหันต์ท่านหนึ่งชื่อ พระอธิมุต โจรมาปล้นเพราะคิดว่าท่านมีสมบัติ แต่พอรู้ว่าท่านไม่มีก็จะฆ่าท่าน แต่ท่านไม่กลัวเลย โจรถามทำไมท่านไม่กลัว ท่านก็บอกว่าเราไม่กลัวความตายเหมือนคนที่ไม่กลัวเมื่อจะต้องทิ้งภาระลง คนที่แบกของหนักย่อมยินดีที่จะวางของหนัก ไม่มีใครกลัวที่จะต้องวางภาระ

     วางของหนัก นี่คือความหมายหนึ่งของอิสระ อิสรภาพที่เกิดขึ้นเมื่อชีวิตดับไป คนที่เตรียมตัวตาย พร้อมรับความตายอยู่เสมอเมื่อความตายมาถึง นอกจากเขาจะไม่ทุกข์แล้ว กลับมีความสุข

     เพื่อนอาตมาคนหนึ่งเป็นมะเร็งระยะท้าย เธอเป็นมะเร็งเต้านมอยู่ 11 ปีในช่วงสองปีสุดท้ายเธอบอกว่า เป็นช่วงที่เธอมีความสุขมาก ตอนแรกเธอไม่รู้ว่าเธอจะตายเมื่อไหร่ แต่เธอบอกเธอมีความสุขเพราะว่าความตายมันมาเตือนให้เธอปล่อยวางสิ่งต่างๆ แล้วเมื่อเธอ ปล่อยวาง สิ่งที่เกิดขึ้นคืออะไร คือความโปร่งโล่งเบาสบายคลายความวิตก เธอยังบอกว่า เธอมีความสุขมากกว่าช่วงเวลาไหนๆ ก่อนหน้านั้น

     คุณปู่คนหนึ่งเมื่อถึงระยะท้ายด้วยโรคร้าย ก็เลือกที่จะมาตายที่บ้านแทนที่จะไปยื้อที่โรงพยาบาล ดังนั้นจึงไม่ต้องใส่ท่อช่วยหายใจ ไม่ต้องมีสายพะรุงพะรังที่เรียกว่าเฟอร์นิเจอร์ มีโอกาสที่จะได้คุยกับหลานเรื่องชีวิตและความตาย แต่ก็มีหมอมีพยาบาลมาเยี่ยมไข้บรรเทาความปวด

     คุณปู่คนนี้พูดให้สัมภาษณ์ 2-3 วันสุดท้ายก่อนตายว่า แม้ร่างกายผมจะเหนื่อยล้า ความคิดจะสับสนอยู่บ้าง แต่ผมก็มีความสุข 2-3 ชั่วโมงสุดท้ายก่อนตายยังรู้สึกตัวก็ยังพูดว่า ผมเป็นคนที่มีความสุขคนหนึ่ง คุณปู่คนนี้ไม่ได้เป็นนักปฏิบัติธรรมอะไร ไม่ใช่พระแต่ก็ไม่มีความทุกข์ สามารถประสบความสุขความสงบเย็นได้เมื่อความตายใกล้มาถึง ก็เป็นตัวอย่างที่ชี้ให้เห็นว่าความตายไม่ใช่สิ่งที่น่ากลัว

     สิ่งที่น่ากลัวจริงๆ คือความกลัวตาย ความตายไม่น่ากลัวเท่ากับความกลัวตาย ภาษิตจีนบอกว่า คนกล้าตายครั้งเดียวแต่คนขลาดตายหลายครั้ง คนที่พบว่าตัวเองเป็นโรคร้ายแม้จะเป็นมะเร็งระยะที่หนึ่ง ระยะที่สอง หลายคนตื่นตระหนกตกใจหมดอาลัยตายอยาก เสื้อผ้าหน้าผมไม่สนใจอย่างนี้ก็เหมือนกับตายแล้ว มีแต่ลมหายใจแต่ไม่มีชีวิตชีวาเลย คิดถึงความตายเมื่อไหร่ก็จะห่อเหี่ยวหดหู่ไร้ชีวิตชีวาเมื่อนั้น เพราะฉะนั้นวันหนึ่งก็เหมือนกับตายหลายครั้ง แล้วกว่าจะตายจริงก็ตายไม่รู้กี่สิบครั้งแล้ว นี่เพราะความกลัวตาย

     แต่คนที่เขาเตรียมตัวเตรียมใจไว้ดี เมื่อถึงเวลาที่เขาจะตายเขาก็ไม่ทุกข์ทรมานอย่างน้อยในทางจิตใจ และยิ่งถ้าได้รับการดูแลแบบประคับประคองอย่างดี มีการช่วยบรรเทาความเจ็บปวดทางกาย ก็ช่วยส่งให้เขาไปสู่โลกใหม่ด้วยใจที่สงบ

     ทุกวันนี้คนตายมากขึ้นๆ ที่โรงพยาบาล ไม่ใช่ที่บ้านเหมือนเมื่อก่อน อาตมาคิดว่าแม้จะเปลี่ยนมาตายที่โรงพยาบาลมากขึ้น เขาก็มีสิทธิที่จะตายอย่างสงบได้ และนั่นคือสิ่งที่ควรทำด้วย โรงพยาบาลในด้านหนึ่งก็เป็นสถานที่ช่วยรักษาชีวิต และช่วยทำให้คนรอดพ้นจากความตาย แต่นั่นไม่ควรจะเป็นภารกิจประการเดียวของโรงพยาบาล สิ่งสำคัญอีกอย่างหนึ่งก็คือว่า เมื่อถึงคราวที่เขาจะต้องตายหรือเมื่อเขาอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่อาจช่วยชีวิตเขาได้ เราควรจะช่วยเขาไปอย่างสงบด้วย

     การที่คนไข้จากไปอย่างสงบ ไม่ควรถือว่าเป็นความล้มเหลวของแพทย์ ไม่ควรถือว่าเป็นความล้มเหลวของพยาบาล ถ้าคนไข้ที่เราดูแลอย่างดีเขาสิ้นลม แต่ยังมีแพทย์พยาบาลจำนวนไม่น้อยที่มีความเข้าใจว่า ความตายของคนไข้คือความล้มเหลวของเรา

     มีแพทย์บางคนเมื่อคนไข้อาการหนักด้วยโรคมะเร็ง เธอก็พยายามที่จะสู้กับโรคมะเร็งอย่างเต็มที่ ทั้งๆ ที่คนไข้เข้าสู่ระยะท้ายเธอก็ยังไม่หยุดสู้ ทั้งๆ ที่คนไข้ทุกข์มาก เจ็บปวดมากกับการรักษา หมอนี่ขอเจาะเลือดไปตรวจวันละสามเวลาเพื่อที่จะดูว่าค่าของเลือดดี ขึ้นเรื่อยๆ แต่มันก็ไม่เคยดีขึ้น มีแต่แย่ลง คนไข้ก็ปวด คนไข้บอกว่าคนไข้ถอดใจแล้ว ไม่สู้แล้วเพราะมันทรมานมากสำหรับการรักษาของหมอ แต่หมอไม่ยอมเเพ้

     แต่เมื่อถึงเวลาที่คนไข้จะต้องตายแน่ๆ คุณหมอทิ้งคนไข้เลย บอกหมอรุ่นพี่ให้มาช่วยมาดูแลแทนหนูหน่อย หนูไม่ไหวแล้ว เธอทำใจไม่ได้ที่คนไข้จะต้องตายในการดูแลของเธอ เธอทิ้งให้หมอคนอื่นมาช่วยดูแลแทนเลย แล้วจิตใจของเธอก็กราดเกรี้ยว หม่นหมอง  อาละวาดใส่นักศึกษาแพทย์ คนไข้คนไหนที่ตัวเองดูแลอาการไม่ดีขึ้น ในเวลาไปราวนด์คนไข้ ก็ระบายความหงุดหงิดใส่นักศึกษาแพทย์ จนกระทั่งเป็นที่เลื่องลือว่า อาจารย์แพทย์คนนี้อารมณ์ดุร้ายมากไม่มีใครอยากเข้าใกล้

     ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น เพราะคุณหมอเห็นว่าความตายของคนไข้ คือความล้มเหลวของตัวเอง เพราะฉะนั้นคนไข้ตายไม่ได้ เพราะถ้าตายก็คือความล้มเหลวของตัว แล้วถ้าจะต้องตายก็ต้องไม่ใช่ตายในมือของเธอ แต่ให้คนอื่นมาดูแลแทน ถ้าเป็นอย่างนี้จะมีความทุกข์ มากเลยนะ เพราะว่าคนไข้ที่เราดูแล มันต้องมีบ้างที่เขาต้องเสียชีวิต ไม่ใช่เพราะความผิดพลาดของเรา ไม่ใช่เพราะเราปล่อยปละละเลย แต่เพราะอาการของโรค แล้วมันเป็นธรรมชาติของชีวิต อายุยืนแค่ไหนสุดท้ายก็ต้องตาย

 บางคนอายุยืนถึง 120 ปีก็ตาย สุขภาพดีแค่ไหน สุดท้ายก็ตาย ไม่ตายวันนี้วันไม่ได้แปลว่าเขาจะไม่ตาย วันหน้าเขาอาจจะตายด้วยโรคอื่นก็ได้ เพราะฉะนั้นในเมื่อคนไข้ที่เราดูแลเมื่อถึงจุดหนึ่งเขาอาจจะต้องเสียชีวิต นั่นไม่ใช่ความผิดของเรา แล้วมันอาจจะกลายเป็น สิ่งที่ดีก็ได้ถ้าหากว่าเราช่วยเขาไปอย่างสงบ

     ถ้าเราตั้งธงเสียใหม่ว่าแม้เขาตาย เขาจากไปอย่างสงบอันนี้คือความสำเร็จของเรา อาตมาว่าเราในฐานะที่เป็นแพทย์ หรือบุคลากรทางการแพทย์ในโรงพยาบาลด้วย ก็มีสิทธิที่จะได้รับความสำเร็จกับคนไข้ทุกคนไม่ว่าเขามีชีวิตอยู่ หรือเขาจากไปก็คือเมื่อเขาจากไป เขาไปอย่างสงบ การตายอย่างสงบนี้เป็นไปได้ มันไม่ได้ขัดแย้งกันเลย นี่คือสิทธิของทุกคนพึงมี

     อาตมากับเพื่อนหลายคนทำงานดูแลผู้ป่วยระยะท้ายมาหลายปีมีความเชื่ออย่างหนึ่งว่า ความตายอย่างสงบเป็นสิทธิของทุกคน ไม่ใช่เป็นของพระของแม่ชี ของผู้ปฏิบัติธรรมเท่านั้น เด็กเล็ก คนไกลวัดก็มีสิทธิตายอย่างสงบได้ และนี่คือของขวัญล้ำค่าที่เราซึ่งเป็นผู้ ดูแลจะมอบให้กับเขา ไม่ว่าเขาคนนั้นเป็นพ่อเป็นแม่เป็นญาติผู้ใหญ่ เป็นพี่เป็นน้องเป็นมิตรสหาย หรือเป็นคนไข้ที่อยู่ในการดูแลของเรา

     การตายอย่างสงบในทางพุทธศาสนาถือว่าเป็นการตายดี หลายคนเข้าใจว่าตายดีเป็นคำที่ขัดแย้งกันในตัว เพราะเข้าใจว่าขึ้นชื่อว่าตายแล้วมันย่อมไม่ดี แต่พุทธศาสนามองว่าตายดีนั้นเป็นไปได้และตายดีไม่ได้หมายความว่าไม่เจ็บไม่ปวด ไม่ได้หมายความว่าศพสวย ไม่ได้หมายความว่าตายท่ามกลางคนรัก หรือว่าตายโดยที่ไม่สร้างภาระให้กับลูกหลาน นั่นยังไม่สำคัญเท่ากับว่าตายอย่างมีสติ ตายด้วยความรู้ตัว ตายด้วยความสงบ แล้วตายสงบได้อย่างไร

     สิ่งที่เป็นอุปสรรคต่อการตายดีการตายสงบ ก็คือ 1. ความกลัว 2. ความห่วงและหวง ห่วงลูกหวงทรัพย์ 3. ความรู้สึกผิด 4. ความโกรธ ส่วนความเจ็บปวด อาตมาให้เป็นระดับท้าย

     แม้ว่าคนจำนวนมากเวลาถามว่ากลัวตายเพราะอะไร หลายคนก็ว่ากลัวตายเพราะกลัวเจ็บปวด แต่จริงๆ แล้ว เหตุผลสำคัญที่ทำให้คนตายไม่สงบ มันไม่ใช่ความเจ็บปวดทางกาย แต่มันเป็นความทุกข์ใจที่เกิดจากความกลัว เกิดจากความห่วงหาอาลัย เกิดจากความรู้สึกผิด เกิดจากความโกรธ สี่ประการนี้ต่างหากที่ทำให้คนเราตายดีได้ยาก

     เพราะฉะนั้น เมื่อคนไข้คนหนึ่งมาที่โรงพยาบาลแล้วเขาอยู่ในระยะท้าย นอกจากการช่วยเยียวยารักษาร่างกายเขาเพื่อให้หายให้กลับบ้านได้ หรือถ้าหากว่าไม่สามารถเยียวยาเขาให้หาย แต่อย่างน้อยก็ช่วยทำให้เขามีความเจ็บปวดน้อยลง แล้วสิ่งที่ควรช่วยเขายิ่งกว่านั้นคือ ช่วยให้เขาไม่มีความทุกข์ใจรบกวน อาจจะเป็นการเรียกร้องที่มากไป แต่ว่ามันเป็นสิ่งที่หมอพยาบาลทำได้ แล้วมันไม่ดีกับคนไข้เท่านั้น มันดีกับญาติ แล้วมันดีกับเราด้วย

     เรื่องการช่วยผู้ป่วยจากไปอย่างสงบ มันก็มีหลักอยู่ซึ่งพระพุทธเจ้าได้วางเอาไว้ตั้งแต่เมื่อ 2600 ปีที่แล้ว พระพุทธเจ้าแนะนำว่าเมื่อมีใครป่วยในระยะท้าย สิ่งที่เราจะช่วยเขาได้ ให้เขาไปสู่สุคติมี 3 ประการคือ 1. น้อมใจเขา ให้นึกถึงสิ่งที่เขาศรัทธา ถ้าเป็นชาวพุทธก็ คือพระรัตนตรัย 2.น้อมใจเขา ให้นึกถึงความดีที่เขาได้ทำ ท่านใช้คำว่า อริยกันตศีล คือศีลที่พระอริยเจ้าสรรเสริญ 3.ช่วยให้เขาปล่อยวาง ไม่ว่าจะเป็นทรัพย์สินเงินทอง คนรักหรือแม้กระทั่งสวรรค์หรือภพหน้า ที่ใฝ่ฝันอยากจะไปให้ถึง

     สามประการนี่อาตมาสรุปย่อๆ ให้เหลือสอง จำง่ายๆคือ 1.นึกถึงพระ 2.ละทุกสิ่ง

     นึกถึงพระ พระในที่นี้คือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เขานับถือ ถ้าเป็นชาวพุทธก็เป็นพระรัตนตรัย ถ้าเป็นชาวคริสต์ก็คือพระเจ้า ถ้าเป็นชาวมุสลิมก็คือพระอัลเลาะห์ ถ้าเป็นคนจีนอาจจะเป็นพระโพธิสัตว์ พระอรหันต์จี้กง เจ้าแม่กวนอิม อีกประการหนึ่งคือการที่เขาได้ทำสิ่งที่เขาภาคภูมิใจ นอกจากการเยียวยาทางกายแล้วสิ่งหนึ่งที่สำคัญก็คือการดูแลจิตใจ ที่จะช่วยทำให้การดูแลความเจ็บปวดทางกายง่ายขึ้นด้วย เพราะใจกับกายมีความสัมพันธ์กัน ถ้าเราจะเยียวยาความเจ็บปวดทางกาย แต่เราละเลยด้านจิตใจก็อาจจะไม่ประสบความสำเร็จก็ได้

     มีผู้ป่วยคนหนึ่งเป็นมะเร็งเต้านม เธอได้รับการรักษาแบบมาตรฐาน ฉีดคีโม ฉายแสงแต่เธอก็ยังบ่นว่าปวดๆๆ หมอพยาบาลสังเกตเวลาเธอเดินนี่เหมือนคนปกติ วันหนึ่งพยาบาลก็มานั่งคุยด้วย พยาบาลมีงานเยอะแต่ว่าให้เวลาที่จะมาคุยกับเธอ แต่ส่วนใหญ่เธอเป็นคนเป็นฝ่ายพูดเป็นฝ่ายเล่าเป็นฝ่ายระบายมากกว่า

     เธอเล่า เธอระบายเป็นชั่วโมง ส่วนใหญ่ก็วนเวียนอยู่สองเรื่อง หรือสองคนคือสามีกับลูกชาย เธอโกรธ เธอน้อยเนื้อต่ำใจที่สองคนนี้ไม่มาอินังขังขอบเธอเลย ไม่มาเยี่ยมเธอเลย ปล่อยเธอ พยาบาลก็ฟังด้วยความใส่ใจ ไม่แทรก ไม่แนะนำ ไม่สั่งสอนแต่ฟังด้วยความใส่ใจ

     พอเธอเล่าเธอระบายเสร็จ เธอก็บอกพยาบาลว่าความปวดของเธอลดไปเยอะเลย คนไข้ไม่ได้ยาอะไร แต่การที่พยาบาลฟังเธอเล่า ช่วยทำให้เธอคลายความปวดลงไปได้มาก เพราะอะไร เพราะความปวดก้อนหนึ่งซึ่งเป็นก้อนใหญ่เกิดจากความโกรธ แต่พอเธอได้ระบายความโกรธโดยมีพยาบาลเป็นผู้รับฟัง ความปวดก็ทุเลาลง

     คนไข้จำนวนไม่น้อยที่บ่นว่าปวดๆๆ ให้ยาเท่าไรก็ไม่หาย เวลาสาวไปลึกๆ ก็จะพบว่าเขามีปัญหาด้านจิตใจ ถ้าไม่ใช่ความห่วงกังวล ก็เป็นความรู้สึกผิดหรือความโกรธ แล้วถ้าไม่ช่วยเขาตรงนี้ เขาก็ยังปวดอยู่ ให้ยาไปก็ได้ผลชั่วคราว ซึ่งถ้าเราคิดว่าเราอยากจะเยียวยาความปวดทางกาย มันก็หลีกไม่พ้นที่ต้องมาให้ความสำคัญการดูแลจิตใจด้วย ช่วยน้อมใจเขาให้นึกถึงพระแล้วก็ละทุกสิ่ง

     คุณยายคนหนึ่งเป็นมะเร็ง แกปวดท้องมาก ปวดที่กระเพาะ หมอให้ยาระงับปวดก็ช่วยได้ไม่เท่าไหร่ ขณะที่คุณยายก็มีอาการปวดแสดงความกระสับกระส่าย มีพยาบาลคนหนึ่งมาเยี่ยม ชื่อเกื้อจิต หนังสือของคุณเกื้อจิต อาตมาก็เอามาแจกชื่อพยาบาลผ่าทางตัน ดีมากเลย

     พยาบาลเกื้อจิตอยู่บุรีรัมย์ มาเยี่ยมคนไข้เห็นคนไข้คุณยายคนนี้แสดงความปวด ปกติพยาบาลก็จะถามว่าปวดกี่คะแนน เพนสกอร์เท่าไหร่ แต่ว่าพยาบาลเกื้อจิตถามว่ายาย ชีวิตนี้ทำอะไรแล้วมีความสุขมากที่สุด คุณยายตอบทันทีว่าหล่อพระ พยาบาลชวนคุณยายคุยเลย ถามว่ายายจำได้ไหมวันนั้นยายใส่เสื้อสีอะไร นุ่งผ้าสีอะไร คุณยายจำได้หมดเพราะว่ามันเป็นเหตุการณ์ที่คุณยายประทับใจมาก เพราะคนอีสานนี่โอกาสที่จะได้หล่อพระนี่ยากนะ ถ้าได้หล่อพระถือว่าเป็นมหากุศล

     พยาบาลชวนคุณยายคุยเรื่องหล่อพระ คุยประมาณ 10-20 นาทีได้ คุยจบคุณยายก็พูดขึ้นมาว่าหมอๆ แกเรียกพยาบาลว่าหมอ แปลกนะมันหายปวดไปเยอะเลย พยาบาลไม่ได้ให้ยาระงับปวด แต่ทำไมคุณยายถึงบอกว่ามันหายปวดไปเยอะ

     เพราะว่าใจนี่น้อมนึกถึงสิ่งที่ตัวเองศรัทธา อันนี้แหละที่เรียกว่า นึกถึงพระ คนเราเวลาเรานึกถึงอะไร ความปวดก็จะทุเลาลง ส่วนหนึ่งเพราะมันลืมปวด หลายคนถูกยุงกัด แต่ไม่รู้สึกเจ็บเพราะว่ากำลังเล่นโทรศัพท์มือถือหรือว่านั่งหลังขดหลังแข็งทั้งคืน แต่ว่าไม่รู้สึกปวด หลังเลยเพราะใจจดจ่ออยู่กับไพ่ดัมมี่ในมือ นี่เรียกว่าลืมปวด แต่พอเล่นเสร็จปวดเลย

     แต่ไม่ใช่แค่นั้น มันไม่ใช่แค่เป็นผลจากความลืมปวดที่คุณยายบอกว่ามันหายปวดไปเยอะ แต่เป็นเพราะว่าใจน้อมนึกถึงสิ่งที่ตัวเองศรัทธา พระพุทธเจ้าตรัสว่า ศรัทธาทำให้เกิดปราโมทย์ ปราโมทย์คือความเบิกบานใจ ปราโมทย์ทำให้เกิดปีติอิ่มเอิบใจ และปีติทำให้ เกิดปัสสัทธิ ความผ่อนคลายกายและใจ แล้วทำให้เกิดสุข ศรัทธา ปราโมทย์ ปิติ ปัสสัทธิ สุข

     พูดง่ายๆ สั้นๆ คือศรัทธาทำให้เกิดสุข แล้วมันไม่ใช่แค่ความสุขใจ เป็นความสุขกายด้วย เพราะว่าเดี๋ยวนี้เขาก็พบว่า คนเราเวลาเกิดศรัทธาหรือสมาธิกับอะไร มันจะมีสารบางตัวหลั่งออกมาจากสมอง เป็นสารสื่อประสาทเช่น โดพามีน เซโรโทนีน เอนโดรฟีน พวกนี้ช่วยบรรเทาปวดหรือพูดอีกอย่าง มันไประงับสัญญาณปวดจากแต่ละอวัยวะไม่ให้ไปถึงสมอง สมองถ้าไม่รับรู้สัญญาณปวดมันก็ไม่รู้สึกปวด

     แล้วเวลาเราเกิดศรัทธาในอะไรก็ตาม มันมีสารพวกนี้ออกมามันจึงไม่ใช่เป็นเรื่องอุปาทาน แต่มันเป็นความรู้สึกทางกายด้วยซ้ำ คนที่เขามีต้นทุนในเรื่องศาสนา เรื่องบุญกุศลเขาจะได้เปรียบ ซึ่งเราเป็นผู้ดูแลเราก็สามารถที่จะเอาต้นทุนนี้ออกมาใช้ เขามีศรัทธาในพระรัตนตรัยก็ชวนให้เขาน้อมนึกถึงพระรัตนตรัย น้อมนึกถึงครูบาอาจารย์ที่เขานับถือ

     แต่บางคนก็อาจจะห่างวัด ไม่ได้มีความรู้สึกเชื่อมโยงกับศาสนาก็ไม่เป็นไร ให้ลองชวนให้เขานึกถึงความดีที่เขาได้ทำ สิ่งที่เขาภาคภูมิใจที่ทุกคนมีทั้งนั้น

     ผู้หญิงคนหนึ่งป่วยเป็นมะเร็งระยะสุดท้ายอยู่ที่หาดใหญ่ ช่วงระยะท้ายนี่จะปวดมาก แต่วันหนึ่งมีเพื่อนบ้านมาเยี่ยมอายุก็รุ่นราวคราวเดียวกัน อายุประมาณ 70 ทุกคนมาถึงก็นัดกันร้องเพลงค่าน้ำนม เธอฟังแล้วเธอก็ปลื้มใจมากเลย มีความสุขลืมทุกข์คลายความปวด  เพราะอะไร เพราะเธอเป็นคนนำเอาเพลงค่าน้ำนมไปเผยแพร่ที่บ้านเกิดของเธอแถวสุราษฎร์ นาสาร บ้านส้อง

     เมื่อ 60 ปีที่แล้ว คนในตำบล ในอำเภอนี้รู้จักเพลงค่าน้ำนมเพราะเธอ การที่เพื่อนบ้านมาร้องเพลง นี่แสดงว่าเพื่อนบ้านยังระลึกถึงความดีที่เธอได้ทำ สิ่งที่เธอภาคภูมิใจเมื่อ 60 ปีก่อน มันแสดงว่าเขายังไม่ลืมความดีที่เธอทำ มันเป็นสิ่งที่เธอภาคภูมิใจ สำหรับเราอาจจะเป็นเรื่องเล็กๆ แต่สำหรับเธอเป็นเรื่องใหญ่ พอเพื่อนบ้านร้องเพลงนี้ เกิดความปลาบปลื้ม เกิดความรู้สึกว่าภาคภูมิใจ การที่ได้รู้ว่าชีวิตตัวเองมีความหมาย รู้สึกว่าชีวิตมีคุณค่า มันก็ทำให้จิตใจมีความสุข แล้วก็มันช่วยบรรเทาความทุกข์กายได้ ถ้าเธอระลึกถึงความดี แบบนี้จนระยะสุดท้ายเมื่อหมดลม ชาวพุทธเราก็เชื่อว่าเธอไปดี

     คำว่านึกถึงพระก็คือ นึกถึงความดีด้วย ไม่จำเป็นว่าต้องชวนเขาสวดมนต์ ไม่จำเป็นว่าต้องให้เขาฟังพระเทศน์ อย่าไปยัดเยียดเรื่องพระเรื่องสวดมนต์เรื่องทำบุญให้เขา ถ้าเขาไม่รู้สึกเชื่อมโยงกับสิ่งนี้ ก็เอาสิ่งอื่นแทน จะเป็นสิ่งที่เขาสนใจก็ได้

     มีเด็กคนหนึ่งชื่อน้องเขียว แกไปป่วยที่โรงพยาบาลศรีนครินทร์อายุ 5 ขวบเป็นลูคีเมียระยะท้าย แกมีอาการกระสับกระส่าย แม่และยายเห็นแล้วก็ตระหนกตกใจมาก เศร้ามาก ไม่รู้จะทำยังไงเกิดอาการกระสับกระส่าย พยาบาลมาถึง พยาบาลรู้จักเด็กคนนี้เพราะว่าได้ ดูแลมานาน แล้วก็รู้ว่าเด็กชอบอะไรด้วย

     พยาบาลบอกเด็กว่าเดี๋ยวพี่จะพาหนูไปซื้ออุลตร้าแมนเอ็กซ์นะ เพราะเธอรู้ว่าเขียวชอบ แล้วก็ชวนไปร้านที่เดอะมอลล์ โคราช พูดนำไปเลยว่า เราไปกันไปที่ร้านที่เดอะมอลล์ ขึ้นไปชั้น 2 ชั้น 3 ไปที่แผนกของเล่น ไปดูอุลตร้าแมน รุ่นต่างๆ พรรณนาบรรยาย เด็กซึ่ง กำลังกระสับกระส่ายพอพูดถึงอุลตร้าแมน แกฉายแสงทันทีเลยนะ อุลตร้าแมนฉายแสงใช่ไหม แกตอบสนองทันทีเลย แล้วเธอก็ชวนซื้ออุลตร้าแมนรุ่นเอ็กซ์ ตอนนี้เด็กสงบแล้ว

     เท่านั้นไม่พอพาไปสวนสัตว์ที่โคราช พาต่อไปเยี่ยมหลวงพ่อโตที่สีคิ้ว หลวงพ่อโตใหญ่ที่สุด เพราะว่าพ่อกับแม่เคยพาเขียวไปทำบุญที่นั่น เขียวสงบเลยนะ สงบเพราะว่าได้อุลตร้าแมนเอ็กซ์ ได้ไปเที่ยวสวนสัตว์ ได้เห็นกวางเห็นช้าง แล้วก็ได้ไปกราบ ระลึกนึกถึง หลวงพ่อโต สุดท้ายเขียวไปสงบ พ่อมาทันพอดี ทั้งแม่ทั้งยายยิ้มทั้งน้ำตาเลย น้ำตาคลอเพราะเขียวจากไป ลูกรักหลานรักจากไป แต่ยิ้มเพราะว่าเขาไปสงบ

     มันเป็นการเยียวยาญาติที่ดีมากถ้าหากว่าเราช่วยให้คนรักของเขาไปสงบ นี่เป็นวิธีหนึ่ง ไม่ใช่ว่าจะต้องชวนให้นึกถึงพระ นึกถึงพระพุทธเจ้าอย่างเดียว เขาสนใจอะไร เขารู้สึกคอนเนคกับอะไร เชื่อมโยงกับอะไร ความดีที่เขาภาคภูมิใจก็ชวนให้เขาระลึกนึกถึง นึกถึงพระเสร็จแล้วปล่อยวาง หรือละทุกสิ่งเพราะถ้าไม่ละ มันตายสงบได้ยาก