พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 9 พฤศจิกายน 2565ถ้าพูดถึงแฮมเบอร์เกอร์แทบทุกคนก็นึกถึงแมคโดนัลด์ เพราะว่าร้านแมคโดนัลด์มีเรียกว่าทั่วโลกเลย เมืองไทยก็มีมากมายหลายสาขา ได้อ่านเรื่องราวของกำเนิดร้านแมคโดนัลด์ก็น่าสนใจ แมคโดนัลด์แห่งแรกเกิดขึ้นเมื่อสัก 70-80 ปีที่แล้ว โดยพี่น้อง 2 คน สองคนนี้เขามีความรักในการทำอาหาร แล้วเขาก็พยายามที่จะค้นสูตรอาหาร ทำให้แฮมเบอร์เกอร์ของเขามีรสชาติอร่อย แต่เขาทำมากกว่านั้น คือรู้จักคิดค้นวิธีการผลิตการบริการ ทำให้สามารถสนองความต้องการของลูกค้าได้อย่างรวดเร็ว เรียกว่าสั่งปุ๊บประเดี๋ยวก็ได้ปั๊บแล้ว เพราะว่ามีวิธีการผลิตที่รวดเร็ว

แล้วเขารู้จักวิธีการทำบริหาร คือร้านเขามีอาหารไม่กี่อย่าง 8-9 อย่าง ไม่เหมือนร้านอื่น ๆ ในเวลานั้น อาหารในเมนูเยอะแยะเลย แต่ร้านแมคโดนัลด์มีแค่ 9 อย่าง แล้วก็ที่เป็นหลักคือแฮมเบอร์เกอร์ นอกนั้นเป็นพวกมันฝรั่งทอดหรือเครื่องดื่ม เพราะฉะนั้นก็เลยบริการลูกค้าได้เร็ว ผลคือมีคนมาซื้อมาเข้าร้านเยอะแยะเลย บางคนไม่ได้เข้าร้านแต่ว่ามาซื้อแฮมเบอร์เกอร์โดยเฉพาะ ก็ต้องเข้าคิวยาวเลย มีคนแนะนำว่าร้านของเขามีคนนิยมแบบนี้ ไม่ลองขยายกิจการเรียกว่าเป็นลูกโซ่ (Chain Store) ขยายสาขาไปเรื่อย ๆ

ปรากฏว่าเขาสองพี่น้องมาพิจารณาแล้ว ไม่เอาดีกว่า แม้ว่ารายได้อาจจะมีโอกาสงอกเงยขึ้น อาจจะเป็นหลายสิบเท่าเลย ถ้าขยายกิจการในรูปของเปิดสาขาเป็นลูกโซ่ เขาบอกว่าถ้าทำแบบนี้ก็จะต้องเดินทางไปตามที่ต่าง ๆ กลางวันก็ต้องอยู่บนถนน กลางคืนก็ต้องนอนโรงแรม เพื่อที่จะหาสถานที่จะเปิดร้าน เสร็จแล้วก็ต้องหาผู้จัดการอีก เหนื่อย ปวดหัว ฉันไม่อยากมาเกี่ยวข้องกับการทำธุรกิจแบบนี้ ก็เลยพับไป

แต่ตอนหลังมีคนเสนอใหม่ บอกว่าก็ทำขยายกิจการในรูปแฟนใชส์ แฟรนไชส์คือขายสิทธิ์ ขายสิทธิ์ให้กับคนที่สนใจ แล้วก็ควบคุมคุณภาพสินค้าเท่านั้นแหละ แล้วก็รับส่วนแบ่งรายได้ ไม่ต้องไปหาทำเล ไม่ต้องไปเสียเวลาหาผู้จัดการ ให้ผู้ค้ารายย่อยที่ได้สิทธิ์นั้นจัดการเอง เขาก็สนใจ เขาก็เลยเริ่มเปิดขายแฟรนไชส์ ขายถูก ๆ ไม่ได้คิดแพง แล้วตอนหลังก็เริ่มจะขยายกิจการไปตามที่ต่าง ๆ แต่ว่าเขาสองพี่น้องอยากจะใส่ใจกับเรื่องการทำอาหารมากกว่า ไม่อยากมายุ่งเกี่ยวกับเรื่องการขยายกิจการ เลยไปจ้างคนหนึ่งขึ้นมาทำหน้าที่เป็นผู้จัดการขยายแฟรนไชส์ชื่อ เรย์ คร็อก คนนี้ต่อไปสำคัญมากเลย

เรย์ คร็อก เขาพบว่าธุรกิจของแมคโดนัลด์สามารถจะขยายกิจการได้มากมายเลย เพราะว่าอาหารก็ดี คุณภาพของอาหารก็ดี หรือการผลิตก็ดี มันล้ำยุค แถมชื่อก็เท่ห์ด้วย แมคโดนัลด์ (Mcdonald) มันดูติดดินดี พยายามขยาย ขายแฟรนไชส์ไปเยอะ ๆ แต่ว่าสองพี่น้องแมคโดนัลด์ไม่ค่อยเห็นด้วย เขาบอกว่าไม่ต้องขยายมาก แค่ 10 แห่งก็พอแล้ว เรย์ คร็อก เขาบอกว่าขยายเยอะๆ นี่รวยนะ รวยไม่รู้เรื่องเลย แต่ว่าสองพี่น้องบอกว่าเหนื่อยมากก็ไม่ดี เอาเท่านี้ก็พอแล้ว เพราะที่เป็นอยู่นี่ก็มีกินมีใช้ อยู่สุขสบายแล้ว ขยายกิจการไปเดี๋ยวคุณภาพของอาหารจะค่อย ๆ ลดน้อยถอยลง เพราะว่าเรย์ คร็อกบอกว่า ถ้าจะขยายกิจการต้องปรับเปลี่ยนเมนูบางอย่าง แต่สองพี่น้องไม่ยอม อยากจะรักษาของเดิมเอาไว้ เพราะว่ามันมีคุณภาพดีแล้ว

สุดท้าย เรย์ คร็อก ตัดสินใจซื้อธุรกิจของแมคโดนัลด์เลย แทนที่จะเป็นลูกจ้าง ขอซื้อหมดเลย ปรากฎว่าสองพี่น้องแมคโดนัลด์ก็ยอม ยอมขาย เพราะว่าฉันก็มีเงินพอแล้ว ฉันก็แค่ทำร้านร้านเดียวก็พอ ขายแฟรนไชส์ แต่ร้านของตัวก็ยังทำอยู่ เพราะเขามีความสุขกับการทำอาหาร ส่วนลิขสิทธิ์ยกให้เลยให้กับเรย์ คร็อก แล้วที่น่าสนใจคือ พอทำสัญญาส่วนแบ่งของสองพี่น้องได้น้อยมากเลย พูดง่าย ๆ คือ ขายในราคาที่ต่ำกว่าที่คนคาดคิดไว้ น่าจะขายราคาแพง ๆ แต่ปรากฎว่าสองพี่น้องแมคโดนัลด์ก็ไม่ได้เรียกร้องอะไรมาก หลายคนที่พอรู้เข้าก็เสียดาย ยิ่งมารู้ทีหลังว่า Mcdonald ขยายกิจการร่ำรวยเป็นพันเป็นหมื่นล้าน ถ้าหากว่าสองพี่น้องแมคโดนัลด์ยังเป็นเจ้าของอยู่ก็คงจะรวยไม่รู้เรื่อง แต่นี่เขายอมขายราคาถูก ๆ แล้วก็แค่เป็นเจ้าของกิจการร้านเดียว คือร้านที่เป็นต้นกำเนิด

มีคนมาถามเขาว่า เสียใจไหมที่ขายในราคาที่ต่ำมาก ทั้ง ๆ ที่น่าจะขายในราคาที่สูง อาจจะ 10 เท่าเลยก็ได้ สองพี่น้องแมคโดนัลด์บอกว่าไม่เสียใจเลย เพราะถ้าเกิดว่าฉันขายราคาแพง ๆ จริงอยู่ว่าฉันก็อาจจะอยู่ในบ้านที่หรู อาจจะเป็นตึกระฟ้า แต่ว่าชีวิตคงจะวุ่นวายมาก สุขภาพคงจะย่ำแย่ ป่วยนู่นป่วยนี่ แล้วก็ยังต้องยุ่งเหยิงเกี่ยวกับการหาทนายมาจัดการเรื่องภาษีรายได้ พูดง่าย ๆ คือ ถ้ารวยมากกว่านี้ชีวิตไม่มีความสุข สุขภาพกายก็ไม่ดี แล้วก็ชีวิตก็วุ่นวายมากกว่าเดิม กลายเป็นว่าเขาพอใจ เป็นคนที่รู้จักพอ ไม่ได้หวังรวยมาก อยากรวยก็มีแต่ว่ารู้จักพอ พอรวยมาถึงจุดหนึ่งแล้ว ฉันก็ไม่อยากจะรวยมากกว่านี้แล้ว เพราะอะไร เพราะรู้ว่าถ้ารวยมากกว่านี้ชีวิตก็จะเป็นทุกข์ สุขภาพก็จะแย่ ไม่ใช่แค่สุขภาพกาย สุขภาพจิตด้วย อันนี้นับว่าเป็นคนที่น่าสนใจ

หลายคนที่พอได้ฟังเรื่องราวของเขาแล้วนึกเสียดาย ทำไมแกโง่แบบนี้ ทำไมแกไม่ขายสิทธิ์ราคาแพง ๆ ดูซิ เรย์ คร็อก รวยไม่รู้เรื่องเลย รวยแบบเป็นเศรษฐีหมื่นล้านเลย แต่สุดท้าย เรย์ คร็อก ก็ไม่มีความสุข แม้ว่าจะมีเงินมากมายประสบความสำเร็จ แต่ไม่มีความสุข ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของเพื่อนฝูง ครอบครัว รวยมากแต่ว่าว่างเปล่าจากความสุขข้างใน ในขณะที่สองพี่น้องแม็คโดนัลด์เขาก็รวย แต่เขาก็รู้จักพอ แล้วก็ใช้ชีวิตแบบสมถะ ยังคงมีความสุขกับการขายอาหารทำอาหาร แล้วสิ่งที่เขาวางเอาไว้ วิธีการผลิตแฮมเบอร์เกอร์ รวมทั้งวิธีการบริหารร้าน ก็กลายเป็นสูตรมาตรฐานของร้านอาหารแบบ Fast Food ที่แพร่หลายอยู่ทุกวันนี้ อันนี้ไม่ใช่เป็นผลงานของเรย์ คร็อก แต่เป็นผลงานของสองพี่น้องแมคโดนัลด์ ชื่อริชาร์จกับมอริช

ที่น่าสนใจคือไม่ใช่ความฉลาดของเขาแต่คือความรู้จักพอ ที่จริงก็ฉลาดเหมือนกัน คือฉลาดในเรื่องของชีวิต คือเงินไม่ใช่คำตอบของทุกสิ่งทุกอย่าง มีเงินมากถ้าไม่รู้จักพอ มีแต่ทุกข์อย่างเดียวเลย แต่ถ้ารู้จักพอแล้วก็สบายกายแล้วก็สบายใจด้วย นี่คือเบื้องหลังของร้านแมคโดนัลด์ซึ่งคนไม่ค่อยรู้จักเท่าไหร่.