วันนี้เป็นวันคล้ายวันเกิดท่านอาจารย์พุทธทาสภิกขุ ถ้าท่านมีชีวิตอยู่ถึงวันนี้ท่านจะมีอายุ 115 ปี ท่านอาจารย์เป็นบุคคลสำคัญในพุทธศาสนาในเมืองไทย เรียกว่าหลายร้อยปีจึงจะมีบุคคลแบบนี้สักท่านหนึ่ง ท่านเป็นผู้ที่มีความรู้ในพุทธศาสนาอย่างลึกซึ้งทั้งปริยัติและปฏิบัติ ไม่ใช่รู้อย่างเดียวแต่ว่าลงมือปฏิบัติจนเห็นผลกับตนเอง และสามารถที่จะนำเอาความลุ้มลึกของพุทธศาสนามาเผยแพร่ด้วยภาษาสมัยใหม่ให้คนรุ่นใหม่เข้าใจ เรียกว่าทำให้พุทธศาสนามีชีวิตชีวา ดึงดูดคนรุ่นใหม่คนที่มีการศึกษาให้มาสนใจสิ่งที่เป็นแก่นแท้ของพระพุทธศาสนา

            ท่านเป็นผู้หนึ่งทีเดียวที่นำเอาหัวใจพุทธศาสนาโดยระดับปฏิบัติธรรมพระสงฆ์การรับรู้ชาวพุทธไทยในวงกว้างสมัยนั้นพุทธศาสนาในเมืองไทยกระแสหลักไม่ค่อยได้สอนทำสักเท่าไหร่นิทานก็มองข้ามไม่พูดถึงเพราะว่ามันเข้าใจยาก หรือเป็นเพราะว่าไม่สอดคล้องกับความคิดที่เป็นวิทยาศาสตร์ท่านพุทธทาสสามารถที่จะดึงเอาหัวใจของพุทธศาสนาซึ่งเป็นเรื่องยากให้กลับมาอยู่ในความสนใจของคนทั่วไปโดยเฉพาะคนที่มีการศึกษาด้วยวิธีการทำผู้ที่ร่วมสมัยกะดึกใจทุกคนคิดคำใหม่ๆหลายคำซึ่งเดี๋ยวนี้ก็แค่หลายทั่วไปเช่นจิตว่างตัวกูของกูอันนี้เต้นคำที่สามารถที่จะดึงดูดคนรุ่นใหม่ให้มาสนใจและศึกษาจนเข้าใจแพ้ของพระพุทธศาสนา

            ท่านอาจารย์พุทธทาสเป็นผู้ที่มีคุณสมบัติหลายประการที่น่าสนใจ ที่มีคุณูปการอย่างสูงต่อพุทธศาสนาในเมืองไทย อย่างแรกท่านเป็นผู้ที่ทำอะไรทำจริง ท่านเลี้ยงปลากัด ท่านเลี้ยงอย่างตั้งใจมากในการศึกษาค้นคว้า ทดลองผสมปลากัดหลากหลายชนิดจนได้สีสวยงาม ท่านไม่ได้เลี้ยงเพื่อเอามากัด มาพนัน แต่อยากเลี้ยงเพื่อผสมได้ดูสีสวยของปลากัด เกิดคววามเพลิดเพลิน

            มีเรื่องเล่าว่าตอนเด็ก เวลากลางคืน ถ้าจะเข้าห้องน้ำ จะต้องเดินผ่านต้นโพธิ์ เด็กแถวนั้นก็กลัวต้นโพธิ์เพราะว่าเวลากลางคืนเห็นผีเป็นประจำ แต่ว่าท่านตอนในวัยเด็กสามารถที่จะเดินผ่านต้นโพธิ์ได้โดยที่ไม่เกิดความกลัวเลย ไม่ใช่ว่าไม่กลัวผี แต่ท่านรู้วิธีก็คือว่า พอเวลาเดินผ่านต้นโพธิ์ท่านก็หลับตา คนเราถ้าหลับตาไม่เห็นต้นโพธิ์ แต่ใจก็ยังคิดได้นึกถึงผี ท่านก็มีวิธีการทำให้ใจไม่นึกถึงผีด้วยการนึกถึงปลากัดแทนหลับตา ภาพปลากัดสีสวยๆโผล่ขึ้นมาในจิตใจในมโนสำนึก พอเห็นปลากัดสีสวยๆใจท่านก็เพลิน ไม่มีที่ว่างแห่งความกลัวที่จะเข้ามาเล่นงานจิตใจ แสดงให้เห็นว่า ท่านมีความรู้ความเข้าใจจิตใจตัวเองด้วยว่าคนเรา ถ้าใจนึกถึงผีก็เกิดความกลัวขึ้นมา แต่ถ้าใจไม่นึกถึง มันก็ไม่กลัว และทำอย่างไรถึงใจไม่นึกถึงผี ก็นึกถึงสิ่งอื่นแทน เช่นนึกถึงปลากัด เพราะว่าท่านเลี้ยงปลากัดวันหนึ่งเป็นชั่วโมงๆ จนกระทั่งภาพปลากัดติดตาติดใจ พอนึกถึงเมื่อไหร่ก็ปรากฏขึ้นมาในความรับรู้เลย อันนี้ก็เป็นแสดงให้เห็นความเข้าใจในเรื่องของจิตใจตั้งแต่วัยเด็ก เรียกว่าท่านมีสมาธิดีก็ได้

            คุณสมบัติอีกประการหนึ่ง ท่านเป็นคนที่ใฝ่รู้ ท่านมีความอยากรู้ในเรื่องต่างๆมากมาย แต่ไม่ใช่รู้แบบไร้จุดหมาย ถ้าอยากรู้อะไร ท่านก็ศึกษาค้นคว้า อยากรู้เรื่องพระไตรปิฎก ก็ค้นคว้าจนรู้ ไม่ได้ศึกษาจากตำราอย่างเดียว ปฏิบัติด้วย หลายเรื่องที่ท่านอยากรู้ท่านก็ทดลอง เช่น อยากรู้ว่ายุงกัดทั้งคืนจะเป็นอย่างไรท่านก็ลองนั่งสมาธิให้ยุงกัด ยุงเป็นร้อยตัว รุมกัดท่าน ท่านบอกว่าเกือบจะทนไม่ได้ แต่ว่าก็ได้ความรู้ใหม่ได้ความรู้ว่า แม้ว่ามันจะปวดมันจะเจ็บอย่างไร แต่ว่าสิ่งที่เกิดขึ้นมีปิติ มันคุ้มกัน ท่านพูดว่าปวดอย่างไรก็เกิดปิติที่อดทน เกิดปิติที่เลี้ยงยงนับร้อยให้อิ่ม ท่านบอกว่าเกือบจะทนไม่ได้แต่ปิติที่ได้ มันคุ้มกันและก็ได้ความรู้ว่าปิตินี้สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกอย่าง ถ้าหากว่าเป็นการเอื้อเฟื้อช่วยเหลือสัตว์ อันนี้เป็นความรู้ที่ท่านได้มาด้วยการทดลองของตนเอง

            ท่านเคยอยากจะรู้ว่าถ้าอดอาหารแล้วจะเป็นอย่างไร หรือว่ากินแต่อาหารมังสวิรัติจะเป็นอย่างไร ท่านก็ทดลองทำทั้งพรรษาเลย แล้วก็ได้รู้ว่ามีข้อดีมีข้อเสียอย่างไร แต่อย่างที่รู้ มันก็ไม่ได้ช่วยทำให้พ้นทุกข์มันก็แค่การปฏิบัติที่อาจจะช่วยลดการเบียดเบียน แต่ว่าการพ้นทุกข์ต้องทำด้วยวิธีอื่น

            ถึงท่านแม้จะมีชื่อเสียงแต่ก็มีความถ่อมตนมาก ถึงแม้ว่าดู แต่ในใจท่านเย็น มีชายหนุ่มคนหนึ่งมาถามท่านถามท่านว่า ท่านอาจารย์สอนเรื่องจิตว่างมามากมาย ผมก็เชื่อว่าท่านอาจารย์ไม่โกรธไม่เกลียดแต่มีชอบไหม พูดจบก็ชี้หน้าเลย ท่านอาจารย์ก็พูดเรียบๆว่า ถ้าเผลอก็มี แค่ไม่ได้บอกว่าไม่มีความชอบ ความยินดีความพอใจไม่ใช่ว่าไม่มีพูด แต่ว่าถ้าเผลอก็มี แล้วท่านโกรธบ่อยไหม ชายคนนั้นถาม ท่านก็ตอบเรียบๆว่าของแบบนี้ถ้าปฏิบัติมากเท่าไหร่โอกาสเผลอก็น้อยเท่านั้น คนถามพอใจมาก คือนอกจากจะไม่โกรธที่ถูกซักขนาดนี้แล้ว ท่านตอบโดยไม่โอ้อวดแล้วก็ตอบอย่างให้ความรู้ว่า ถ้าปฏิบัติมากเท่าไรโอกาสเผลอก็มีน้อยเท่านั้น และท่านก็ไม่ได้บอกว่าท่านไม่ได้ไม่เผลอ อันนี้เป็นคุณลักษณะประการหนึ่งของท่านพุทธทาสที่มี

            ชี้ให้เห็นว่าท่านเข้าถึงการปฏิบัติ เวลาท่านพูดเรื่องตัวกูของกู ท่านไม่ได้พูดเฉยๆ ท่านก็พยายามลดละในการยึดติดในความเป็นตัวกูของกูด้วย อันนี้ก็เลยเป็นครูบาอาจารย์ที่มีคนให้ความเคารพนับถือ หลวงพ่อคำเขียนเคยไปปฏิบัติอยู่ที่สวนโมกข์ 2-3 ปีหลังจากได้ปฏิบัติกับหลวงพ่อเทียนแล้วด้วยความเคารพนับถืออาจารย์พุทธทาสมาก วันนี้เป็นวันคล้ายวันเกิดของท่านวันล้ออายุ ก็ควรที่เราจะระลึกถึงท่านอาจารย์พุทธทาส

- พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล แสดงธรรมก่อนฉันเช้า วัดป่าสุคะโต วันที่ 27 พฤษภาคม 2564