วันนี้เป็นวันบุญสำคัญของชาวบ้าน ไม่ใช่บ้านเราอย่างเดียวเรียกว่าทั้งประเทศเลย บุญเดือนสิบ เป็นบุญที่เราอุทิศหาบรรพบุรุษ ปู่ย่าตายายพ่อแม่ผู้ที่ล่วงลับ เรื่องนี้เป็นหน้าที่ของเราที่เป็นลูกหลาน แล้วชาวพุทธที่มีความกตัญญูรู้คุณ เมื่อญาติผู้ใหญ่ล่วงลับดับไปไม่มีอะไรที่จะเอาติดไปได้ นอกจากบุญและบาป ไปอยู่ในภพภูมิใด สิ่งที่ลูกหลานจะช่วยได้คืออุทิศบุญกุศลไปให้ และประเพณีเราเชื่อว่าเดือนสิบอย่างวันนี้ ญาติบรรพบุรุษทั้งหลายจะมาเพื่อที่จะรับส่วนบุญ เพราะฉะนั้นไม่ว่าลูกหลานอยู่ที่ใดก็จะพากันมาวัด แล้วก็ทำบุญอุทิศให้ พร้อมทั้งอาหารหวานคาวทั้งหลาย

            นอกจากการทำบุญอุทิศให้แล้ว อย่างหนึ่งที่เราต้องระลึกอยู่เสมอคือการรักษามรดกที่ท่านทิ้งไว้ให้ มรดกที่ท่านมอบไว้ให้กับเรา เช่นวงศ์ตระกูลเราก็ต้องรักษาไว้ รักษาวงศ์ตระกูลของท่านไว้ อย่าให้เสียชื่อเสียง ถ้าเราไม่รักษาวงศ์ตระกูลทำตัวผิดศีลผิดธรรม ทำความชั่วร้าย มันบ่แม่นเสียแต่ที่เราคนเดียวเด้อ มันเสียไปถึงวงศ์ตระกูล เขาถามว่านามสกุลอะไร วงศ์อะไรตระกูลอะไรก็เสียหายไปด้วย แบบนี้จะเสียไปถึงบรรพบุรุษ ไปอยู่ภพภูมิใดอาจจะพลอยเดือดร้อนไปด้วย เพราะว่าผู้คนแช่งชักหักกระดูก ว่าวงศ์นี้ตระกูลนี้สร้างปัญหาเสียชื่อเสียง อย่างนี้ก็เป็นหน้าที่ของเราต้องรักษาวงศ์ตระกูล แล้วก็ทำให้ดีขึ้น ทำให้วงศ์นี้ตระกูลนี้เป็นวงศ์ที่ดีตระกูลดี ชื่อเสียงดี เกียรติยศก็จะปรากฏกับบรรพบุรุษแม้ล่วงลับดับไปแล้วก็ตาม

            นอกจากวงศ์ตระกูลแล้ว มรดกที่ท่านทิ้งเอาไว้แล้วเราต้องรักษา คือประเพณีรวมทั้งศาสนา บรรพบุรุษของเราถึงแม้ว่าจะยากจนเป็นคนเล็กคนน้อย แต่ก็เป็นพุทธบริษัทที่ช่วยรักษาศาสนาสืบทอดประเพณีที่ดีงาม ถึงวันพระวันศีลก็มาจำศีล มาทำบุญ มาบำรุงศาสนา บำรุงพระสงฆ์ อย่างนี้เรียกว่าเป็นการสืบต่อศาสนา ทำให้ประเพณีดีๆยังคงอยู่ รวมทั้งบุญ ฮีตสิบสอง คองสิบสี่ อย่างที่เรามาทำบุญในวันนี้ถือว่ามาช่วยสานต่อฮีตสิบสอง ตอนนี้เหลือน้อยลงไปเรื่อยๆ จากสิบสองตอนนี้ไม่รู้ว่าเหลือเท่าไรแล้ว ถ้ามันหมดไปก็น่าเสียดาย อย่างน้อยๆก็มีรักษาเอาไว้บ้าง ไม่ครบสิบสองก็ยังดี คองสิบสี่ก็คือกัน เรื่องนี้ก็เป็นมรดกที่เราต้องรักษาไว้

            วันพระวันศีลเราก็มาจำศีล มารักษาศีลกัน มาทำบุญ มีกฐินมีผ้าป่าเราก็มา แต่ที่สำคัญก็คือการทำความดีด้วย เพราะว่าการทำความดีคือการรักษาศาสนาที่ดีที่สุด มีวัดใหญ่โต มีโบสถ์ยิ่งใหญ่ แต่คนบ่มีศีล ความดีก็บ่ได้ประพฤติปฏิบัติ ก็จะเหลือแต่ตัวอาคาร มีวัดแต่คนบ่ได้เข้าวัด เพราะว่าคนบ่มีศรัทธาในศาสนา เพราะว่าบ่มีศีล บ่มีธรรม หรือยิ่งกว่านั้นคือเกิดความวุ่นวาย บ้านเรือนหมู่บ้านแตกแยกขาดสามัคคี มีโจร มีขโมย มีคนติดยา มีคนเมา แต่ละคนอยู่ร้อนนอนทุกข์ อย่างนี้เรียกว่า พอเราบ่ได้รักษาศาสนา บ่ได้รักษาธรรม บ่ได้รักษาศีล ศีลก็บ่ได้รักษาเรา ก็อยู่ร้อนนอนทุกข์ แต่ถ้าเรารักษาศาสนาเอาไว้ อย่างน้อยๆ ถือว่าเป็นมรดกของบรรพบุรุษเรา ของพ่อแม่ปู่ย่าตายาย ความสุขความเจริญก็จะเกิดขึ้นกับเรา อยู่เย็นเป็นสุข

            ศาสนานี่สำคัญอยู่ที่คุณธรรมความดีเด้ บ่แม่นอยู่ที่ตัวโบสถ์ ตัวศาลา วิหาร ทำความดีที่บ้านของเราโดยเฉพาะคนไทยเราแต่ก่อน สิ่งสำคัญที่เป็นศาสนาของคนเราที่ปรากฏเด่นชัดคือ ความเมตตากรุณา เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ แต่ก่อนนี่บ้านไหนๆ ก็มีน้ำ มีโอ่งน้ำไว้ให้กับคนที่ผ่านไปผ่านมา แต่ก่อนทุกบ้านมีโอ่งน้ำ อันนี้เป็นเอกลักษณ์ของคนไทย ของหมู่บ้านไทย มีโอ่งน้ำมีน้ำเย็นๆ ให้ดื่ม อย่างนี้แสดงถึงความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ เดี๋ยวนี้บ้านเรานี่ก็หายไปแล้ว ที่กุดโง้วยังพอเห็นอยู่ มีบ้านอยู่สองสามหลังที่ยังเห็นว่ามีโอ่งน้ำอยู่ ให้คนได้ดื่มกิน แต่เดี๋ยวนี้คนก็กินน้ำที่บ้านแล้ว แต่อย่างน้อยก็แสดงถึงความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ แต่ถึงแม้ไม่มีโอ่งน้ำวางไว้หน้าบ้าน แต่ถ้าผู้คนมีความเอื้อเฟื้อกัน มันก็ดี มีอะไรก็อุดหนุนจุนเจือกัน

            คนสมัยก่อน บ้านไหนทำได้ปลาตัวใหญ่มาบางทีได้เนื้อก็แบ่งกัน ไม่ต้องรอว่าต้องเป็นงานแต่งงานหรืองานบวช หามาได้ก็เอามาแบ่งกัน หลวงพ่อปัญญาซึ่งท่านมรณภาพไปหลายปีแล้ว ท่านเล่าว่าตอนเด็กๆ สิ่งหนึ่งที่ท่านเบื่อคือพ่อแม่จะเรียกให้เอาขนมเอาอาหารไปแบ่งให้เพื่อนบ้าน วันไหนได้ปลาตัวใหญ่มา วันไหนได้เนื้อมา วันไหนได้ทุเรียนมาหลายลูก ก็บ่ได้กินคนเดียว บ่ได้กินแต่เฉพาะในบ้าน จะทำอาหารหม้อใหญ่ แกงหม้อใหญ่ ขนมหม้อใหญ่ แล้วก็เป็นหน้าที่ของเด็กชายปั่นนี่แหล ว่าให้เอาไปแจกเพื่อนบ้าน แจกให้ทั่วถึงเลย แล้วก็ทำบ่อยๆ จนกระทั่งเด็กน้อยบางทีก็เบื่อเพราะว่ากำลังเล่นลูกหิน กำลังเล่นไล่จับ แม่เรียกพ่อเรียกแล้ว ให้เอาอาหารไปแบ่ง แต่ตอนหลังพอโตขึ้นก็รู้ว่า โอ้ นี่แหละภูมิปัญญาภูมิธรรมของคนไทยไม่เคยกินคนเดียว

            พระพุทธเจ้าตรัสว่า กินคนเดียวนี่บ่มีความสุข กินคนเดียวหรือกินแต่ในบ้านเดียว นี่มันบ่ความสุข ต้องแบ่งให้ทั่วถึง อันนี้แหล่ะหัวใจของฮีตสิบสองคองสิบสี่ หัวใจของศาสนาพุทธ คือคิดถึงคนอื่น ช่วยเหลือคนอื่น เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่คนอื่น หลวงพ่อโพธิรังสี อดีตรองเจ้าคณะจังหวัดเชียงใหม่ เพิ่นบอกสมัยก่อนนี่ บ้านเพิ่นทำอาหารแค่หม้อเดียวอย่างเดียว แต่ว่ามีกินหลายอย่าง ทุกมื้อจะมีกินหลายอย่าง เพราะว่าทุกบ้านเขาปรุงอาหารหม้อเดียว แต่ว่าทำเยอะแล้วก็เอามาแบ่งกันเอามาแบ่งให้ทั่วถึง เพราะฉะนั้นแม้ว่าแต่ละบ้านทำอย่างเดียว แต่เวลากินมีกินหลายอย่างเพราะแบ่งปันกัน อันนี้เป็นกันตั้งแต่เหนือจรดใต้ตะวันออกตะวันตก ไม่ใช่เฉพาะภาคอีสานที่เดียว แบบนี้คือความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่คุณธรรม เป็นมรดกของปู่ย่าตายายของเราที่มอบไว้ให้กับลูกหลาน พวกเราก็มีหน้าที่รักษาไว้เด้ ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ความมีน้ำใจ ไม่ว่าจะเป็นใครมา ไม่ว่าจะเป็นคนในบ้าน คนแปลกหน้า ไม่ว่าจะเป็นฝรั่ง ไม่ว่าจะเป็นลาวเขมร เป็นมอญเป็นพม่า เราก็ช่วย ไม่มีการเลือกที่รักมักที่ชัง เผื่อแผ่ไปยังสัตว์ด้วย ให้สัตว์ได้อยู่เย็นเป็นสุข นี่คือมรดกที่เราต้องรักษาไว้

            มรดกอีกอย่าง คือป่าเขา ลำห้วย ธรรมชาติ เป็นของที่ปู่ย่าตายายเราบ่ได้สร้างขึ้น มีตามธรรมชาติ แต่เพิ่นรักษาเอาไว้แล้วก็ให้ความเคารพ สอนลูกสอนหลานว่า ในน้ำมีแม่คงคา ในดินมีแม่ธรณี ให้รักษาให้เคารพไว้ หลวงพ่อคำเขียนท่านบอกว่า เวลาเล่นน้ำจะฉี่ในน้ำก็บ่ได้เด้ ต้องขึ้นมาฉี่ข้างบน ฉี่ในน้ำก็ถือว่าอุบาทว์ หรือแม้แต่จะเตะน้ำ เลี้ยงควาย ควายมันชอบน้ำ อากาศร้อนๆ ก็ต้องใช้มือวักน้ำสาดน้ำให้ควาย จะใช้เท้าเตะบ่ได้เด้ ใช้เท้าเตะถือว่าไม่สุภาพ คนเฒ่าคนแก่เขาห้ามไว้ อย่าทำอย่างนั้น อย่าเตะน้ำ อย่าใช้เท้ากับน้ำ นี่แสดงถึงความเคารพ น้ำมาจากธรรมชาติ แต่ว่าปู่ย่าตายายก็บอกให้รักษาเอาไว้ รักษาด้วยการเคารพ ถือว่าเป็นของมีค่า เป็นของดี เป็นของที่ต้องเคารพ

            บุญข้าวสากนี่ตามประเพณีเราก็จะไปที่ไร่ไปที่นา อันนี้ก็เป็นอุบายให้ลูกหลานได้ไปดูแลไร่ ไปดูแลนา ดูแลธรรมชาติ ดูแลป่า ดูแลลำห้วย อย่าได้ทำลาย นี่เป็นมรดกของบรรพบุรุษเรา แต่ว่าเดี๋ยวนี้ผู้คนก็ลืมไปแล้วว่ามรดกของปู่ย่าตายายมีอะไรบ้าง ก็คิดแต่ว่าวันบุญเดือนสิบ บุญข้าวสากก็มาทำบุญที่วัด แต่ลืมไปว่า มีอย่างอื่นอีกที่ต้องทำที่เรียกรวมๆ ว่ารักษามรดก สืบทอดมรดกของปู่ย่าตายายเอาไว้ ไม่ว่าจะเป็นศาสนาประเพณี ไม่ว่าจะเป็นชื่อเสียงวงศ์ตระกูล ไม่ว่าจะเป็นธรรมชาติป่าเขาลำห้วยลำธาร เดี๋ยวนี้ป่าก็เหลือน้อยลงแล้ว แต่ก็ยังพอมีอยู่ให้เราได้รักษาไว้ แล้วก็ช่วยกันปลูก ช่วยกันสร้างให้มีมากขึ้น มาทำบุญเดือนสิบขอให้ระลึกถึงอันนี้เอาไว้ ความดีบุญกุศลจะได้ทำตลอดทั้งปี อย่าได้ทำแต่เฉพาะวันนี้วันเดียว แล้วความสุขความเจริญก็จะเกิดกับเรา อยู่เย็นเป็นสุข หมู่บ้านก็จะสงบราบรื่น ธรรมชาติก็จะสมบูรณ์ ฝนตกต้องตามฤดูกาล อันนี้แหละก็คือบุญที่เราต้องทำ ถ้าเราเชื่อฟังพ่อแม่ปู่ย่าตายาย ก็จะมีแต่ความสุขความเจริญ

            ที่สุดนี้ก็ขออ้างคุณพระศรีรัตนตรัย อำนวยอวยผลให้ทุกท่านทุกคนทุกบ้าน เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขะ พละ ขอให้อยู่เย็นเป็นสุข ปลอดภัย ไกลทุกข์ มีอุปสรรคใดๆ ภยันตรายใดๆ ก็ขอให้ก้าวข้ามได้ด้วยสติ ด้วยปัญญา ด้วยธรรมที่บำเพ็ญ ด้วยกุศลที่ได้รักษาเอาไว้ ให้ได้เจริญในธรรมยิ่งๆขึ้นไป จนกระทั่งเข้าถึงความสุขเกษมศานต์ มีพระนิพพานเป็นที่หมายด้วยกันทุกคนเทอญ