พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 26 มกราคม 2567

วันหนึ่ง ๆ เราได้อ่าน ได้เห็น ได้ยิน ได้ฟังข้อมูลข่าวสารเรื่องราวต่างๆ ทั้งที่เป็นภาพ เสียง และข้อความ วันหนึ่งไม่ใช่แค่หลักร้อย เป็นหลักพันเลย เพราะเดี๋ยวนี้เราใช้เวลาดูอยู่กับโทรศัพท์มือถือมาก มันก็เลยกลายเป็นแหล่งข้อมูลสื่อสารเรื่องราว แล้วก็ดึงดูดความสนใจของเราได้มากทีเดียวเฉพาะตั้งแต่ตื่นนอนถึงเช้า เราอาจจะเห็นภาพ เห็นข้อมูลเรื่องราวข่าวสารนับร้อยแล้วก็ได้ แล้วเราก็ควรจะทราบว่า สิ่งที่ผ่านตาผ่านหูเราทางโทรศัพท์มือถือ ที่เป็นความจริงก็มี ที่เป็นความเท็จก็ไม่น้อย รวมทั้งที่เป็นความจริงแบบเทียมๆ

ความเท็จหมายถึงข้อมูลข่าวสารที่ทำให้เราเข้าใจผิด อย่างเช่น ข้อความหรือภาพที่ว่ากินทุเรียนแล้วจะช่วยรักษาเบาหวานได้ กินทุเรียนแล้วจะรักษามะเร็งได้ อันนี้เป็นข้อมูลเท็จที่หลายคนก็เข้าใจผิด เพราะไปหลงเชื่อ แต่ก็มีข้อมูลเป็นภาพหรือข้อความบางอย่างที่เรียกว่า ความจริงเทียม หรือประดิษฐ์ขึ้นมา ก็ไม่ได้มีผลเสียหายอะไรมาก แต่มันไม่อยู่จริง เช่น ภาพสถานที่ ธรรมชาติที่สวยงาม หรือว่าภาพที่เป็นธรรมชาติเตะตาสวยงามที่ดึงดูดใจเตะตาพวกเรา แล้วมันก็เหมือนจริงมาก แต่ว่ามันไม่มีจริง

แต่ก่อนนี้เราก็พอจะจับผิดหรือแยกแยะข้อมูลข่าวสาร ภาพ เสียงข้อความเหล่านี้อันไหนจริง อันไหนเท็จ อันไหนเป็นความจริงเทียมๆ แต่เดี๋ยวนี้มันยากขึ้นเรื่อยๆ เพราะว่ามันมีสิ่งที่เรียกว่าปัญญาประดิษฐ์ AI สามารถที่จะสร้างภาพที่เหมือนจริงมาก ไม่ว่าจะเป็นภาพคน ธรรมชาติ สถานที่ ภาพเหตุการณ์ต่างๆ รวมทั้งข้อความหรือเป็นข้อมูลข่าวสารก็ได้ แต่ก่อนนี้พอจะจับผิดได้ เช่น ภาพที่ AI สร้างขึ้นมา เป็นภาพคน เหมือนจริงมากแต่ว่าเราพอดูสังเกตได้ ดูมือหรือนิ้วไม่สมส่วน หรือว่าบางทีหน้าปัดนาฬิกา ตัวเลขมันเพี้ยนๆ จับผิดได้ง่าย แต่เดี๋ยวนี้จับผิดได้ยากขึ้นเรื่อยๆ เพราะว่ามันเนียนมากเลย

เมื่อเร็วๆนี้มีคนพยายามทดสอบว่า มนุษย์เราจะมีความสามารถในการแยกแยะจับผิดได้ไหมว่า ภาพนี้หรือข้อมูลนี้ มันประดิษฐ์ขึ้นมาจาก AI หรือว่าเป็นผลงานของคนจริงๆ เขาเอาผู้รู้มาดูเลย มาดูภาพว่าเป็นฝีมือคนหรือเป็นฝีมือ AI ปรากฏว่าคนที่เป็นผู้รู้ผิดพลาดถึง 40% หรือ 39% คือบอกผิด แทนที่จะบอกว่าเป็นฝีมือของคน พอบอกว่าเป็นฝีมือของคนแต่ที่จริงแล้วเป็นฝีมือของ AI ขนาดผู้รู้ เพราะฉะนั้นตอนนี้จึงมีความพยายามผลิตโปรแกรมเพื่อมาจับผิดหรือว่าแยกแยะได้ว่าอันไหนเป็นฝีมือคน หรือว่าอันไหนเป็นฝีมือของ AI ก็อาศัยคอมพิวเตอร์เหมือนกัน AI ก็เหมือน computer มีโปรแกรมที่จะมาเช็คว่าภาพหรือข้อความนี้ประดิษฐ์โดย AI หรือเปล่า ก็ใช้คอมพิวเตอร์ แต่ว่าคอมพิวเตอร์หรือโปรแกรมที่ว่าก็ยังผิดพลาด ผิดพลาดถึง 10% แปลว่า AI ตอนนี้มันสามารถประดิษฐ์ภาพ เสียง ข้อความเหมือนจริงมาก ขนาดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ก็ยังจับไม่ได้

อันนี้ก็เป็นเรื่องที่เราต้องรับรู้เอาไว้ เพราะว่าอย่างที่ว่า เดี๋ยวนี้ข้อมูลข่าวสาร เรื่องราว ภาพ เสียง ข้อความ มันเข้ามาสู่การรับรู้ของเรา วันละเป็นพันเรื่อง หรืออาจจะมีมากกว่านั้น บางอย่างก็อาจจะไม่มีความเสียหายอะไร ถ้าเชื่อว่าเป็นความจริง แต่บางอย่างก็อาจจะเสียหายได้ เพราะฉะนั้นในยุคนี้เวลาเราเจออะไร โดยเฉพาะที่เห็นทางโทรศัพท์มือถืออย่างหนึ่งที่ต้องเตือนใจก็คือว่า อย่าเพิ่งรีบเชื่อ เพราะว่าแม้ว่ามันจะเหมือนจริง  แต่มันอาจจะไม่ใช่ของจริงก็ได้ อันนี้ก็ยากเพราะว่าเดี๋ยวนี้คนเราด่วนสรุป ด่วนเชื่อมาก เพราะว่าอะไรก็เป็นเรื่องเร่งรีบไปหมด 

นอกจากไม่ด่วนสรุปหรือไม่ด่วนเชื่อแล้ว ต้องรู้จักใคร่ครวญด้วย ใคร่ครวญด้วยสติปัญญาด้วยเหตุผล เช่น เวลาเจอข้อมูลว่า กินทุเรียนแล้วรักษาเบาหวานได้ ถ้าคิดสักหน่อยก็จะรู้ว่ามันเป็นไปไม่ได้ ที่จริงถ้าหากว่าเราใคร่ครวญสักหน่อย พวกแก๊งคอลเซ็นเตอร์หรือพวกมิจฉาชีพจะหลอกเราได้ลำบาก แต่เดี๋ยวนี้ผู้คนเชื่อแก๊ง Call Center หรือมิจฉาชีที่หลอกเราทางโทรศัพท์มือถือ ให้กดลิงค์บ้าง ให้โอนนี่บ้างเพราะว่าเราไม่ค่อยได้ใคร่ครวญเท่าไหร่

อันนี้คือข้อที่ 3 คือ รู้จักตรวจสอบ เวลามีคนมาอ้างว่าเป็นเพื่อนเราคนนั้นคนนี้ ขอให้โอนเงินมา เราก็ต้องเช็คหน่อยว่าจริงหรือเปล่าว่า เราก็ต้องหาทางติดต่อคนนั้น ไม่ใช่ไปหลงเชื่อ หรือว่าด่วนสรุป และยิ่งในยุคนี้ AI มีอิทธิพลมาก ก็ต้องใช้วิจารณญาณมากขึ้น และยอมเสียเวลาในการตรวจสอบ แม้ว่ามันจะเป็นข้อมูลข่าวสารที่ทำให้เราตกใจบ้าง ทำให้เราวิตกบ้าง แต่ว่าถ้าเรายอมเสียเวลาในการตรวจสอบเราก็อาจจะพบว่ามันไม่ใช่ความจริง ก็จะทำให้เราไม่ผิดพลาดเสียผู้เสียคนเสียหายผิดพลาดได้

ในโลกนี้หมุนเร็วและยิ่งหมุนเร็วเท่าไหร่เราก็ต้องยิ่งสรุปให้ช้าลง แล้วก็ใช้วิจารณญาณให้มากขึ้น รวมทั้งยอมที่จะเสียเวลาตรวจสอบถ้าเป็นเรื่องสำคัญ ถ้าผลีผลามด่วนสรุป ด่วนทำ ด่วนกด ก็อาจจะเสียใจภายหลังก็ได้.