พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้า วันที่ 24 สิงหาคม 2567

พูดถึงคำว่า แร้ง หลายคนคงรู้ดีว่าหมายถึงอะไร เคยมีนกชนิดหนึ่งชื่อ นกแร้ง คนไทยเรารู้ว่า แร้ง หมายถึง นก แต่น้อยคนที่จะเคยเห็นแร้งตัวเป็น ๆ ถ้าคนมีอายุหน่อยอาจจะเคยเห็น

อย่างอาตมาตอนเด็ก ๆ เคยเห็นแร้งมากินซากหมาที่ถูกรถชนบนถนน ถนนต่างจังหวัดสมัยก่อนมีซากหมาเยอะ เพราะว่าหมาไม่รู้จักรถที่มีความเร็วสูง เดินข้ามถนนก็โดนรถชนตาย แต่ซากหมาเหล่านี้ก็ไม่รอดพ้นสายตาของแร้ง แต่นั่น 50-60 ปีมาแล้ว ในเมืองไทยเดี๋ยวนี้หายากแล้ว

แต่ถ้าจะเห็นแร้งตัวเป็น ๆ ใครที่ไปอินเดียอาจจะเคยเห็น โดยเฉพาะตามชนบท เห็นเวลามันรุมทึ้งซากศพ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสัตว์ ซากสัตว์ที่มันรุมทึ้งบ่อยคือวัว เพราะว่าคนอินเดียเลี้ยงวัวเยอะ และแร้งสามารถจะรุมทึ้งซากวัวให้หมดจนเหลือแต่โครงกระดูกภายในเวลาแค่ 40 นาที เรียกว่าเป็นตัวกําจัดขยะที่ดีมาก เพราะว่าซากสัตว์เหล่านี้ถ้าปลอยทิ้งจะกลายเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคอันตราย

แต่เดี๋ยวนี้ในอินเดียนี้ก็หาแร้งหรือเจอแร้งตัวกันเป็น ๆ ได้ยากแล้ว เพราะอะไร เราอาจจะตอบสั้น ๆ ว่าเป็นเพราะการพัฒนา แต่รายละเอียดมีมากกว่านั้น คือเมื่อสัก 30 ปีที่แล้ว คนอินเดียเริ่มเลี้ยงวัวเป็นอาชีพ ทำฟาร์มเลย แล้วจะเลี้ยงวัวให้ได้ผลก็ต้องให้กินยาต้านอักเสบ หรือยาแก้อักเสบ เพราะว่าพอวัวอยู่กันเยอะ ๆ ก็ติดเชื้อได้ง่าย ฉะนั้น คนอินเดียจึงให้วัวกินยาตัวนี้ ซึ่งมีฤทธิ์แรงมาก

แต่ก็มีวัวบางตัวตาย ตายเพราะโรคอะไรก็แล้วแต่ คนอินเดียจะไม่ฝัง แต่ว่าจะเอาซากวัวไปทิ้งตามทุ่งนา อันนี้เป็นวิถีปฏิบัติที่ทำมานานแล้ว และพอวัวตายก็เอาไปทิ้งอยู่กลางทุ่ง เป็นอาหารให้กับแร้ง

แต่คราวนี้ ซากวัวที่เอาไปทิ้งเป็นอันตรายต่อแร้ง เพราะว่าเนื้อตัวมันมีสารเคมีตกค้างจากยาแก้อักเสบ ซึ่งเมื่อแร้งกินซากวัวเหล่านี้เข้าไป สารเคมีเหล่านี้ก็ไปสะสมอยู่ในตับและไตของแร้ง สุดท้ายแร้งก็ตาย ตอนหลังแร้งตายเป็นเบือเลยเพราะว่าซากวัวที่เอามาทิ้งให้แร้งกินไม่เหมือนเมื่อก่อน มีสารเคมีสะสมอยู่ในร่างกายของแร้ง สุดท้ายแร้งก็ตาย และเริ่มจะสูญพันธุ์ไป ไม่ถึงกับสูญพันธุ์ แต่ว่าเหลือน้อยลง

ทีนี้ พอแร้งมีน้อยลง แต่ว่าซากวัวยังมีอยู่เยอะ เกิดอะไรขึ้น มันก็ถูกปล่อยทิ้งไว้จนกระทั่งเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรค แต่บางแห่งบางที่จะมีสัตว์ชนิดอื่นมากิน เช่น หมา หรือหนู หมาหรือหนูกว่าจะกินซากวัวหมดก็ใช้เวลาหลายวัน ซากจึงเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคอย่างดี สุดท้ายหนูหรือหมาก็ติดเชื้อไปด้วย หรือแม้จะไม่ติดเชื้อ แต่บางทีก็กัดกันเอง พอกัดกันเองเชื้อก็แพร่ระบาด และเชื้อที่น่ากลัวคือ พิษสุนัขบ้า

หมาปกติแม้จะปล่อยทิ้งไว้ก็ติดเชื้อกันได้ง่ายอยู่แล้ว พิษสุนัขบ้า แต่พอมาสุมหัวกันกินซากวัวก็แพร่เชื้อ ทีแรกก็แพร่เชื้อสู่หมาด้วยกัน แต่ตอนหลังหมาแพร่พันธุ์เพิ่มจำนวนมากขึ้น เพราะมีอาหาร ก็ไปเร่ร่อนอยู่ตามหมู่บ้าน และไปกัดคน คนก็ติดเชื้อพิษสุนัขบ้า แล้วก็ตาย

และเขามีการศึกษาว่าการที่แร้งหมดไปจากอินเดียหรือหมดไปจากชนบทหลายแห่งในอินเดียมีผลอย่างไรต่อผู้คน พบว่าทำให้คนตายเพิ่มขึ้นมากทีเดียว ฝรั่งเขาศึกษาว่า ช่วงปี 2000-2005 ห้าปีนี้มีคนตายเพราะแร้งหายไปจากชนบทเท่าไร

พบว่าคนตายถึง 500,000 คน ตายเพิ่มขึ้น 500,000 คนในช่วงเวลา 5 ปี เขาดูจากว่าพื้นที่ไหนที่ไม่มีแร้งและมีคนตายเพิ่มขึ้นหรือไม่ พบว่าแต่ละปีมีคนตายเพิ่มขึ้น 5 เปอร์เซ็นต์ เท่ากับ 100,000 คน 5 ปี ก็ 500,000 คน

ในขณะที่พื้นที่ที่ยังมีแร้งอยู่ คนไม่ได้ตายเพิ่มขึ้นเลย หมายถึงตายเพราะโรค เขาจึงสรุปว่าการที่แร้งหมดไปจากชนบทหลายแห่งทำให้คนตายเพิ่มขึ้นถึง 500,000 คน ในช่วงเวลา 5 ปีเท่านั้น ตายเพราะโรคพิษสุนัขบ้า ตายเพราะโรคติดเชื้อ ยังไม่นับถึงเงินจำนวนมหาศาลที่จ่ายไปเพื่อรักษาพยาบาลคนป่วย

อันนี้ชี้ให้เห็นว่าธรรมชาติสัมพันธ์กันมาก แร้งถ้าหมดไป คนก็ล้มตาย คนเราไม่คิดว่าการที่แร้งหมดไปจะมีผลกระทบอะไรกับคน แต่ที่จริงแล้วมีผลกระทบมาก อันนี้เท่ากับชี้ให้เห็นว่าความสัมพันธ์ระหว่างคนกับธรรมชาติใกล้ชิดกันมาก และเปราะบางด้วย อะไรเกิดผลกระทบขึ้นมาก็ส่งผลตามมา

เอาง่าย ๆ การที่เราใช้ยาฆ่าแมลงเวลาเราทำสวนส่งผลกระทบมากต่อสัตว์ โดยเฉพาะสัตว์ที่บอบบางและมีคุณค่า มีประโยชน์ เช่น ผึ้ง ผีเสื้อ และค้างคาว พวกนี้กินผลไม้ในสวน และดูดน้ำหวาน แต่พอผลไม้มีสารเคมีปนเปื้อน สัตว์เหล่านี้ ผึ้ง ผีเสื้อ ค้างคาว จึงพลอยได้รับผลกระทบ ตาย พอตายเข้าก็ไม่มีสัตว์ที่จะมาช่วยผสมเกสร คนก็เดือดร้อน เพราะว่าทำสวนแล้วไม่ได้ผล

อาหารของคนเราได้มาจากสวนเยอะ ฉะนั้น คนที่เดือดร้อนไม่ใช่แค่เฉพาะชาวสวน แต่ว่าคนทั่วไปด้วย อาหารที่เรากินเป็นเพราะอานิสงส์ของผึ้ง ผีเสื้อ และค้างคาวมาก แต่พอสัตว์เหล่านี้ล้มตายไปเพราะยาฆ่าแมลงที่เราใช้ในการเกษตร สุดท้ายก็เดือดร้อนกันมากมาย พ่อค้าแม่ค้า ชาวสวน ผู้บริโภค คนที่ขับรถขนส่งอาหารผลไม้เหล่านี้ ได้รับผลกระทบหมด เพียงเพราะว่าผีเสื้อ ผึ้ง ค้างคาวล้มตาย เพราะการใช้ยาฆ่าแมลงในเรือกสวนไร่นา

เพราะฉะนั้น เรื่องของธรรมชาติเป็นเรื่องที่เราต้องศึกษาให้เข้าใจ เพราะว่าเราทำอะไรลงไปจะมีผลกระทบมาก อย่างเช่นที่เขากำลังพูดกันมากเรื่องปลาหมอคางดำ มันเป็นเอเลี่ยนซึ่งสามารถจะส่งผลกระทบต่อวงจรของสัตว์ และส่งผลกระทบต่อคนได้ในที่สุด จึงเป็นเรื่องที่น่ากลัวมาก

ไม่ใช่เฉพาะปลาหมอคางดำเท่านั้น เอเลี่ยนชนิดอื่นก็เหมือนกัน พอมันทำให้สัตว์บางชนิดสูญหายไป ก็มีผลกระทบตามมาเป็นลูกโซ่ สุดท้ายก็มาถึงคน แล้วคนก็เดือดร้อน รวมทั้งชาวนาชาวสวน และผู้บริโภคด้วย.