พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 21 สิงหาคม 2567
เมื่อเกือบร้อยปีที่แล้วมีการแข่งเรือเป็นส่วนหนึ่งของกีฬาโอลิมปิก ก็มีนักกีฬาหลายชาติที่ลงแข่งขันกีฬาประเภทนี้ มีชายคนหนึ่งชาวออสเตรเลียแกมุ่งมั่นมากที่จะชิงเหรียญทองจากการแข่งขันประเภทนี้ เรียกว่าซ้อมอย่างจริงจังต่อเนื่องกันมาหลายปี แล้วก็ได้แชมป์มาหลายงานแล้ว
โอลิมปิกครั้งนี้ก็เช่นกัน แกก็มุ่งมั่นมากที่จะได้เหรียญทอง พอลงแข่งครั้งนี้แกก็เป็นตัวเก็ง แล้วก็มีชาติอื่นฝีไม้ลายมือก็ไม่ได้ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน แกต้องทุ่มเทมากตอนแข่งขัน แบบว่าทุ่มพลังเข้าไปเต็มที่ การพายเรือของแกก็นำมาจนกระทั่งถึงครึ่งทาง ปรากฏว่ามีฝูงเป็ดกำลังว่ายข้ามแม่น้ำ ตัดหน้าเรือ แกทำยังไง
ใจหนึ่งแกก็อยากได้เหรียญทอง แต่ว่าอีกใจหนึ่งก็สงสารเป็ดเหล่านี้ ถ้าแกไม่ยั้งยังพายเรือต่อไปเรื่อยๆ เรือคงจะชนหรือกระแทกฝูงเป็ดเหล่านี้ ก็เลยชะลอ เพื่อให้ฝูงเป็ดข้ามผ่านเรือไปก่อน กว่าฝูงเป็ดจะผ่านไปได้อย่างปลอดภัยก็ปรากฏว่า เรือของชาติอื่นก็แซงแกไปแล้ว และกว่าที่จะเริ่มต้นทำสปีดให้มันได้เหมือนเดิมก็ใช้เวลา
แต่ว่านักกีฬาออสเตรเลียคนนี้ก็ไม่ท้อถอยก็จ้ำๆ เร่งฝีพายจนกระทั่ง 1000 เมตรสุดท้ายนี่แกก็สามารถที่จะพาเรือถึงเส้นชัยก่อนชาติใด เรียกว่าได้เหรียญทองแล้วก็ทำเวลาได้ดีมาก ทำลายสถิติ
คนก็ทึ่งมากว่าขนาดชะลอกลางทางก็ยังสามารถที่จะเอาชนะคู่แข่งชาติอื่นๆ ได้ แถมทำเวลาได้ดีกว่า ถ้าไม่ชะลอนี่ก็คงจะทำเวลาได้ดีกว่านี้แน่นอน คนทึ่งว่า ขนาดต่อให้คู่ต่อสู้หรือคู่แข่งนี้ล่วงหน้าไปแล้วยังสามารถที่จะกวดไล่ทัน แล้วก็นำหน้าจนถึงเส้นชัยก่อนใครได้
แต่ว่าที่น่าทึ่งก็คือ การที่ชายคนนี้แกไม่เอาเหรียญทองเป็นใหญ่ ใจหนึ่งก็อยากได้ชัยชนะ อยากได้เหรียญทอง อยากเป็นที่หนึ่งนะ แต่ก็เห็นชีวิตของเป็ดมีความสำคัญกว่า แม้ว่าจะลงทุนลงแรงซ้อมมาเป็นปีๆ เพื่อที่จะรอวันนี้ แต่พอถึงเวลาอย่างนั้นจริงๆ แม้จะมีอุปสรรคนะ แต่ว่าก็ยอม ยอมเพื่ออะไรนะ ยอมเพื่อให้เป็ดเขาอยู่รอดปลอดภัย อันนี้คือสิ่งที่น่าทึ่งกว่า
คือคนเราเนี่ยก็ต้องถือว่าชัยชนะ หรือความสำเร็จ เหรียญทองนี้เป็นเรื่องสำคัญ แต่สำหรับนักกีฬาออสเตรเลียคนนี้นี่ชีวิตของเป็ดน้อยๆ นี่สำคัญกว่า สำคัญพอที่จะยอมให้เหรียญทองหลุดมือไปได้ ด้วยการชะลอเรือ แต่พอเป็ดอยู่รอดปลอดภัยแล้ว ก็ทำเต็มที่เลยจนกระทั่งถึงเส้นชัยก่อนใคร
ความห่วงใยเห็นคุณค่าของชีวิตเป็ดมันสะท้อนถึงความเมตตากรุณา
คนเราทุกคนก็มีความเมตตากรุณา แต่ว่าส่วนใหญ่พอถึงเวลาแข่งขัน คนส่วนใหญ่ก็นึกถึงชัยชนะจนลืมความเป็นมนุษย์ ลืมที่จะให้เมตตากรุณานี้มันเข้ามามีอิทธิพลต่อจิตใจ
เมตตากรุณานี่เป็นส่วนหนึ่งของความเป็นมนุษย์ และเป็นส่วนสำคัญด้วย ถ้าเรานึกถึงแต่ชัยชนะจนลืม หรือไม่เปิดพื้นที่ให้กับความเมตตากรุณา ก็หมายความว่าเราลืมความเป็นมนุษย์ นั่นคือสิ่งที่จะบั่นทอน ทำร้ายเราในระยะยาว
คนเราจะนึกถึงแต่ชัยชนะจะให้ความสำคัญกับชัยชนะอย่างไรก็อย่าลืมความเป็นมนุษย์ แต่บ่อยครั้งเราคิดถึงชัยชนะมากเกินไป จนลืมความเป็นมนุษย์ ชัยชนะที่ว่าอาจจะไม่ใช่ชัยชนะในการแข่งขัน อาจจะเป็นชัยชนะในการโต้เถียง ชัยชนะในความขัดแย้ง เวลาโต้เถียงกันนี่บ่อยครั้งอยากจะเอาชัยชนะจนลืมนะ ลืมความเป็นมนุษย์เลย บางทีลืมความเป็นพ่อเป็นแม่ ลืมความเป็นลูก อย่างนี้ก็มีเยอะ
มีพ่อคนหนึ่ง ลูกชอบกลับบ้านดึก พ่อก็เตือนแต่ลูกไม่ฟัง พ่อก็ไม่พอใจที่ลูกไม่เชื่อฟัง รู้สึกว่าท้าทายอำนาจของพ่อ ก็เลยด่าว่า ลูกพอถูกด่าว่าก็ไม่ยอม เถียง พ่อพอเห็นลูกเถียงก็รู้สึกว่า ลูกนี่ทำไมถูก พ่อต้องการเอาชนะลูก ต้องการทำให้ลูกยอมรับว่าลูกนี่ทำไม่ถูก
เถียงกันไปเถียงกันมายิ่งเถียงหนักเพราะลูกก็ไม่ยอมแพ้ พ่อต้องการชนะลูก สุดท้ายก็ใช้กำลังตบตีลูก อันนี้เรียกว่าต้องการชัยชนะจนลืมความเป็นพ่อไป ยังดีนะที่แค่ใช้มือใช้ไม้ บางรายนี่ใช้ปืนเลยนะ คงเพราะว่าถูกลูกท้าทายมาเป็นเวลานาน ไม่รู้จะกำราบลูกยังไง ไม่รู้จะเอาชนะลูกยังไง ใช้เสียงที่ดังกว่าลูกก็ยังไม่ยอมแพ้ ตัวเองก็ยังไม่ได้ชัยชนะ สุดท้ายก็เลยใช้ปืนจัดการกับลูกเสียเลย พ่อทำอย่างงั้นกับลูกได้ยังไง ก็เพราะพ่อลืมความเป็นพ่อเพราะต้องการชนะ
ลูกก็เหมือนกัน บางทีก็ต้องการชนะพ่อ พอพ่อว่าลูกผิด ลูกก็เถียง พอถูกด่าแรงๆ ลูกก็อยากจะใช้กำลังต่อยพ่อ แต่ที่ยั้งเอาไว้ก็มี แต่ที่ลืมตัวก็มีไม่น้อยต่อยพ่อ หรือทำร้ายพ่อ เพราะอะไร เพราะต้องการชัยชนะ เถียงสู้ไม่ได้ก็ใช้กำลังเสียเลย นี่เรียกว่าต้องการชัยชนะจนลืมความเป็นลูก
ผัวเมียก็เหมือนกัน เถียงกันไปเถียงกันมา บางคนผัวงอนง้อเมีย ที่เมียทิ้งผัวไปเพราะว่าเมียนี่ทนไม่ได้ที่ผัวชอบด่าชอบว่าชอบทำร้าย อยู่ด้วยกันไม่ได้ก็หนี ผัวก็สำนึกผิดไปวิงวอนร้องขอให้กลับมา เพราะว่าลูกที่ถูกทิ้งไว้ ยังเด็ก ยังเล็กอยู่เลย ขวบสองขวบ พ่อนี่ดูแลลูกไม่ไหว งอนง้อเมียให้กลับมา เมียก็ไม่ยอมกลับ
ผัวโมโหมากรู้สึกว่าเสียศักดิ์ศรี พยายามงอนง้อแล้วเมียก็ยังไม่สนใจ รู้สึกเสียหน้า รู้สึกพ่ายแพ้ก็เลยต้องการเอาชนะเมียโดยการใช้กำลัง คราวนี้ใช้ปืนยิงเมียตายเพราะต้องการชัยชนะ
นี่เรียกว่าหมกมุ่นกับชัยชนะมากจนลืมความเป็นมนุษย์ จนลืมความเป็นสามี เราต้องระวังนะเวลาเรามุ่งมั่นจะทำอะไร บางทีไม่ใช่แค่ชัยชนะ อาจจะหมายถึง เงินทอง ชื่อเสียง ความสำเร็จ มุ่งมั่นกับมันมากจนลืม ลืมความเป็นพ่อ ลืมความเป็นแม่ ลืมความเป็นลูก ต้องการประสบความสำเร็จในงานการ จนไม่มีเวลาให้กับลูก ไม่มีเวลาให้กับพ่อแม่ อันนี้ก็เรียกว่าลืมเหมือนกันนะ ลืมความเป็นพ่อ ลืมความเป็นแม่ ลืมความเป็นลูก
บางทีก็ลืม มาปฏิบัติธรรมต้องการจะปฏิบัติธรรมให้พ้นทุกข์ ให้นิพพาน จนลืมเลยนะแม่ป่วยยังไง พ่อป่วยยังไงไม่สนใจ แต่ฉันจะเอานิพพานลูกเดียว ไม่มีเมตตากรุณาต่อลูก หรือต่อพ่อแม่ หรือบางทีต่อพี่น้อง อย่างนี้ก็มี
เพราะฉะนั้นสำคัญมากเลยนะ เราทำอะไรก็ตามจุดหมายแม้จะดีงามอย่างไรก็อย่าลืมความเป็นมนุษย์ ยังคงมีความเมตตากรุณาอยู่ในจิตใจ ไม่ปล่อยให้มันถูกกลบถูกลืมไป เพราะหวังชัยชนะหรือหวังจะบรรลุถึงสิ่งที่ต้องการ.