เมื่อตอนผมเดินทางไปประเทศธิเบต วัตถุประสงค์สำคัญ ก็คือไปเดินทางจาริกรอบภูเขาไกรลาส ที่ว่าแล้วนี้นะครับ แต่ผมก็ได้ปรารภกับผู้อำนวยความสะดวกให้กับผมว่า ผมได้ศึกษาวิชาพระพุทธศาสนาในนิกายต่างๆ โดยเฉพาะสายวัชรยาน ซึ่งผมมีความชื่นชอบในเชิงความคิดทฤษฎีอยู่เป็นส่วนตัวอยู่แล้ว ผมใคร่ปรารถนาที่จะได้พบครูสายวัชรยานสักท่านหนึ่ง เพื่อผมจะได้มีครูที่มีชีวิต ครูที่ผมสัมผัสตัวตนของท่านได้จริงๆ ท่านผู้ซึ่งอำนวยความสะดวกให้ผมก็บอกเป็นนัยๆ ว่าจะพยายาม

วันที่เราเดินทาง พบกันที่สนามบินสุวรรณภูมิ เพื่อจะขึ้นเครื่องบินไปนครเฉิงตู ที่มณฑลเสฉวน ประเทศจีน ท่านที่ผมขอความกรุณาเช่นที่ว่านั้น ได้มาบอกกับผมด้วยความปิติยินดีว่า อาจารย์โชคดีมาก บุคคลที่ควรจะได้เป็นครูอาจารย์ที่ดิฉันปรารถนาจะให้อาจารย์พบนั้น ปัจจุบันนี้ท่านมาพำนักที่นครเฉิงตู บ่ายวันนี้ เมื่อเราไปถึงเฉิงตูแล้วจะพาอาจารย์ไปพบท่าน ผมรู้สึกตื่นเต้น มีความรู้สึกที่ดีมากๆ ผมไม่ค่อยตื่นเต้นกับการได้พบคนมานานแล้ว แต่วันที่ได้รับข่าวสารนี่ ผมรู้สึกตื่นเต้นเป็นที่สุด และสุดท้ายเมื่อเครื่องบินพาเราไปถึงเฉิงตู ทานอาหารกันเสร็จเรียบร้อยแล้ว ในช่วงเย็นของวันนั้น ผมก็ได้ไปพบบุคคลผู้นี้ ซึ่งข้อมูลที่ผมทราบจากการสอบถามจากบุคคลพาผมไป เขาบอก คนผู้นี้เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณของธิเบตที่น่าจะมีชีวิตเหลืออยู่ เป็นรุ่นสุดท้ายที่ยังมีชีวิตอยู่ในธิเบต เพราะว่าธิเบตหลังจากที่จีนเข้าไปยึดครองแล้ว เขาก็ไม่ส่งเสริมให้มีการเผยแพร่พระพุทธศาสนา รวมถึงนำเอาจับเอาผู้นำทางศาสนาไปคุมขัง

บุคคลผู้นี้เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ ในขณะที่กองทัพปลดแอกประชาชนจีนเข้าไปยึดธิเบตได้ และท่านถูกจับเป็นนักโทษ ท่านมีความสำคัญ ถ้าดูจากหมายเลขประจำตัวก็น่าจะพอบอกได้ เพราะหมายเลขประจำตัวนี้เขาจะเรียงจากความสำคัญที่ต้องใส่ใจเป็นพิเศษ ท่านเป็นนักโทษหมายเลขสอง ก็คือหมายความว่ามีบุคคลอื่นสำคัญกว่าท่านอีกหนึ่งคน ว่างั้นนะครับ ท่านถูกจำคุกอยู่ 21 ปี ไม่ได้จำคุกในความหมายว่าไปอยู่ในคุกอย่างผู้มีเกียรตินะครับ ในฐานะซึ่งเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณของพุทธศาสนา ท่านถูกจำคุก ขังคุกมืดและก็ถูกทรมาน ผลจากการถูกทรมานเป็นเวลานาน ทำให้ท่านร่างกายพิการ นี่คือ ข้อมูลที่ผมทราบ

เมื่อผมไปพบบุคคลผู้นั้น ซึ่งตอนที่ผมพบท่านนั้น อายุท่าน 84 ปี ท่านเป็นชายแก่ ร่างกายพิการ ตอนที่นั่งต้อนรับผม หรือแขกของท่านนี่ ท่านนั่งอยู่บนโซฟา และมีผ้าคลุมปิดส่วนช่วงล่างไว้ เมื่อแสดงความคารวะท่าน ท่านก็ให้เกียรตินั่งสนทนา มีโซฟาซึ่งเรานั่งหันหน้าเข้าหากัน

ความรู้สึกว่าผมได้พบครู ซึ่งเป็นความรู้สึกที่ยิ่งใหญ่ก็คือตอนที่ผมถามท่านว่า ตลอดเวลา 21 ปีที่ท่านคุมขังอยู่ในคุก ช่วงใดเป็นช่วงที่เลวร้ายที่สุด นั่นก็คือหมายความว่าตลอดเวลาที่ถูกขังอยู่นี่นะครับ ท่านไม่ได้อยู่เฉยๆ ท่านถูกทรมานด้วย ถูกทำให้พิการ ประเด็นที่เป็นความหมายที่ลึกซึ้งและยิ่งใหญ่ก็คือ ท่านยิ้มให้ผมทันทีที่ได้รับคำแปลว่าคำถามของผมหมายความว่าอย่างไร ท่านยิ้มให้กับผม พร้อมกับตอบด้วยคำตอบที่ง่ายๆ แปลเป็นไทยได้ความว่า ช่วงที่ท่านเผลอโกรธผู้คุมที่ทรมานท่าน ทันทีที่ผมได้ยินคำตอบของท่าน ผมไม่รู้จะทำยังไงได้ดีไปกว่าทรุดตัวลงนั่งและก็คลานเข่าเข้าไปและก้มลงกราบท่านที่ตักของท่าน ตักของท่านที่มีผ้าคลุมไว้ ที่ผมสัมผัสกับเข่าที่มีผ้าคลุมอยู่และรู้ว่าเข่านั้นพิการไปแล้ว น้ำตาผมไหลออกมาด้วยความปิติ ผมจำได้เพียงแค่ว่าท่านใช้มือซ้าย-ขวาของท่านมาบีบไหล่ผม ผมสัมผัสได้ถึงแรงที่ท่านบีบไหล่ผมแล้วก็สวดสาธยายบทมนต์ ผมน้ำตาไหลออกมาด้วยความตื้นตันว่านี้คือความหมายของครูที่แท้ที่ผมรู้สึกได้ ครูที่เปิดเผยให้ผมได้ตระหนักได้ถึงความหมายอันยิ่งใหญ่ มหัศจรรย์ คำถามที่ว่า ช่วงใดเป็นช่วงที่เลวร้ายที่สุด ในความคิดคนทั่วไปคงจะนึกถึงช่วงที่ตัวเองถูกกระทำ ที่มันกลายมาเป็นความหมายที่เราเจ็บปวดมาก แต่คำตอบของครูท่านกลับตอบว่า “ช่วงที่เผลอโกรธคนที่ประทุษร้ายท่าน” ท่านพูดขณะที่ยิ้มให้ผม และความรู้สึกประมาณนี้นะครับ เป็นความรู้สึกที่ผมรู้สึกได้เลยว่า นี่คือหัวใจสำคัญ หัวใจสำคัญของการเรียนรู้และการปฏิบัติตามคติทางพระพุทธศาสนา เพราะจริงๆ แล้วนะครับ จริงๆ แล้ว ความหมายที่วิเศษงดงามที่สุดของการอุบัติขึ้นมาเป็นโลกมนุษย์นี้ ไม่มีอะไรที่มันเลวร้ายมากไปกว่าการที่เราปล่อยให้จิตของเราถูกครอบงำด้วย ความโลภ ความโกรธและความหลง

ผมเอ่ยถึงครูท่านนี้นะครับ ท่านมีชื่อ ที่ผมเรียกท่านเป็นชื่อว่า ท่านลาเซ ริมโปเช ท่านเป็นบุคคลที่สำคัญในความรู้สึกของผม ท่านเสียชีวิตแล้วนะครับ ผมนั่งลงเขียนการเดินทางรอบภูเขาไกรลาส ชื่อว่า ไกรลาสการจาริกบนวิถีแห่งศรัทธา เพื่ออุทิศให้กับท่านครับ ด้วยความเคารพและด้วยความรู้สึกที่ดี

ผมเอาเรื่องนี้มาเล่ากับนักศึกษาสันติศึกษา เพื่อจะพูดถึงหัวใจสำคัญประการหนึ่งที่ผมอยากจะใช้เวลาในวันนี้ในการพูดคุยกันในรายละเอียดเชิงลึก ว่าหัวใจสำคัญของสิ่งที่เราเรียกกันว่าความรุนแรงและความสงบสันตินั้นมันอยู่ในใจของเราเองครับ มันอยู่ในใจของเราเอง ถ้าเมื่อใดที่เราสามารถทำให้สิ่งที่เรียกกันว่าความสงบสันติเกิดขึ้นในใจเรา ก็จะเป็นผลานิสงส์ที่ก่อให้เกิดความสันติขึ้นในปริมณฑลโดยรอบได้ แต่ถ้าเมื่อใดที่เรามีความโกรธแค้นนะครับ ความรุนแรงในตัวเราก็จะกลายมาเป็นความรุนแรงที่เกิดขึ้นในทางสังคม เพราะฉะนั้น สิ่งที่มันเป็นหัวใจสำคัญตรงนี้นะครับ ผมจึงนำมากล่าวไว้เป็นประเด็นที่จะพูดคุยกับทุกท่านในความหมายนี้ และผมเชื่อว่าการเปิดสอนวิชาสันติศึกษาขึ้นในสถาบันการศึกษาของสงฆ์ คือในสถาบันการศึกษาทางพระพุทธศาสนาก็คงจะไม่เป็นไปในหลักการอื่นมากไปกว่าหลักการนี้ ที่เป็นหัวใจสำคัญนะครับ ที่นี้หลักการที่หัวใจสำคัญนี้นะครับ มันมีประเด็น มันมีมิติอะไรที่มากมาย

แน่นอนนะครับ ผมพูดดูฟังง่าย หรือแม้กระทั่งที่ผมกล่าวอ้างถึง ท่านอาจารย์ลาเซ ริมโปเช ก็ดูเหมือนกับจะเป็นเรื่องง่าย แต่จริงๆ บุคคลผู้นี้ เขามิใช่บุคคลที่เกิดมาธรรมดาๆ เมื่ออายุน้อยๆ เขาได้รับพยากรณ์ว่าเป็น ตวนกู คือผู้ที่มีวิญญาณของ รินโปเชองค์ก่อนมาเกิดเป็นตัวท่านใช่ไหมครับ เพราะฉะนั้นท่านจึงได้รับการฝึกฝนปฏิบัติมาเป็นอย่างดี แม้กระทั่งตอนที่ถูกเขาจับไปก็อยู่ในฐานะของผู้นำ ความรู้สึกประมาณนี้เป็นความรู้สึกของบุคคลผู้ซึ่งผ่านการบ่มเพาะมาแล้วเป็นอย่างดี แต่สิ่งที่ผมอยากจะเล่านิดเดียวเพิ่มเติมนี้นะครับ และผมก็คิดว่านี้เป็นความหมายที่สำคัญ

ตอนที่ผมจะกราบลาท่านอาจารย์ลาเซ ริมโปเช เพื่อจะได้ไปเดินทางจาริกรอบไกรลาส นอกจากท่านอำนวยพรส่วนอื่นแล้ว มันมีส่วนอื่นที่ผมฟังแล้วยังจำไว้ได้ ท่านพูดกับผมในความหมายว่า แผ่นดินของคุณก็คือ ชี้มาที่ผมนี่นะ ก็คือแผ่นดินของผมนี่นะ คือประเทศไทยนี่นะครับ เป็นแผ่นดินที่ยังมีความอุดมสมบูรณ์ ที่จะบ่มเพาะโพธิจิตให้งอกงาม แผ่นดินของฉัน ก็คือธิเบตนี้นะ เป็นแผ่นดินที่ไม่เหมาะสมที่จะบ่มเพาะโพธิจิตให้งอกงามเสียแล้ว ขอฝากด้วย ขอฝากด้วย ท่านพูดย้ำ ประมาณนี้นะครับ

ผม ผมฟังคำแปล ที่เขาแปลให้เสร็จ ผมเลยก้มลงแล้วก็ไม่ได้กล่าววจีกรรม แต่มโนกรรมผมน้อมรับว่าผมจะน้อมรับคำฝากนี้ การฝากนี้ ผมจะใช้ชีวิตของผมช่วงที่เหลือทั้งหมด ทั้งหมดเลยนะครับ เพื่อการบ่มเพาะโพธิจิตให้งอกงาม ทั้งในส่วนของผมเองและทั้งส่วนกัลยาณมิตรที่ผมจะได้มีโอกาสผ่านพบในอนาคต