ความเป็นหญิงนี่คืออะไรครับ ความเป็นหญิง คือสภาวะของจิต ผมไม่รู้จะอธิบายเรื่องนี้อย่างไรนะครับ แต่ผมยังอยากจะเล่าเรื่องอีกเรื่องหนึ่งที่ให้พวกเราฟัง ก็คือที่ผมเคยเล่าให้ฟังไปทีหนึ่งแล้ว ในกรณีที่ผมเห็นภาพที่ผมรู้สึกสะเทือนใจมาก ก็คือตอนที่เชียงใหม่เกิดกรณีขยะล้นเมือง เพราะไม่มีที่ทิ้งขยะ และวันหนึ่ง เมื่อผมมีเหตุจำเป็นต้องไปในจุดๆ หนึ่ง ที่มีขยะอยู่ริมถนนเต็มไปหมด ก็คือที่หน้าสุสาน ที่เป็นที่เก็บขยะ และผมจำเป็นต้องไปซื้อของที่นี่  และในขณะที่ผมเดินผ่านหน้าสุสานเนี่ยนะครับ มีผู้หญิงคนหนึ่งแต่งตัวสกปรก อุ้มเด็กตัวน้อยๆ อยู่ในวงแขนเดินผ่านมา  ผมเห็นว่าเธอเป็นผู้หญิงและอุ้มเด็ก ผมจึงหยุด เพื่อจะให้มีพื้นที่สำหรับเธอเดินโดยไม่ต้องเสียจังหวะ ช่วงที่ผมหยุดเนี่ยนะครับ เธอจึงเดินผ่านหน้าผมไป แล้วภาพที่ปรากฏต่อสายตาผมคือ ภาพที่ผู้หญิงคนนี้ ที่มือข้างขวาเนี่ยครับ มีเด็กคือ ลูกของเธอนะครับ อยู่ในวงแขน แต่ภาพที่ผมเห็นก็คือ มือข้างซ้ายของเธอเนี่ยเอามือไปปิดจมูกลูก ปิดจมูกเด็ก ผมยืนดูภาพนี้เหมือนกับถูกไฟช็อต เป็นความรู้สึกที่มันประหลาดมหัศจรรย์ เป็นความรู้สึกที่กระตุ้นให้ผมได้สัมผัสความหมายที่ยิ่งใหญ่มาก ผู้หญิงคนนี้ต่ำต้อยมากถ้าพูดในแง่เชิงสังคม แต่งเนื้อตัวสกปรก คงมาเก็บขยะที่อยู่ในสุสานเนี่ยครับ มีเด็กที่สกปรกอยู่ในวงแขนก็คือลูกของเธอ แต่ขณะที่เรายืนอยู่ริมถนนและกลิ่นขยะที่เหม็นซะเหลือเกินนั้น เราเอื้อมมือปิดจมูกของเราเอง  ผู้หญิงคนนี้มีมือเพียงแค่สองมือ มือหนึ่งอุ้มลูกไว้ในวงแขน เธอมีจมูกที่สัมผัสกลิ่นความเหม็น แทนที่เธอจะปิดจมูกตัวเอง เธอกลับเอื้อมมือไปปิดจมูกเด็ก ผมยืนนิ่ง ยืนแบบไม่น่าเชื่อว่าสิ่งที่มันเป็นภาพเล็กๆ ในชีวิตสั้นๆ แค่นั้นแหละ มันจะสะเทือนใจผมเป็นที่สุดเลย

ความเป็นหญิง ความเป็นแม่ ที่ปรากฏต่อสายตาผมเนี่ย ทำให้ผมรู้เลยว่า มันมีอะไรที่ ที่มากมายเกินกว่าผมจะคิดในเชิงความคิดได้ ผู้หญิงที่ไม่มีความรู้ในเชิงจริยธรรม คุณธรรมอะไรมากมายดอก แต่ความเป็นแม่ที่อยู่ในตัวผู้หญิงคนเนี้ย คือความเป็นหญิงที่มันเป็นแม่เนี่ยนะครับ มันยิ่งใหญ่ โดยที่เธอไม่ต้องคิดอะไรเลย เธอใช้มือที่มีอยู่ข้างหนึ่งเนี่ยครับ  เธอรู้ว่ามันเหม็นไง แล้วความเหม็นไม่เป็นสิ่งที่ปรารถนา ความเหม็นนี้ไม่มีใครต้องการสูดดม แทนที่เธอไม่มีความ  ขอโทษนะก็น่าจะปิดจมูกตัวเองถ้าเป็นผู้ชายเนี่ยนะครับ แต่เพราะเธอเป็นผู้หญิง เธอเป็นแม่ เธอจึงใช้มือที่เหลืออยู่เนี่ยปิดจมูกลูก

ผมอธิบายภาพนี้เพื่อจะนำไปสู่ความหมาย สิ่งที่ผมอยากจะพูดก็คือ ความเป็นหญิงเป็นสภาวะในจิตใจ ที่เป็นสภาวะที่มีความหมายปรากฏเป็นความ ถ้าเป็นภาษาธรรมะก็คือ เป็นเมตตาธรรม เป็น      การุณยธรรม และเมตตาธรรม การุณยธรรมเนี่ยนะครับ เป็นสภาวะที่มีอยู่โดยธรรมชาติในผู้หญิงทุกๆ คน แต่จะปรากฏต่อเมื่อเธอมีลูกหรือเป็นแม่ และความเป็นแม่ที่ว่าเนี่ยนะครับ ขอโทษนะครับ ผู้หญิงที่เราบอกว่าอ่อนแอเนี่ยนะครับ ผู้หญิงฆ่าคนก็ได้นะครับ ถ้าใครประทุษร้ายลูกของเธอนี่ แล้วผมก็เข้าใจว่าความเป็นหญิงเนี่ยนะครับมีอยู่ ผมไม่เป็นหญิงในความหมายทางเพศภาวะ เราเป็นผู้ชายนะครับแต่ว่าผมเรียนรู้มามาก เพราะที่ผมภาวนาปรัชญา ปารมิตามนต์ ตอนที่ผมศึกษาคัมภีร์ของพวกวชิรญาณ และผมมีคำอธิบายบางคำ ผมจึงรู้เลยว่า โอ้ มันมีความหมายที่ลึกลับซับซ้อน ที่ผมต้องทำความเข้าใจ และสิ่งที่เป็นความลึกลับซับซ้อนเนี่ยนะครับ มันมีชื่อของสภาวะๆ นี้ ที่ผมอยากจะตั้งชื่อนี้ว่า สภาวะความเป็นหญิง และความเป็นหญิงเนี่ย ไม่ได้หมายความว่าต้องอยู่ในเพศหญิง และ เพศชาย เพศชายก็สามารถสร้างความเป็นหญิงนี้ขึ้นมาได้ ก็ตั้งชื่อเพื่อให้มันรู้ว่า… ขอโทษนะครับ ถ้าจะบอกว่าความเป็นชายคืออะไร

ความเป็นชายคือ ความหมายที่ผมพูดไปตะกี๊ ไปกินทำไมร้านมาดามเอียน เสียค่าน้ำมันรถแพง อาหารมันก็พอๆ กันละวะ ประมาณนี้เนี่ยละครับ ถ้าเราคิดเชิงเหตุผลเชิงหลักเศรษฐศาสตร์เชิงหลักอะไรใช่ไหมครับ แต่ทันทีที่ผมนั่งลง แล้วผมมีความสุขที่เห็นบุคคลอันเป็นที่รักของผม กินอาหารอย่างเอร็ดอร่อย ผมเข้าใจว่าอันนี้ไม่ต้องใช้ความคิดใช้เหตุผลอะไรเลย นี่เป็นสภาวะที่สำคัญมาก และต่อมาเมื่อผมเรียนรู้อะไรบางสิ่งบางอย่างในมิติด้านนี้มากขึ้นเนี่ยนะครับ ผมจึงคิดว่ามันมีสิ่งที่ผมอยากจะตั้งชื่อภาวะที่มันมีความหมายที่เป็นความเกื้อกูล เป็นสภาวะของการปกป้อง คุ้มครอง ที่มันมีลักษณะที่ไม่ได้เอาสภาวะที่เป็นตัวตนของตัวเองเป็นที่ตั้ง แต่เอาความหมายอะไรบางสิ่งบางอย่าง อันเป็นความหมายเหมือนกับแม่ที่ปิดจมูกให้ลูกเนี่ย ตรงนี้ผมอยากเรียกชื่อว่า ความเป็นหญิงและ ความเป็นหญิงที่ว่านี้มีรายละเอียดที่ว่า ขอโทษผมไม่อยากจะพูดมาก เดี๋ยวจะกลายเป็นว่าผมมานั่งพูดอะไรที่ไม่น่าสนใจ