ต่อไปนี้ก็ขอให้พวกเราที่เป็นพระภิกษุสงฆ์ทุกรูปทุกองค์รวมทั้งญาติโยม แม่ชี อุบาสกอุบาสิกาที่นั่งอยู่บริเวณนี้ ขอให้ตั้งใจเตรียมตัวที่จะปฏิบัติธรรม

ผมไปเกาะสมุย 4-5 วันเพิ่งกลับมาเมื่อวาน วันที่ 20 ก็ต้องลงไปอีกเพราะมีภารกิจอยู่ที่นั่น ผมไปเกาะสมุยทุกวันออกไปปฏิบัติธรรมกับคณะนั้นคณะนี้ โดยเฉพาะท่านเจ้าคณะอำเภอเกาะสมุยที่ท่านมีนโยบายชักชวนให้วัดต่างๆเปิดให้ญาติโยมมาปฏิบัติธรรมวัดนั้นวัดนี้ บางวันไปถึงสองแห่ง ผมก็ไปพบปะญาติโยม พอดีคณะของดอกเตอร์ประมวล 30-40 คน เขาลงไปทำกิจกรรมที่เกาะสมุย เดินไปที่นั่นที่นี่ ผมก็ได้ไปร่วม ผมไปที่เกาะสมุยมีสถานที่หลายแห่งที่ไปทำเอาไว้ เช่น สวนปริศนาสารภูมิ คราวนี้มีผอ.โรงเรียนมัธยมพานักเรียนมัธยมหกประมาณ 150 คนไปทำกิจกรรม ไปปฏิบัติธรรม ไปนั่งสมาธิ ไปดูแลต้นไม้แล้วไปที่สวนกอบกู้ธรรมชาติ มีโยมผู้หญิงคนหนึ่งชื่อคุณกอบขอบริจาคเงินประมาณ 3 ล้านห้าแสนซื้อที่ดินเป็นสวนทุเรียนเก่า เราช่วยกันปลูกป่าปลูกต้นไม้ เจ้าหน้าที่ป่าไม้ก็ไปร่วมกันกำหนดวันไปที่นั่นบ้างไปที่นี่บ้าง และก็พอดีมีวัดร้างแห่งหนึ่งร้างมานานคงจะถึงร้อยปี ในหลวงรัชกาลที่ห้าเคยเสด็จผ่านที่วัดแห่งนี้ชื่อว่าวัดมะขาม  เจ้าคณะอำเภอเห็นว่าวัดมันร้างอยู่อยากจะทำให้เป็นที่ปฏิบัติธรรม พอดีผมไปเห็นก็สนใจร่วมมือช่วยเหลือก็ทำลานหินโค้งขึ้นมาลักษณะคล้ายๆที่ตรงนี้ใต้ต้นไทรใหญ่ เข้าไปนั่งก็ได้บรรยากาศที่ดีเสียงนกร้องเสียงธรรมชาติ ตอนนี้ก็กำลังปรับปรุง

ดอกเตอร์ประมวลเป็นชาวเกาะสมุย คุณสัมพันธ์ ก้องสมุทรก็เป็นชาวเกาะสมุย คุณสัมพันธ์เขาเรียนเรื่องประวัติศาสตร์ว่าเกาะสมุยเป็นอย่างไรบ้างที่ไหนเป็นอย่างไร มีที่อยู่แห่งหนึ่งที่เกาะสมุยสมัยราวพันกว่าปี มีศิวลึงค์เป็นสัญลักษณ์เป็นหินโผล่ขึ้นมา แล้วก็พอดีฝนตกมันหนักแล้วมันก็ชะพังลงมา มีคนไปซื้อที่ตรงนั้นเป็นเจ้าของสวนเขากลัวว่าทางกรมศิลป์จะเข้าไปยึดที่ของเขา เขาก็ทำลายหลักฐาน ผมเคยเข้าไปดูมีอักษรสมัยโบราณอักษรพราหมณ์ พอดีมีพระที่เกาะสมุยไปเรียนที่ประเทศอินเดียอ่านหนังสือนี้ออกใจความว่าที่ตรงนี้เป็นที่ศักดิ์สิทธิ์ พอดีน่ะมีญาติๆผมแกมีที่อยู่บริเวณนั้นแกก็แบ่งส่วนอื่นให้ลูกไปหมดแต่ยังเหลืออยู่ประมาณ 4 ไร่เป็นเนินเขา พอดีท่านสัณฐานแกก็ดูแลที่ทีปและเป็นที่ของสัณฐานด้วย ผมขึ้นไปดูก็น่าสนใจดีผมก็ชวนท่านสัณฐานว่าให้ทำเป็นที่ปฏิบัติธรรมขึ้นอีกแห่งหนึ่ง เขาเลยตั้งชื่อให้เลยให้ชื่อว่าเนินคีรีศรีสมุย เนินคีรีศรีสมุยเพราะถือว่าที่ตรงนั้นเป็นที่ที่สำคัญ ผมไปเกาะสมุยผมไปทำที่ทีปภาวันแล้วก็ยังทำที่อื่นหลายแห่ง ทีปภาวันธรรมสถาน  ลานธรรมขีรธารา สวนธรรมเภรี ป่าศิขรินสินธุ สวนปู่โพธิโกสน สวนปริศนาสารภูมิ สวนกอบกู้ธรรมชาติ ที่ผมไปเกาะสมุยก็มีที่หลายแห่ง เดี๋ยวนี้เรี่ยวแรงก็มีแต่น้อยลงๆผมก็อาศัยญาติธรรมกัลยาณมิตรก็ร่วมมือกัน อย่างสวนปริศนาสารภูมิดอกเตอร์กฤษณามอบที่แปลงนี้ให้ผม ที่ประมาณ 40 ไร่ จะมีคนมาซื้อประมาณ 15 ล้านดอกเตอร์กฤษณาไม่ยอมขายแต่ว่ามามอบให้ผม ผมก็รับไว้อย่างนั้นแล้วทำเป็นที่ปลูกป่า ตอนนี้ก็ปลูกป่าป่าก็ขึ้นงอกงามและมีกิจกรรมอย่างที่ว่า คุณครูพานักเรียนมาปฏิบัติธรรมบ้าง ที่ตรงนั้นเรียกว่า(???) ทุกวันที่ 14 ก็มีครูพานักเรียนเจ้าหน้าที่ป่าไม้ญาติโยมก็มาร่วมก็ก้าวหน้าดี ส่วนที่อื่นๆ บางแห่งผมก็ไปไม่ไหวอย่างป่าศิขรินสินธุเป็นที่ที่ดีมากของเกาะสมุยที่ว่านั่งบนยอดเขาเหลียวมาทางตะวันออกก็เห็นทะเลด้านตะวันออก เหลียวไปทางตะวันตกก็เห็นทะเลด้านตะวันตกเห็นเกาะต่างๆ อยู่บนภูเขายอดภูเขา

ผมพอไปเกาะสมุยก็ลืมลืมสวนโมกข์เพราะว่าแต่ละวันๆมีเรื่องนั้นเรื่องนี้ ตื่นขึ้นมาตอนเช้าก็ไปนั่งสมาธิกับฝรั่ง ฝรั่งมาอบรบที่ทีปเดือนละสามครั้ง เดือนนี้ก็มีประมาณเกือบ 30 คน มีพวกฝรั่งไปช่วยสอนแต่ผมขึ้นไปนั่งเป็นเพื่อนก็ไปบรรยายให้ฝรั่งฟังครั้งหนึ่ง แล้วก็มีญาติโยมคนไทยเข้าไปรวม ท่านมานพได้ลงไปช่วยสอนเป็นภาระของท่านมานพ ก็(???)กิจกรรมอย่างนี้ ผมมาที่นี่พอมาที่นี่ก็ลืมเกาะสมุยเพราะว่ามีเรื่องนั้นเรื่องนี้ที่ต้องนึกต้องคิด ก็ต้องขอบคุณท่านทุกรูปที่ดูแลสวนโมกข์ ญาติโยมแม่ชีทุกคนที่ดูแลสวนโมกข์ สวนโมกข์เป็นที่ที่สำคัญผมเองถ้าไม่มาอยู่ที่สวนโมกข์ผมจะไปทำอะไรที่เกาะสมุยก็คิดว่าทำไม่ได้เพราะว่าญาติโยมเขาไม่ศรัทธา ผมมาอยู่ที่นี่นาน 40-50 ปี ผมมาอยู่ที่นี่ก็ 55 ปีแล้ว ผมมาอยู่ที่สวนโมกข์เป็นวัดของพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาส ไปที่ไหนเขาก็ศรัทธาเขาก็ต้อนรับ ผมอยากจะแนะให้ท่านทั้งหลายอยู่ที่สวนโมกข์น่ะขอให้มุ่งมั่นตั้งใจปฏิบัติให้ดี ต่อไปจะอยู่ที่สวนโมกข์ก็มีประโยชน์จะไปอยู่ที่อื่นก็มีประโยชน์เพราะเขาศรัทธาต่อสวนโมกข์ อย่างที่คุระบุรีจังหวัดพังงาเขามอบที่ดินให้แก่มูลนิธิพุทธทาสประมาณ 200 กว่าไร่นี่ผมก็ยังต้องไป นี่กะว่าวันที่ 9เดือนหน้าก็นัดคณะญาติโยมทางโน้นไปปรึกษาหารือกันว่าจะทำอย่างไร เขามอบที่ดินให้แล้วจะทำอย่างไรให้มันเกิดประโยชน์ ผมก็มองเห็นอย่างเดียวว่าต้องชักชวนกันปฏิบัติธรรม เป็นสถานที่สำหรับเจริญสมาธิภาวนา ผมคิดว่าวันที่ 9 เดือนหน้านี่จะไปแนะนำให้เขาทำลานหินโค้งแบบง่ายๆแบบนี้แล้วก็นัดปฏิบัติธรรมกัน คนมานั่งสมาธิกัน ลงทุนน้อยได้ผลมาก ไปสร้างวัตถุไปทำอะไรมันลงทุนมากดีไม่ดีมันได้ผลน้อย วัดบ้างวัดสร้างโบสถ์ใช้เงินหลายล้านเป็นสิบล้านบางทีพระในวัดอยู่รูปสองรูปไม่พอที่จะทำกิจกรรมไม่ได้ลงปาติโมกข์พระก็ไม่ครบองค์สวดปาติโมกข์ได้ นี่ก็น่าเป็นห่วงมากๆ วัดต่างๆนี่มันเสื่อมพระสงฆ์ไม่ค่อยจะมีประกอบกับประชาชนคนไทยลูกก็น้อยลงๆ เขาก็เป็นห่วงว่าประเทศไทยประชากรที่เป็นชาวพุทธก็มีแต่ลดลงๆ แต่ว่าคนที่นับถือศาสนาอิสลามคนเขาก็เพิ่มขึ้นๆเพราะไม่มีการคุมกำเนิด นี่คนไทยที่เป็นพุทธเดี๋ยวนี้ก็ผู้หญิงก็ไปศึกษาเล่าเรียนอายุก็มากบางทีจะมีครอบครัวก็ไม่อยากจะมีลูกเพราะว่ามีลูกมันลำบากการเลี้ยงลูกบิดามารดามันก็เหนื่อยลูกก็น้อยลงๆ มันมีผลกระทบต่อส่วนรวมของประเทศ อย่างสิงคโปร์ประชากรก็น้อยลงๆทางรัฐบาลเขาก็ส่งเสริมว่าให้ครอบครัวมีลูกเพิ่มขึ้น นี่มันได้อย่างเสียอย่าง อย่างเมื่อญาติโยมเขามีลูกมีหลานน้อยลงที่จะบวชมาอยู่ในวัดมันก็ไม่ค่อยจะมี วัดก็มีปัญหาวัดก็กำลังจะร้าง สวนโมกข์นี่ก็มีพระอยู่กันหลายๆองค์เพราะว่าผู้ที่มีความหวังดีโดยเฉพาะโยม สุเทพ เทือกสุบรรณที่ (???) จัดให้มีการบวชประจำเดือนก็พอจะมีพระอยู่ในวัดเป็นพระที่บวชขึ้นเอง ถ้าไม่มีกิจกรรมบวชอย่างนี้ผมคิดว่าสวนโมกข์ก็ไม่มีพระเหมือนกัน นี่ก็ต้องคิดแก้ปัญหา สวนโมกข์เป็นสถานที่ที่สำคัญ ผมไปทำที่นั่นที่นี่แต่ว่าหัวใจสำคัญอยู่ที่สวนโมกข์ ผมก็ไปๆมาๆ อย่างที่พูดไปแล้วว่าวันที่ 10 ผมก็ต้องลงไปอีกและไปคราวนี้ก็ต้องไปอยู่หลายวันจะกลับมาก็วันที่ 29 เพราะมีเหตุจำเป็นต้องอยู่ที่นั่นหลายวัน ปกติผมไปวันที่ 20 ก็กลับมาวันที่ 27 ถ้าในพรรษาล่ะก็ลาพรรษาไป

ลำดับต่อไปขอให้ท่านทั้งหลายตั้งใจเตรียมตัวที่จะปฏิบัติธรรม การปฏิบัติธรรมจุดมุ่งหมายจะทำให้ความทุกข์ในชีวิตของเราน่ะมันลดลงๆ ถ้าใครทำให้ความทุกข์มันหมดได้จบกิจในพระพุทธศาสนาจะทำให้ความทุกข์ในชีวิตมันหมดไป ในความทุกข์มันมีสองอย่าง ความทุกข์ทางร่างกายและความทุกข์ทางด้านจิตใจ ร่างกายเป็นทุกข์เจ็บไข้ได้ป่วยก็ไปหาหมอใช้ยา หลายๆเรื่องปัจจัยสี่ที่คนก็ไปแสวงหากันอยู่ ตอนนี้ชาวบ้านชาวสวนก็ดีอกดีใจว่าราคายางก็แพงขึ้นมาราคาปาล์มมันก็แพงขึ้นมา แต่ถ้าไม่รู้จักประหยัดมัธยัสถ์มันก็ไม่พออีก เพราะว่าเพื่อนมีรถเราก็อยากจะมีรถเพื่อนมีสิ่งนั้นสิ่งนี้ก็มีก็ชวนกันเป็นหนี้เป็นสินยากที่ใครจะแก้ปัญหาได้ ถ้าจิตใจไม่รู้จักพอได้เท่าไหร่มันก็ไม่พอเพราะว่าไม่เข้าใจธรรมะของพระพุทธเจ้านั่นเอง ความสุขจริงๆอยู่ที่รู้จักพอใจ ถ้าเราไม่พอใจตัวเองอยู่ที่ไหนยากที่จะมีความสุข ที่นี้สำคัญที่สุดตราบใดที่ยังยึดมั่นถือมั่นว่าเป็นเราเป็นของเราอยู่ความทุกข์มันก็ไม่หมด ยกตัวอย่างว่าทุกคนร่ำรวยกันหมดไม่ยากไม่จนเรื่องเงินเรื่องทองสมบูรณ์ทุกอย่างแม้ทางสังคมก็ไม่มีปัญหาอะไรในครอบครัวเป็นพ่อเป็นแม่เป็นลูกอะไรเรียบร้อยทั้งหมดแต่ก็ยังมีความทุกข์อยู่ ตรงนี้มันอยู่ลึกมากก็คือยังยึดถือว่าเป็นเราเป็นของเรานั่นเอง ตราบใดที่ยังยึดถือตัวตนว่าเป็นเราเป็นของเราความทุกข์มันไม่ดับมันไม่หมด พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นพระศาสดาของชาวพุทธพระองค์ได้ตรัสรู้ (???) เรื่องไม่มีตัวตนเรื่องอนัตตานั่นเอง ธรรมะสูงสุดในพุทธศาสนาก็เรื่องอนัตตา เรื่องไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่เราไม่ใช่ของเรา มันเข้าใจยากมันอยู่ลึกต้องอาศัยฝึกจิตให้มีสมาธิ อาศัยจิตที่มีสมาธิแล้วก็มาพิจารณาสังขาร ถ้าสังขารมันก็ไม่เที่ยง สิ่งใดไม่เที่ยงสิ่งนั้นเป็นทุกข์ อันใดเป็นสุขสิ่งนั้นมันเป็นอนัตตา ที่นี้คนที่สนใจฝึกสมาธิภาวนามันน้อยมาก ตาธรรมดามันมองไม่เห็น คำว่าตานี่ภาษาบาลีเรียกว่าจักขุ 1.มังสจักขุ ตาเนื้อ มันมองไม่เห็น มันมองเห็นหยาบๆ ถ้าไม่มีตาทิพย์ถ้าไม่มีตาปัญญามันก็มองไม่เห็น ต้องอาศัยตาเนื้อนี่อบรมให้เกิดตาทิพย์ ตาทิพย์ก็คือสมาธินั่นเอง พอได้สมาธิมาก็อบรมให้เกิดตาปัญญา ก็ดวงตาเห็นธรรม ดวงตาเห็นธรรมก็เห็นว่า "ยังกิญจิ สะมุทะยะธัมมัง สัพพันตัง นิโรธะธัมมันติ"  สิ่งใดมีการเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นย่อมดับไปเป็นธรรมดา ก็คือการเจริญสมาธิภาวนาโดยเฉพาะ วิปัสสนา นั้นสังขารมันมีแต่ความเปลี่ยนแปลง ดินฟ้าอากาศก็เปลี่ยนแปลง ฝนตกฝนแล้งลมพัดจากตะวันออกไปตะวันตก ตะวันตกไปทางตะวันออก เปลี่ยนแปลงฤดูกาลเวลา แม้แต่ธรรมชาติมันก็เปลี่ยนแปลง ตอนนี้เวลากลางคืนนี่ดาวพฤหัสมาอยู่ใกล้กับพระจันทร์ที่เขาชักชวนให้ดูธรรมชาติที่ว่าดาวมาเคียงกับดวงเดือน ดวงเดือนมาเคียงคู่กับดวงดาว คือดาวพฤหัสมันโคจรเข้ามาใกล้ ผมอยู่ที่เกาะสมุยมองขึ้นไปมันห่างกันนิดเดียว นี่ก็เป็นธรรมชาตินานๆมันจึงโคจรเข้ามาใกล้แบบนี้ นี่ก็เป็นเรื่องธรรมชาติ เหมือนชีวิตมนุษย์เราก็คือธรรมชาติมันเป็นสังขารมันไม่เที่ยงมันเป็นทุกข์มันไม่มีตัวตน พวกเราอยู่ในสวนโมกข์ขอให้เข้าใจอันนี้จะได้ลดตัวตน ถ้าตัวตนไม่มีปัญหาเฉพาะตัวมันก็น้อย ปัญหาที่กระทบกระทั่งดูหมิ่นดูถูกมันก็ลดลง การอยู่ในสังคมที่มีปัญหาก็ตัวตนนั่นเอง

และก็ (???) ปฏิบัติเล็กๆน้อยๆตามเวลาที่มี สวนโมกข์นี่ถ้าไม่มีการปฏิบัติธรรมสวนโมกข์ก็อยู่ไม่ได้ ผมมองเห็นชัดเจนมากว่าสวนโมกข์นี่คนที่มาอยู่สวนโมกข์ต้องอยู่เพื่อปฏิบัติธรรม โดยเฉพาะเน้นเรื่องภาวนา กายภาวนา ต้องเสียสละเรี่ยวแรงทำโน่นทำนี่ กวาดวัด กวาดถนนหนทาง ห้องน้ำห้องส้วม โรงฉันโรงครัวช่วยกันดูแลช่วยกันทำความสะอาด (???) ทบทวนศีลอยู่เป็นประจำ ศีลจะตั้งมั่นอยู่ได้เพราะหิริโอตัปปะ ถ้าไม่มีหิริละอายบาป โอตัปปะกลัวบาปศีลก็อยู่ไม่ได้ ก็ต้องอบรมให้มีหิริโอตัปปะศีลจะได้มั่นคง แล้วสำคัญที่สุดเมื่อมีศีลแล้วอบรมสมาธิ จิตได้สมาธิและก็เกิดตาทิพย์จนมองเห็นสิ่งทั้งหลายทั้งปวงตามที่เป็นจริง แล้วก็ไม่ยึดมั่นถือมั่นว่าเป็นเราเป็นของเรา ถ้าใครทำได้พวกนี้เรียกว่าได้รับประโยชน์ มาอยู่สวนโมกข์ขอให้ทุกองค์ทุกคนได้รับประโยชน์อันนี้ ให้ความทุกข์ในจิตใจมันลดลงๆ จนไม่ยึดมั่นถือมั่นอันอื่น แล้วก็ปฏิบัติ (???) ต่อไปนี้