ต่อไปนี้ขอให้พระสงฆ์ทุกรูปไม่ว่าบวชเก่าบวชใหม่ เจ้านาคทุกคน แม่ชี อุบาสกอุบาสิกาด้วย วันนี้เห็นท่านทวีบอกว่ามีอาจารย์พานักเรียนมาจากอำเภอท่าฉาง ถ้าจำไม่ผิด มาร่วมปฏิบัติธรรมในขณะนี้ด้วย ขณะนี้พวกเรานั่งอยู่ในวัดธารน้ำไหล หรือว่าสวนโมกข์ ซึ่งเป็นวัดของพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาส ท่านอาจารย์พุทธทาสบรรพบุรุษมาจากท่าฉางนั่นเอง ฉะนั้นท่าฉางกับไชยาอยู่ใกล้กัน

ท่านอาจารย์พุทธทาสท่านมาสร้างวัดที่ตรงนี้ ท่านบอกว่าถ้าไม่มีพระพุทธเจ้า ท่านก็มีไม่ได้ การที่พวกเราได้มาอยู่ในวัดของพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาสก็เพราะมีพระพุทธเจ้านั่นเอง พระพุทธเจ้าได้อุบัติขึ้นมาบนโลกนี้ ทำให้เกิดพุทธบริษัท พุทธบริษัทคือบริษัทของพระพุทธเจ้า ก็มีนักบวช ผู้ชายเรียกว่าเป็นภิกษุ นักบวชผู้หญิงเป็นภิกษุณี เป็นอุบาสกคือผู้ชาย เป็นอุบาสิกาคือผู้หญิง คนทั่วโลกที่มาเป็นพุทธบริษัทไปเจอกันที่ไหนก็เกิดความปีติยินดีที่ได้พบพุทธบริษัท ไม่ว่าจะเป็นชาวอินเดีย จะเป็นชาวจีน จะเป็นชาวญี่ปุ่น จะเป็นชาวเกาหลี ชาวเวียดนาม พม่า คนไทย และมีฝรั่งทั่วโลก พอมานับถือพระพุทธศาสนาก็ทำให้เป็นพุทธบริษัทร่วมกัน ที่สวนโมกข์นานาชาติมีฝรั่งมาเข้าอบรมแต่ละเดือนๆ
ปีหนึ่งก็ราวพันกว่าคน มีคนนานาชาติ มาจากอินเดียก็มี มาจากฟิลิปปินส์ก็มี มาจากเกาหลีก็มี ญี่ปุ่น เยอรมัน อเมริกัน อังกฤษ ก็มาสนใจพุทธศาสนา ก็มาเป็นพุทธบริษัท งั้นพุทธบริษัทก็มาจากพระพุทธเจ้า

พระพุทธเจ้าดับขรรค์ปรินิพพานไปแล้ว 2500 กว่าปี แต่ว่าสิ่งที่พระองค์ได้สร้างขึ้นไว้ยังมีอยู่ในโลก พุทธศาสนามันมีหลายระดับ และวัดวาอารามเต็มไปทั้งโลก ถามรูปของใครที่ถูกสร้างขึ้นมากที่สุดในโลก ก็คือรูปของพระพุทธเจ้านั่นเอง รูปของพระพุทธเจ้าสร้างขึ้นมากที่สุดในโลก สกัดที่หน้าผาเป็นองค์ใหญ่ๆ เรียกว่ามีหลายๆ ประเทศ อัฟกานิสสถานก็มี แม้แต่ในประเทศจีนก็มี ประเทศอินเดียก็เยอะ ประเทศไทยก็มาก อลังการ มีพระพุทธรูปยุคนั้นยุคนี้ ประเทศไทยเราพระพุทธรูปก็มีหลายยุคด้วยกัน ยุคเชียงแสน ยุคสุโขทัย ยุคอยุธยา ยุครัตนโกสินทร์ พระพุทธรูปลักษณะไม่ค่อยเหมือนกัน แต่พระพุทธรูปทุกองค์จะมีความงามอยู่ในพระพักตร์ คือใบหน้าของพระพุทธรูปทุกแบบ ไม่ว่าแบบไหน ไปดูพระพักตร์ดูใบหน้าของพระพุทธรูปจะมีลักษณะยิ้ม ยิ้มแย้ม ไม่ใช่หัวเราะ ยิ้มแย้ม คนมองเข้าที่ใบหน้าพระพุทธรูปรู้สึกว่าใจมันสบาย ใจมันสงบ

เพราะฉะนั้นชาวพุทธจึงเคารพกราบไหว้พระพุทธรูป แต่พระพุทธรูปไม่ใช่พระพุทธเจ้าพระองค์จริง เป็นพระพุทธเจ้าพระองค์แทน แทนตัว แทนองค์พระพุทธเจ้า ซึ่งดับขรรค์ปรินิพพานไปนานแล้ว งั้นพวกเราชาวพุทธ นักเรียนทุกคนก็เป็นลูกหลานของพ่อแม่ที่นับถือพุทธศาสนา ก็เรียกว่ายุวพุทธบ้าง เวลาเข้าวัดเข้าวาเห็นพระพุทธรูปก็พยายามไปกราบไปไหว้ ก็จะทำให้จิตใจของเรางดงาม พระพุทธเจ้าจะเน้นเรื่องความงาม นี้มาก ใช้คำว่า กัลยาณัง กัลยาณัง ก็คือความงาม ไม่ได้เน้นเรื่องความไม่งาม งามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในเบื้องปลาย งั้นเวลาไหว้พระพุทธรูปต้องทำจิตใจให้งาม

แล้วระลึกนึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้าซึ่งมีมากมาย คำนวณด้วยตัวเลขไม่ได้ แต่ถ้าสรุปพระคุณของพระพุทธเจ้ามีเพียง 3 อย่าง คือปัญญา ปัญญาธิคุณ บริสุทธิคุณ พระเมตตาธิคุณ พระมหากรุณาธิคุณ ฉะนั้นนักเรียนหรือว่าใครก็ตามเวลากราบพระพุทธเจ้าก็นึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า จิตใจของเราก็จะได้งาม การที่เราได้กราบได้ไหว้ ร่างกาย ชีวิตของเราก็จะได้งาม พระพุทธเจ้าเน้นเรื่องความงาม คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าสอนให้คนธรรมดาเลื่อนชีวิตดีขึ้นๆ จนกระทั่งสูงสุดเรียกว่าเป็นอริยะ ผู้ประเสริฐเป็นพระอริยะ มาจากคำสอนของพระพุทธเจ้า คำสอนของพระพุทธเจ้าทำให้คนชั่ว ทำให้โจรมากลายเป็นคนดีได้ ถ้าศึกษาเรื่องราวของพระพุทธเจ้า เช่นว่า อ่านพุทธประวัติก็จะได้รู้ว่าพระพุทธเจ้าสอนให้คนได้เปลี่ยนวิถีชีวิต จากคนธรรมดา จากคนที่ทุกข์ขนาดหนักแทบจะฆ่าตัวตาย ก็ได้อาศัยคำสอนของพระพุทธเจ้าและเปลี่ยนวิถีชีวิตมากลายเป็นคนไม่มีความทุกข์ มากลายเป็นคนที่มีความสุขมากขึ้นๆ

เพราะฉะนั้นคุณครูที่พานักเรียนมาศึกษาที่สวนโมกข์ก็พยายามแนะนำนักเรียนให้เข้าใจว่าวัดสวนโมกข์นี้มาจากท่านอาจารย์พุทธทาส ถ้าไม่มีท่านอาจารย์พุทธทาสสวนโมกข์ก็มีไม่ได้ พระสงฆ์ก็มีไม่ได้ อย่างตาหลวง ตาหลวงคือผู้พูด
ไม่ใช่เป็นชาวไชยา ตาหลวงเป็นชาวเกาะสมุย ตอนนี้อายุ 87 ปี บวชมาแล้ว 66 พรรษา ตั้งใจจะมาช่วยงานท่านอาจารย์พุทธทาสเพียง 3 เดือน มาอยู่แล้วอยู่เลยจนกระทั่งปัจจุบันนี้ จนกระทั่งเป็นเจ้าอาวาส การที่คุณครูพานักเรียนมาวัดธารน้ำไหล อาตมาก็ขอบพระคุณ ขออนุโมทนา ละว่าเด็กนักเรียน เยาวชน ลูกศิษย์ของครูบาอาจารย์ต้องได้รับการอบรม ต้องได้รับการเรียนรู้โดยเฉพาะถ้าเราเป็นคนไทย

คนไทยเรานับถือพระพุทธศาสนามาช้านาน ก่อนที่ประเทศอเมริกาเกิดเสียอีก โคลัมบัสไปพบอเมริกาแล้วประมาณ 400 ปี แต่ประเทศไทยเราอยู่มาเป็น 800 ปี 900 ปี หรือ 1,000 ปีมาแล้ว ประเทศไทยเรานับถือพุทธศาสนาเป็นส่วนใหญ่
คนไทยส่วนใหญ่นับถือพุทธศาสนา 90% ศาสนาอื่นมาอยู่ในเมืองไทย ไม่มีปัญหาอะไรเลยกับชาวพุทธ ไม่ว่าเป็นชาวคริสต์ ชาวมุสลิม นับถือศาสนาอะไร เมื่ออยู่ในเมืองไทยคนไทยไม่เบียดเบียน เพราะคนไทยปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า คือมีเมตตา กรุณา มุทิตา ต่อคนอื่น มีความละอายบาป กลัวบาป มีขันติ อดกลั้นอดทน คำสอนของพระพุทธเจ้าสอนให้ชนะความชั่วด้วยความดี สอนให้ละความตระหนี่ขี้เหนียวด้วยการให้ สอนให้เอาชนะคนพูดเหลาะแหละโดยพูดความจริง สอนคนขี้โกรธโมโหโทโสโดยมีเมตตา มีความอดกลั้นอดทน พระพุทธเจ้าสอนไว้ว่า ถ้าโจรเอาเลื่อยมาตัดผิวหนังขาดเนื้อขาด แล้วไปจดอยู่ที่กระดูก ถ้าผู้นั้นนึกโกรธก็ได้ชื่อว่าไม่ทำตามคำสอนของพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าสอนให้เอาชนะความโกรธด้วยความไม่โกรธ ด้วยเมตตา พระพุทธเจ้าเน้นเรื่องความงาม ละทุกคนต้องการจะได้รับประโยชน์จากการนับถือพระพุทธศาสนาต้องพัฒนาตัวเอง ให้กายงาม ให้วาจางาม ให้จิตใจงาม

ในมนุษย์เราทุกคนที่เกิดมาล้วนแต่เป็นสิ่งที่ดีที่เรามี อวัยวะทุกส่วน ตั้งแต่ศีรษะ เป็นหู เป็นตา เป็นจมูก เป็นปาก เป็นฟัน เป็นอะไรต่างๆ ของดีทั้งนั้น ตัดทิ้งไม่ได้ เว้นแต่ผม หนวด ในบางทีต้องตัดต้องแต่ง เพราะว่าถ้าปล่อยไว้มันจะยาวเกินไปดูน่าเกลียด เล็บมือเล็บเท้าก็ต้องตัดเหมือนกัน ถ้าปล่อยไว้มันน่าเกลียดบางสิ่ง บางทีก็ต้องตัดแต่ง ปรับปรุงโดยส่วนใหญ่ นิ้วมือนิ้วเท้ามันเป็นของดี ใบหูก็เป็นของดี จมูกก็ของดี ตัดทิ้งไม่ได้

แต่ว่าจิตใจเนี่ย จิตทีแรกมันเป็นจิตที่ดี ลองสังเกตดูว่าถ้าใครไปตำหนิเด็กๆ ว่าแกนี่เป็นคนเลว แกนี่เป็นคนชั่ว เด็กๆ เหล่านี้ก็จะโกรธทันทีเลย ลองสังเกตพวกเราที่โตๆ เนี่ย เราเด็กๆ ถ้าใครมาตำหนิว่าแกนี่เป็นคนเลว เด็กไม่ดี จะไม่มีใครชั่ว เด็กๆ จะไม่ชอบ ถ้าเขายกย่องว่าแกเป็นคนดี เด็กๆ จะดีใจจะพอใจ โดยพื้นฐานของชีวิตจิตใจของเรามันเป็นจิตที่ดี แต่ว่าทำไมในสังคมมนุษย์ เด็กบางครอบครัวมีปัญหา เป็นอันธพาลเกเร เป็นโจรเป็นอันธพาล ก็เพราะการขาดการอบรม พ่อแม่ไม่ได้อบรม ครูบาอาจารย์ไม่ได้อบรม พระสงฆ์ในวัดไม่ได้อบรมจึงทำให้คนไทยมีปัญหามาก เดี๋ยวนี้คนไทยจำนวนเป็นแสนๆ ที่ไปติดอยู่ในคุกในตาราง ในคุกในตารางเต็มไปด้วยคนไทยที่เป็นชาวพุทธเนี่ย ไปติดอยู่ในคุกเพราะอะไร
เพราะไม่ปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า สวนโมกข์เป็นวัดสำหรับปฏิบัติธรรม สร้างขึ้นมาโดยท่านอาจารย์พุทธทาส

ถ้าท่านอาจารย์พุทธทาสไม่มีคุณธรรม ท่านจะสร้างวัดนี้ขึ้นมาไม่ได้ ท่านจึงพูดว่า ถ้าไม่มีพระพุทธเจ้า ท่านอาจารย์พุทธทาสก็มีไม่ได้ อันพอเรามาอยู่ในวัดของท่านอาจารย์พุทธทาส ก็ควรจะศึกษาเรียนรู้ ที่สำคัญที่สุดมาอยู่ที่นี่ต้องได้รับประโยชน์ ถ้าเราทำชีวิตให้มีประโยชน์ ต่อไปก็จะมีความสุข ต่อไปความทุกข์ในชีวิตก็จะน้อยลงๆ ก็จะเลื่อนชีวิตจากคนธรรมดาสามัญ เลื่อนขึ้นมาเป็นคนดี อาจจะสูงขึ้นไปจนกระทั่งเป็นพระอริยเจ้า แม้บางคนที่มีความทุกข์มีปัญหาก็ไปทำผิด ก็ปรับจิต เปลี่ยนพฤติกรรมมันก็กลายเป็นคนดีทันที ฉะนั้นสิ่งที่เราจะต้องปฏิบัติ ก็คือปฏิบัติที่กาย ที่ร่างกายเนี่ย ถ้าเราต้องการให้ชีวิตของเรามันงาม ชีวิตของเรามีค่า นักเรียนจำไว้เถอะ

ถ้าพวกเธอต้องการให้ชีวิตของพวกเธอเป็นคนที่งาม ก็ใช้มือของเรานี่เอง สำคัญมาก ยกมือประกบกันไปไหว้ไปกราบ โค้งคำนับตัวบุคคลที่ควรเคารพกราบไหว้ ชีวิตของเราจะงามทันทีเลย ไม่ว่ารูปร่างจะเป็นอย่างไร แม้แต่ตาบอด แม้แต่หูหนวก ก็รู้จักเคารพกราบไหว้แต่คนที่เราควรเคารพ ชีวิตของเราจะงามขึ้นมาทันที ฉะนั้นปู่ย่าตายายของคนไทยจะสอนลูกหลานให้รู้จักกราบรู้จักไหว้ เวลาจะหลับจะนอนกราบที่หมอน 5 ครั้งด้วยกัน

กราบที่ 1 ระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า กราบครั้งที่ 2 ระลึกถึงคุณของพระธรรม กราบครั้งที่ 3 ระลึกถึงคุณของพระสงฆ์ กราบครั้งที่ 4 ระลึกถึงคุณของบิดามารดา กราบครั้งที่ 5 ระลึกถึงคุณของครูบาอาจารย์

คนที่เขาก้าวหน้าเขาก็ปฏิบัติกันอย่างนี้ หัดกราบหัดไหว้ ชีวิตของเรามันจะงาม ถ้าเป็นคนไม่รู้จักกาละเทศะ ไม่รู้จักที่สูงที่ต่ำ ไม่รู้จักบุคคล ว่าควรจะทำอย่างไร คนนี้มันไปไม่รอด ในวัดนี้บางคนไปเล่าไปเรียนไปจบมาจากเมืองนอก จบปริญญาเอกมาจากเมืองนอก แต่มันขาดคุณธรรม เย่อหยิ่ง จองหอง ตัวตนพองขนก็ไม่มีใครชอบ ไม่มีใครนับถือ ไม่มีคนร่วมมือ ทำอะไรก็ก้าวหน้าไม่ได้ ฉะนั้นการอ่อนน้อมถ่อมตัวทำให้ชีวิตของเรามันงาม ไปที่ไหนรู้จักอ่อนน้อมถ่อมตัว รู้จักเคารพกราบไหว้ รู้จักเสียสละ ชีวิตมันจะงาม ที่สำคัญที่สุดคือคำพูด จะทำให้ร่างกายมันงาม วาจามันงาม ต้องระวังคำพูด ภาษาที่เราพูดเนี่ย ก็ต้องรู้จักเลือก

เพราะฉะนั้นทำไมเขาถึงต้องเรียนเรื่องการใช้วาจา การใช้คำพูด ว่าพูดกับพระสงฆ์จะต้องใช้คำอย่างไร พูดกับใครต้องใช้คำอย่างไรก็ต้องเรียนรู้ ถ้าเรามาพูดกับพระสงฆ์ใช้คำว่ามึงใช้คำว่ากู ก็ไม่มีใครชอบ เราเป็นฆราวาส เป็นเด็กๆ มาพูดเรียกพระสงฆ์ว่ามึง เรียกตัวเองว่ากูมันก็ไม่มีใครชอบ ต้องเรียกให้มันถูกตามความนิยม ว่ากระผม ดิฉัน พระอาจารย์ พระคุณเจ้า ต้องรู้จัก คำพูดกับพ่อกับแม่ จะเรียกพ่อว่ามึง เรียกตัวเองว่ากู ก็ไม่มีใครชอบ ต้องคุณพ่อคุณแม่ ลูก ดิฉัน กระผม คำพูดเหล่านี้ต้องรู้จักใช้ เพราะฉะนั้นคำพูดทำให้คนมันงาม ทำไมคนบางคนทำอะไรไม่มีคนต้อนรับไม่มีคนชอบ เพราะคำพูดนี่เอง แต่คนบางคนไม่ว่าทำอะไรจะมีคนร่วมมือ เพราะรู้จักใช้คำพูด คำสอนของพระพุทธเจ้าที่เราต้องปฏิบัติมันมีไม่มาก ทำกายให้งาม ทำวาจาให้งาม ทำจิตใจให้งาม จิตเดิมมันเป็นจิตที่ดีแต่ว่าเราไม่รักษาไว้ จิตมันเลยเสีย ที่กิเลสมันเข้ามาอยู่ก็เกิดความโลภ ความอยากได้ ความต้องการ

ความหลงรักเรื่องเพศเรื่องกามารมณ์ ก็เรียกว่าราคะ โทสะ โมหะ มันจะปล่อยให้กิเลสสิ่งสกปรก สิ่งเน่าเสียมันเข้ามาอยู่ในจิตใจ ชีวิตก็มีปัญหา เพราะใจมันเสียแล้ว ต่อไปมันจะทำให้กายเสีย ให้วาจาเสีย การมาปฏิบัติธรรมที่สวนโมกข์ก็เพื่อจะให้ชีวิตของเรามันมีค่า เด็กๆ ก็พาไปดูไปศึกษาไปเรียนรู้ รูปปั้นของท่านอาจารย์พุทธทาส ไปดูผลงานของท่านอาจารย์พุทธทาสที่เก็บไว้ในศาลาธรรมโฆษณ์ ดูข้อความที่ท่านเขียนไว้ ศีลธรรมของยุวชนคือสันติภาพของโลก ศีลธรรมไม่กลับมาโลกาจะวินาศ

ฉะนั้นมาสวนโมกข์ขอให้ทุกคนได้รับประโยชน์ และเวลาต่อไปนี้เราจะใช้เวลาปฏิบัติธรรม พระพุทธเจ้าพระศาสดาของชาวพุทธ ประสูติกลางดิน ตรัสรู้กลางดิน สอนสาวกกลางดิน ปรินิพพานกลางดิน งั้นมาสวนโมกข์มานั่งกับดินกับทราย ก็ทำให้นึกถึงพระพุทธเจ้า ระลึกนึกถึงพระพุทธเจ้าจิตใจของเราก็งาม ว่าพระองค์มีพระคุณ หนึ่ง ปัญญาธิคุณ สอง บริสุทธิคุณ สาม พระเมตตาธิคุณ แล้วก็เข้าใจว่าพระพุทธเจ้าได้เป็นพระพุทธเจ้า ก็เพราะพระองค์ฝึกจิตใจของพระองค์นั่นเอง
พระองค์เกิดมาไม่ได้เป็นพระพุทธเจ้าทันที พระองค์เป็นพระโพธิสัตว์ก่อน พระโพธิสัตว์แปลว่าผู้แสวงหาความรู้ ตรัสรู้

ต่อมาพระองค์พบธรรมะ ทำให้พระองค์ได้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โคตมพุทธ พระวรกายของพระพุทธเจ้าเป็นคนที่มีรูปงาม ผิวพรรณของพระองค์เป็นผิวทอง สุวรรณฉวี ฉวีคือผิวพรรณ สุวรรณะ คือทอง (ตา-ละ- ปะ-กะ) ผิวของพระพุทธเจ้าเหมือนอย่างลูกตาลสุก สีเหลือง ได้กล่าวไว้ในพระคัมภีร์อย่างนั้น พระพุทธเจ้าไม่ใช่เป็นคนผิวดำไม่ใช่เป็นคนผิวขาว พระพุทธเจ้าเป็นคนผิวเหลือง เป็นผิวสีทอง สุวรรณฉวี (ตา-ละ- ปะ-กะ) ผิวเหมือนอย่างลูกตาลสุกข้างใน เพราะฉะนั้นคำสอนของพระพุทธเจ้าทำให้คนงาม

อาทิกัลยาณัง งามในเบื้องต้น มัชเฌกัลยาณัง งามในท่ามกลาง ปะริโยสากัลยาณัง งามในเบื้องปลาย อันเบื้องต้นคือมีศีล นั่งท่ามกลางมีสมาธิ งามในเบื้องปลายเมื่อมีปัญญา การปฏิบัติธรรมเราต้องปฏิบัติในชีวิตประจำวัน อยู่ที่ไหนก็ปฏิบัติได้ คือทำที่กาย ทำที่วาจา ทำที่จิตใจ ก็ทำให้เกิดประโยชน์ เมื่อทำให้เกิดประโยชน์ ก็มีความสุข ธรรมะของพระองค์อยู่ในรูปเพื่อประโยชน์ เพื่อชีวิตของเราได้มีประโยชน์ เรามีมือนี้ถ้าเราไม่ทำไม่เกิดประโยชน์ แต่พอเราทำเอามือมาประกบยกมือไหว้ใครต่อใคร มือก็ได้ทำประโยชน์ ยิ่งไปกว่านั้นมือของเราไปจับไม้กวาด มาอยู่ในวัดกวาดวัดเก็บใบไม้ ทำความสะอาด ล้างห้องน้ำห้องส้วม ทำความสะอาด มือของเราได้ทำประโยชน์ วาจาก็เหมือนกัน รู้จักพูด รู้จักแนะนำ รู้จักตักเตือน วาจาของเราก็ได้ทำประโยชน์มาจากจิตใจนั่นเอง จิตใจต้องมีความกตัญญูกตเวที ท่านอาจารย์พุทธทาสท่านสอนว่าให้คนกตัญญูกตเวที กตัญญู แปลว่ารู้จักบุญคุณ กตเวที ตอบแทนบุญคุณ รู้จักบุญคุณของผู้มีบุญคุณ เช่น บิดามารดา ครูบาอาจารย์ ญาติพี่น้อง เพื่อนมนุษย์ มีบุญคุณต่อกัน กตเวทีตอบแทน แม้แต่สิ่งของที่เราใช้ เป็นเสื้อผ้า เป็นที่อยู่อาศัย ทุกอย่างมันมีบุญคุณ ต้องรู้จักรักษา รู้จักประหยัด

นี่คือคำสอนของพระพุทธเจ้าที่ต้องการพัฒนาคน จากคนธรรมดาให้เป็นคนดี เป็นคนมีประโยชน์ อย่างคุณครูทั้งหลายที่มาเป็นครูก็ได้เล่าได้เรียน คนที่ทำงานได้เป็นข้าราชการระดับไหนก็ตาม เป็นหมอเป็นใครก็ตามพอได้เรียน ได้เรียนได้ศึกษา การที่จะเรียนได้ เข้าใจได้ก็ต้องอาศัยจิตที่ดีนั่นเอง อาศัยจิตที่มีสมาธิ ถ้าจิตไม่มีสมาธิจะเรียนอะไรได้ ถ้าไม่เรียนไม่ก้าวหน้าแล้วจะทำอะไรได้

ฉะนั้นเรื่องกายเรื่องวาจาเรื่องจิตใจมันเกี่ยวข้องกัน สัมพันธ์กัน ถ้าใจดีกายก็จะดีวาจาก็ดี ถ้าใจเสียมันจะเสียไปหมดเลย พระพุทธเจ้าสอนไว้ว่า เหมือนดั่งบ้านที่มีหลังคา ถ้าหลังคามันรั่วฝนตกลงมา มันทำลายสิ่งของภายในบ้านหมดเลย ถ้าหลังคามันดีสิ่งของถูกรักษา ฉะนั้นรักษาใจเนี่ยเป็นเรื่องที่สำคัญ จิตตัง ทันตัง สุขาวะหัง จิตที่ฝึกดีแล้วนำสุขมาให้ งั้นต่อไปนี้ขอให้ทุกคนตั้งใจปฏิบัติฝึกสมาธิ เด็กนักเรียนทุกคนถ้าฝึกสมาธิได้ ต่อไปจะเรียนดี จะจำดี จะก้าวหน้าดี เมื่อจิตมันดีจิตมันจะสั่งให้กระทำทางกายได้ดี ไม่เห็นแก่ตัวช่วยเหลือผู้อื่น เสียสละ ทางวาจาก็จะได้พูดดี พูดคำไพเราะอ่อนหวาน พูดคำที่มีประโยชน์ พูดคำที่มันจริง ชีวิตของเราก็จะมีค่าขึ้นมา ฉะนั้นคำสอนของพระพุทธเจ้า ทำคนธรรมดาให้มีค่า ให้เป็นคนที่มีประเสริฐ ให้เป็นคนประเสริฐ เอาละต่อไปก็ปฏิบัตินิดๆ หน่อยๆ นั่งสมาธิ

มาสวนโมกข์ ต้องมาเรียนรู้ฝึกสมาธิ ลมหายใจเข้าออก ทุกคนถ้าไม่ตายก็มีอยู่ หัดฝึกสมาธิโดยใช้ลมหายใจเข้าออกเป็นเครื่องมือ คำว่าสมาธิแปลว่าจิตใจตั้งมั่น จิตใจแน่วแน่ จิตใจอ่อนโยน จิตบริสุทธิ์ จิตตั้งมั่น จิตอ่อนโยน จิตสะอาด จิตจะเป็นอย่างนี้ได้ก็ต้องอยู่กับสิ่งที่ดีที่งาม อย่างมือของเราทีแรกมันสะอาด แต่เราไปจับสิ่งสกปรก สิ่งสกปรกจะอยู่ในมือของเราทันทีเลย แต่ถ้าเราจับสิ่งที่ดี สิ่งที่ดีก็จะอยู่ในมือ ถ้าเราไปจับมีดจับปืนมาอยู่ในมือ ใครๆ เค้าก็กลัว เพราะไม่รู้คนนี้จะทำร้ายเอารึเปล่า ถ้ามือของเราไปจับดอกไม้มาบูชาพระอย่างนี้ คนเขาก็รู้ว่าคนนี้มันไม่คิดร้าย มันสำคัญคือที่จิตใจนั่นเอง คำพูดนี่ก็เป็นสำคัญมาก ปากนี่เป็นเอก คนจะเจริญก้าวหน้าอยู่ที่คำพูดนั่นเอง ถ้าพูดไม่เป็นไม่มีใครร่วมมือ คูถภาณี ภาณี คือคำพูด คำพูดมันจะอมอุจจาระจะพ่นออกมา คูถภาณีไม่มีใครชอบ คนชอบมธุภาณี คำพูดมันหวานเหมือนอย่างน้ำผึ้ง ปุปผภาณี คำพูดมันหอมเหมือนดอกไม้ เพราะฉะนั้นต้องรู้จักใช้คำพูด ถ้าพิจารณาว่าไม่ควรพูดก็ไม่พูด
การพูดมากนี่จะผิดมาก จะเสียหายมาก แม้จะเป็นพระสงฆ์ถ้าพูดเรื่องการบ้านการเมือง มันก็เสียจากความเป็นพระ

เดี๋ยวนี้พระสงฆ์คนก็ไม่ค่อยศรัทธามากขึ้น เพราะอยู่กับวัตถุนิยม ไปเล่นไลน์ดูเฟส คอมพิวเตอร์ต่างๆ ดูข่าวเรื่องโลกต่างๆ แล้วเขาก็นั่งคุยเรื่องการบ้านการเมือง วิจารณ์คนนั้นคนนี้ เรียกว่าเดรัจฉานกถา พระพุทธเจ้าไม่สรรเสริญเดรัจฉานกถา
มันไปไม่รอด มันเป็นเรื่องโลกๆ เราเป็นพระสงฆ์ก็ต้องพูดกถาวัตถุ พูดเรื่องมักน้อยสันโดษ พูดในเรื่องทำอะไรจะมีศีลมีสมาธิมีปัญญา ก็พูดในสิ่งที่มันมีประโยชน์ เด็กๆ นี่มาอยู่สวนโมกข์หัดฝึกสมาธิ ถ้านั่งสมาธิได้ร่างกายก็สวยขึ้นมาทันทีเลย ลองดู ว่าเด็กผู้หญิงเด็กผู้ชายนั่งขัดสมาธิให้เรียบร้อย คนเขามาเห็นเขาก็ประทับใจ ไม่เหมือนกับเที่ยววิ่งเล่นกระโดดโลดเต้น ก็ไม่มีใครชอบ มาในวัดอย่าหัดวิ่ง เดินอย่างเรียบร้อย การจะวิ่งในวัดนี่มันทำให้ไม่งาม

พระพุทธเจ้าสอนไว้ว่า ผู้หญิงวิ่งไม่งาม ช้างสารของพระยาช้างวิ่งไม่งาม พระสงฆ์วิ่งไม่งาม ไปวัดไหนเห็นพระสงฆ์จะวิ่งอยู่ คนก็ไม่ศรัทธา ผู้หญิงจะวิ่งอยู่ มันไม่งาม ในโลกมันเปลี่ยน ไปแข่งกีฬาไปต่อยมวย ไปทำอะไรมันคนละเรื่องเลย คนละเรื่องกับชาวพุทธเลย ชาวพุทธผู้หญิงต้องสำรวมระวังเพื่อจะได้งาม ผู้หญิงรูปร่างบางคนงาม จะกริยามารยาทไม่งามมันก็ไม่งาม แม้รูปร่างให้เป็นนางงาม แต่ทว่าการปฏิบัติมันไม่ดี คำพูดไม่ดีก็หมดความงามไปเลย คนจะงาม งามอยู่ที่การกระทำ อยู่ที่คำพูดก็มาจากจิตใจที่งามนั่นเอง จิตใจจะงามก็เพราะมีความกตัญญูรู้จักบุญคุณของผู้มีบุญคุณ กตเวทีตอบแทนบุญคุณ เพราะฉะนั้นมาที่สวนโมกข์ขอให้จำ 5 ดี เอาไว้ ท่านอาจารย์พุทธทาสสอนไว้ เป็นบุตรที่ดีของบิดามารดา เป็นเด็กที่ดีของครูบาอาจารย์ เป็นเพื่อนที่ดีของเพื่อน เป็นพลเมืองที่ดีของประเทศชาติ เป็นสาวกที่ดีของพระศาสดา ขอให้นักเรียนทุกคนตั้งใจพัฒนาตัวเองให้เป็นชีวิตที่มีประโยชน์

เราจะมีความสุขทุกขั้นตอนของชีวิตที่เราผ่านไป ต่อไปก็ตั้งใจฝึกสมาธิ โดยใช้ลมหายใจเข้าออกที่เรามี พอนั่งเรียบร้อยแล้วก็สูดลมเข้าไป สูดลมเข้าไป สูดเข้าไปจนกระทั่งเต็มปอด แล้วธรรมชาติ พอมันเต็มปอดแล้วก็ต้องหายใจออก หายใจเข้าเอาอากาศดีเข้าไป เอาออกซิเจน อากาศออกซิเจนที่ฝรั่งเขาเรียก อากาศที่ดีเข้าไป หายใจเอาอากาศเสียคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา ล้างปอด หายใจเข้าของดีเข้าไป หายใจออกเอาของเสียออกมา ให้จิตเกาะติดกับลม หายใจเข้า พร้อมกับนึกว่าลมได้เดินทางเข้าทางจมูกแล้วเดินทางมาอยู่ที่ท้องที่สะดือ หายใจออกจากสะดือตามมาที่ปลายจมูก ติดตามลมอย่างนี้ ต้องมีสติระลึกอยู่กับลม สัมปชัญญะ รู้สึกตัวตลอดเวลาแล้วก็มีความเพียรที่จะฝึก ถ้าฝึกสมาธิได้ทุกวัน วันละ 5 นาที 10 นาที ต่อไปจิตใจก็จะดี จิตใจจะจำดี มีสมาธิดี ก็จะก้าวหน้าจะดีขึ้นไปเรื่อยๆ

อะไรต่อไปก็ปฏิบัติกันนิดๆ หน่อยๆ หายใจเข้ายาวเตือนจิตไว้ก่อน หายใจเข้ายาว หายใจเข้ายาวหนอก็ได้ หายใจเข้ายาวหนอ หายใจเข้ายาวหนอ หายใจออกยาวหนอ หายใจเข้าหายใจออก ก็มีสมาธิ นั่งสมาธิประมาณ 5 นาที