แม้ "ข้อความถอดเสียงนี้" จะพยายามให้ตรงกับเสียงต้นฉบับมากที่สุด ผู้ศึกษาพึงตรวจสอบกับเสียงธรรมบรรยายต้นฉบับ ก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง [รับข่าวสารทางอีเมล]
และก็ต่อไปนี้ก็ขอให้พวกเราที่เป็นพระภิกษุสงฆ์ทุกรูปทุกองค์เจ้านาคทุกคนเตรียมตัวที่จะบวชแม่ชีอุบาสกอุบาสิกา ที่นั่งในบริเวณนี้ จงตั้งใจที่จะปฏิบัติธรรม ในเวลาที่ดีที่สุดคือเวลาหัวรุ่ง พวกเราได้มีโอกาสมาอยู่ด้วยกันที่สวนโมกข์ที่เป็นวัดของพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาส ถ้าไม่มีสวนโมกข์พวกเราคงไม่มีโอกาสมาอยู่ร่วมกันก็ต่างคนก็ต่างอยู่ต่างจังหวัดต่างอำเภอต่างตำบลต่างหมู่บ้าน
ผมเองนี่เป็นชาวเกาะสมุยตั้งใจจะมาอยู่กับท่านอาจารย์เพียงสามเดือน ตอนนี้อยู่มา 55 ปีแล้วเป็นเหตุเป็นปัจจัยต้องมารับภาระเป็นเจ้าอาวาสยังสวนโมกข์ แต่ว่าเป็นสถานที่สำคัญ บุคคลสำคัญๆของประเทศก็ได้เคยเข้ามาที่นี่ อดีตนายกรัฐมนตรีหลายคน เช่น อาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ นายกเปรม นายกชวน นายกทักษิณ นายกอภิสิทธิ์และระดับผู้นำประเทศ ระดับอื่นเป็นผู้พิพากษา เป็นทหาร เป็นตำรวจ เป็นครูบาอาจารย์ นักเรียน นักศึกษา เป็นชาวต่างประเทศได้เข้ามาที่สวนโมกข์แห่งนี้ ถ้าไม่มีท่านอาจารย์พุทธทาสที่ตรงนี้ คงจะเป็นสวนยาง สวนป่าเป็นอย่างอื่น ไม่ได้เป็นสวนโมกข์ พระสงฆ์ที่มาอยู่กันที่สวนโมกข์จำนวนมากมาย ผมนั่งพิจารณาดูเฉพาะที่มาอยู่ที่สวนโมกข์และเสียชีวิตไปแล้วก็ราว 20 รูป บางองค์มาอยู่ที่สวนโมกข์และไปอยู่ที่อื่น ไปเป็นเจ้าคณะอำเภอ เป็นเจ้าคณะจังหวัด เจ้าคณะตำบล เจ้าอาวาสก็มีกันหลายองค์และสมเด็จพระสังฆราชองค์ปัจจุบันก็เคยมาอบรมกับท่านอาจารย์พุทธทาสที่สวนโมกข์นี้เอง
ท่านอาจารย์พุทธทาสเป็นพระที่ตั้งใจรับใช้พระพุทธเจ้า อุทิศชีวิตทั้งชีวิตรับใช้พระพุทธเจ้า เรียกตัวเองว่าพุทธทาส ผลงานของท่านเป็นที่ประจักษ์ทำให้องค์การสหประชาชาติยกย่องว่าเป็นพระที่สำคัญ อันสวนโมกข์แห่งนี้ถือว่าเป็นสถานที่สำคัญ พวกเรามาอยู่กัน เป็นสวนโมกข์แม่ นอกนั้นก็เป็นเครือข่ายขยายออกไปที่นั่นที่นี่เรียกว่าทั่วประเทศ ไปต่างประเทศเมื่อวานผมขึ้นไปที่ตะโป ชาวบ้านเห็นพระก็ประทับใจ ผมไปทำตะโปเอาไว้ประมาณ ๑๘ ปีผ่านมาแล้ว ที่ไปทำตะโปนี่ก็เพราะมีเหตุมีปัจจัย ที่ผมได้รับมอบหมายจากพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาสให้ช่วยจัดการตามพินัยกรรมที่ท่านสั่งเอาไว้ว่าเมื่อท่านมรณภาพแล้ว ให้จัดการฌาปนกิจศพของท่าน เอาอัฏฐิของท่านเก็บไว้ที่ศาลาธรรมโฆษณ์ ส่วนเถ้าถ่านโน้น ไปโปรยในที่สามแห่งไปโปรยในช่องอ่างทอง ,ไปโปรยที่เขากระจก , ไปโปรยที่เขาสก.
ที่ยากที่สุดคือช่องอ่างทอง ก็มานึกว่าจะทำยังไง เอาเถ้าถ่านท่านอาจารย์ไปโปรยที่ช่องอ่างทองแต่ว่าคุณงามความดีบารมีของท่านอาจารย์พุทธทาสมีมาก ทำให้เป็นไปได้โดยสะดวกว่าคุณสุธรรม เจ้าของเรือเฟอร์รี่ที่เขาทำธุรกิจจ้างเรือเฟอร์รี่ขนคนขนรถระหว่างแผ่นดินใหญ่ดอนสักกับเกาะสมุย คุณสุธรรมก็ให้เรือลำหนึ่งเป็นลำใหญ่คนไปกันตั้งเกือบพันคนเอาเถ้าถ่านท่านอาจารย์ไปโปรยที่ช่องอ่างทองก็ทำสำเร็จ และเขาประสงค์เขาสก เขาสกตอนที่เถ้าถ่านไปโปรยฝนตกน้ำมากเต็มคลองเจ้าหน้าที่ป่าไม้ก็ช่วยเหลือเราต้องเอาสายผูกต้นไม้ฝั่งนี้กับฝั่งโน้น แล้วพาคนข้ามลำคลอง น้ำไหลเชี่ยวมาก ก็ทำสำเร็จเอาเถ้าถ่านของท่านอาจารย์ไปโปรย ที่ตั้งน้ำ ในบรรดาคนจะฉายภาพที่เขาบันทึกไว้เป็นภาพ เป็นวีดิโอเป็นภาพ เอามาดูจะประทับใจมาก เรื่องการฌาปนกิจศพท่านอาจารย์พุทธทาส เอาไปฉายให้คนดูศิษย์หรือคนดูที่ไหนก็ประทับใจที่นั่นแม้พวกฝรั่งที่มาเข้าคอร์ส ก็ดูภาพวีดิโอ ภาพฌาปนกิจศพ ภาพที่เอาเถ้าถ่านท่านอาจารย์พุทธทาสไปโปรยที่นั่นที่นี่ ก็ประทับใจมาก เหตุการณ์ที่ผ่านมา ทีนี้ที่เขาสกนี่ผมประทับใจที่สุด เพราะว่าเจ้าหน้าที่ป่าไม้เขาบอกว่าป่าแห่งนี้มีประมาณ 400,000 ไร่ เนื่องกับป่าแปลงใหญ่ประมาณ 2,000,000 ไร่ทางปักษ์ใต้ เมื่อผมเห็นว่าเจ้าหน้าที่เขาช่วยเหลือเราเป็นอย่างดี ผมก็ต้องแลกเอาเงินวัดไปช่วยเหลือ สร้างห้องน้ำ ห้องส้วมก็เราก็ไปทุกปีทุกปีเป็นเวลาถึง ๑๓ ปีพาคณะญาติโยมไป มีรถบัส 2 คัน 3 คันขึ้นไปที่เขาสก บางคนก็ขึ้นไปที่ตั้งน้ำขึ้นไปสูงขึ้นไปบนภูเขาสูงเป็นที่ตั้งน้ำเป็นแอ่งน้ำ น้ำเขียวเป็นมรกต ผมไปส่วนใหญ่ก็ไม่ได้ขึ้นไปข้างบน นั่งอยู่ข้างล่างข้างบนที่ขึ้นไปไม่รอด รอกันจนกระทั่ง ราวบ่ายสามโมงก็กลับกันมาทำอย่างนี้ถึง 13 ปี
ปีหลังๆนี่เขาสกเริ่มให้คนมาท่องเที่ยวคนก็มามากขึ้นๆเราไปก็ไม่ค่อยสงบก็นึกในใจว่า ถ้ามีที่ไหนสักแห่งคล้ายๆเขาสกจะเป็นโชคดีมากๆ ก็พอดีมีคนเขามาบอกผมว่าเขามีที่อยู่ที่บ่อน้ำร้อนที่คลองวิน เขาต้องการจะมาขอเงินจากวัดประมาณสามหมื่นแล้วเขาจะให้ที่ดินของเขาแปลงนึงประมาณ 20 ไร่เขาก็บวชอยู่ที่นี่แล้วเขาสึกออกไปไปทำมาหากินแล้วมันหมดเงิน ไม่รู้ทำยังไง เขามาหาผมบางทีเราไม่เคยทำอย่างนี้ที่จะให้เงินใครไม่เคยทำ แต่ผมจะสนใจจะไปดูก็ไปโดยรถ รถที่มันขึ้นเขาได้ ก็ได้ไปเห็น ไปครั้งแรกผมก็ไม่ประทับใจ เพราะว่าที่มันไม่มาก แต่ก็ยังติดใจอยู่ ผมไปครั้งที่สอง พามิสเตอร์ชาร์ลไปด้วยเป็นชาวฮ่องกง ก็ได้ไปเห็นสภาพตะโปปัจจุบัน มันเป็นสวนเงาะ เค้าปล่อยให้สุกแดงทั้งสวนไม่เก็บ เพราะราคามันไม่มี มันลำบากแล้วเขาอยากจะขาย มันเป็นที่ป่า เขาไม่มีเอกสารสิทธิ์อะไร เข้าไปอยู่ในป่า ป่าสงวนของชาติอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่า แต่ว่าผมก็ติดใจ มิสเตอร์ชาร์ลก็บอกว่าถ้าผมต้องการเขาก็จะบริจาคซื้อให้ ผมก็ลังเลก็ปรึกษาคุณวิทูรย์เป็นป่าไม้ที่อยู่ที่เขาสกมาก่อน ตอนหลังก็ไปอยู่ที่นั่นที่นี่ ผมก็ปรึกษากับคุณวิทูรย์ว่าเราเข้าไปอยู่ในที่อย่างนี้จะได้ไหมตามกฎหมาย คุณวิทูรย์ก็ไปดูคุณวิทูรย์ก็คงเห็นแก่เราก็บอกว่าได้ มิสเตอร์ชาร์ลก็ให้เงินห้าแสนซื้อที่ดินประมาณ 50 ไร่ แล้วผมก็ใช้ไปซื้อ สามแสนประมาณ 50 ไร่ราคาถูกลง เหลือสองแสน ก็ใช้ทำ กระต๊อบที่อยู่ไม่ได้เอาไม้ในถิ่นนั้นเลยเอาไม้ไปจากที่วัดนี้ขนขึ้นไปทำสร้างกระต๊อบเล็กๆ สามหลัง แล้วพระ ขึ้นไปอยู่ ครั้งแรก ก็จำพรรษากันต่อมาผมเห็นว่าไม่มีที่อยู่ถ้าฝนตกมากๆ ผมก็เลยไปสร้าง ลักษณะกุฏิขึ้นหลังหนึ่ง ผมลงมือทำเองเลย ชวนพระทำตั้งแต่ขุดหลุมเสา ทำจนกระทั่งใช้ได้ ผมทำอยู่ระยะหนึ่งก็มีคนมาช่วยทำให้สำเร็จเป็นที่พักรวมๆ ถ้าฝนตกก็ทำวัตรที่นั่นได้ ข้างบนเป็นที่พักและผมขึ้นไปตะโปก็ไปพักที่นั่น
ผมไปมีตะโปนี่ผมมีความหวังว่าจะให้พระจากสวนโมกข์ได้หัดเดินธุดงค์กันบ้าง พระสวนโมกข์ไม่ค่อยไปเดินธุดงค์เป็นหมู่ขาดการเดินธุดงค์ ผมเห็นบางคณะโดยเฉพาะของท่านเจ้าคุณทองใบที่อยู่อุดร ท่านพาคณะพระเดินธุดงค์ 30 รูป 40 รูป 20 รูปก็ได้ผลดีมาก ไปกันมากๆ ผมก็หวังว่า พระทุกองค์ ถ้าสวนโมกข์จะมีโอกาสเดินธุดงค์แบบนี้บ้างพอได้ที่มาแล้ว ผมก็นำเดินธุดงค์ไปสองครั้ง ตั้งต้นจากวัดพระ เดินตามหลังกันไป ผมเดินนำ ประมาณ สิบกว่ารูปหรือเกือบ 20 รูป เดินตามหลังกันไป ประมาณ 2 เมตรสะพายบ่า ที่จำเป็น ไม่คุยกันเดินฝึกสติไปเรื่อยๆ พอเหนื่อยแล้วก็หยุดนั่งประมาณ ๑๕ นาที แล้วก็เดินต่อ แล้วไปพักตามวัดต่างๆ ญาติโยมก็ศรัทธากันมาก พอเห็นพระเดินสำรวมเรียบร้อย เค้าก็มาที่วัดกันมาทำบุญมาใส่บาตร พักคืนเดียวไปพักกันตามที่ต่างๆบางทีไปพักเป็นสำนักสงฆ์ก็ไม่เป็นไร ผมเอาผ้าอาบปูที่กลางดินใช้รากไม้หนุนเป็นหมอน แขวนกลดนอนอย่างที่พักสงฆ์วิภาวดีเดี๋ยวนี้ก็ทำเจริญขึ้น ก็ไปนอนกัน ไม่มีเสื่อ ไม่มีหมอนนอนกันกลางดิน ก็ได้บรรยากาศ ผมทำสองครั้งได้ผลดีมาก
แต่เหตุปัจจัยมันเกิดขึ้นมาอีก พอมีที่ๆตะโปได้ประมาณปีกว่าๆตอนที่ไปอยู่ตะโปนี่เจ้าหน้าที่ป่าไม้เขาก็หวังดีกับเรา โดยเฉพาะคุณอำพล นิ่มคำ เจ้าหน้าที่ป่าไม้ก็มาชวนผมว่า อาจารย์ เอาอย่างนี้ดีกว่า ให้เจ้าหน้าที่ป่าไม้กับพระ ทำงานร่วมกันไปปลูกป่า ก็ชวนมาปลูกป่า ปลูกป่าเต็มพื้นที่เลย เดี๋ยวนี้ต้นไม้โตขึ้น ต้นไม้พะยอม ต้นไม้สักโตขนาดต้นมะพร้าว บางต้นโตกว่าต้นมะพร้าว ตอนนี้ก็ร่มรื่นสวยงาม แต่ว่าพอดีโยมเขาให้ที่ดินผมที่เกาะสมุย ที่ผมไปทำที่ ทีปภาวันไว้ ผมก็ไม่มีโอกาสได้ขึ้นไปบ่อยก็ให้พระองค์นั้นองค์นี้ขึ้นไปอยู่ ผ่านมาเรื่อยๆตั้ง 17 ปี 18 ปี
ที่ผ่านมาล้มลุกคลุกคลานเมื่อปีที่แล้วท่านเฉลิมไปอยู่ ท่านเฉลิมเคยอยู่มาก่อนแล้วก็ไปทีอื่นแล้วก็กลับมาใหม่ ไปอยู่ได้สองปี ท่านเฉลิมก็ไม่อยู่ผมก็นึกในใจจนปัญญาว่าจะทำยังไง ตะโปนี่ก็มันเสียดาย เพราะที่มันดีมากๆ หาที่ไหนให้เหมือนตะโป มันหายากเราไปอยู่ในที่ดินประมาณ 400 ไร่ ชาวบ้านช่วยกันรักษาป่าเอาไว้ลมพัดเย็น กลางวัน ก็ไม่ค่อยร้อน เสียงชะนีร้องมีน้ำพุร้อน อยู่ในลำธาร ผมก็ไม่รู้จะทำยังไงผมก็คิดว่าถ้าไม่มีใครอยู่ก็คืนให้ป่าไม้ เดี๋ยวนี้ที่ตะโปนี่ได้รับอนุญาตถูกต้องตามกฎหมาย เพราะว่าป่าไม้จังหวัด ต้องการจะให้มีที่สำหรับพระสงฆ์อยู่กับป่าผมก็ไม่ทันขึ้นไปดู ท่านให้ลูกน้องไปดู แล้วก็เสนอไปยังกรมป่าไม้ เดี๋ยวนี้เราได้รับหนังสืออยู่ถูกต้อง อยู่กับป่าไม้ถูกต้อง
ต่อมาโยมสุเทพมาบวชแล้วขึ้นไปเห็น แล้วท่านก็สนับสนุนไปสร้างห้องน้ำ ห้องส้วม ไว้สองแห่ง แล้วก็หาทางขออนุญาตจากป่าไม้ทำถนนเทคอนกรีตเข้าไป เดี๋ยวนี้ก็สะดวก ถนนคอนกรีตยังเหลือเพียง กิโลเดียวที่ยังไม่ได้เทคอนกรีตแต่ว่าสะดวก แต่ว่าหาพระที่จะไปอยู่นี่ มันหายากมาก องค์นั้นไปอยู่ เดือนครึ่งเดือนแล้วก็ออกมา นี่พ่อหลวงคง เคยไปจำพรรษาที่นั่น พรรษานึง และก็หลวงคงนี่ก็ไปอยู่ก็ลำบาก ผมก็เห็นใจ บิณฑบาตรไกล หลวงคงก็แก่ พอดีเกิดวิทยาลัยอาชีวะศึกษาภาวนาโพธิคุณขึ้นที่เกาะสมุย ซึ่งผมมีส่วนให้เกิด ให้พระไปอยู่กัน 4- 5 รูป พอว่าขาดพระ ผมก็นิมนต์ พ่อหลวงคงให้ไปอยู่ที่วิทยาลัย แต่ที่ขาดพระ
แต่มันเป็นโชคดี นี่มีพระคมสันที่ท่านอยู่ที่สำนักสงฆ์วิภาวดีท่านไปเห็นแล้วท่านชอบ ท่านต้องการให้คนไปปฏิบัติธรรม ผมก็ยินดี และก็ไปจัดการของท่าน ซื้อปลอกบ่อนี่ประมาณ 50 บ่อมีฝาปิด เอาไปวางเป็นที่นั่ง รอบๆ เมื่อวาน ชวนคน ปฏิบัติธรรม สามวัน เริ่มตั้งแต่เมื่อวาน วันนี้ พรุ่งนี้
เมื่อวานผมก็ขึ้นไปผมคิดว่าคนน่าจะถึง 200 คนทั้งเด็กทั้งผู้ใหญ่ เป็นภาพที่สวยงามมาก เมื่อวาน เจ้าคณะ นายอำเภอก็ไปด้วย...ข้าราชการก็ไปด้วยมี ก็ไปกันพร้อมเพรียง แต่งตัวชุดขาวเพื่อเฉลิมพระเกียรติในหลวงรัชกาลที่ ๑๐ เป็นภาพที่งดงามมาก ที่ทำมาทั้งหมดนี่ 17 ปีผมประทับใจภาพเมื่อวานมากที่สุด ที่มีคนไปปฏิบัติธรรม แต่งตัวเรียบร้อย ไปนั่งสมาธิกัน นี่ทุกสิ่งทุกอย่างอยู่กับเหตุอยู่กับปัจจัย อยู่กับบุคคลที่ต้องการจะทำอย่างไรให้ อย่างท่านคนสันต์ ท่านมีนโยบายอย่างนี้ ก็พาคนมาอย่างนี้ พระอื่นๆที่มาอยู่กันหลายองค์ก็ทำอย่างนั้นทำอย่างนี้ เมื่อก่อนมีเณร ชี ที่วัดขึ้นไปอยู่ก็ทำจัดบวชเณร ก็ทำไปอีกแบบหนึ่ง
ฉะนั้นทุกสิ่งทุกอย่างอยู่ที่เรา แต่ละรูปแต่ละองค์นั่นเอง งั้นพวกเรามาอยู่กันที่สวนโมกข์ ขอให้พวกคุณคิดดูว่าเราจะใช้ชีวิตของเราอย่างไร ให้มันเกิดประโยชน์น่ะ อันนี่เป็นเรื่องที่สำคัญมาก การปฏิบัติธรรมนี่ จุดมุ่งหมาย ความหมายอยู่ที่ละกิเลส ไม่ได้ทำเพื่อลาภ เพื่อสักการะ เพื่อชื่อเสียง อันนี้ผมพูดไปแล้ว ผมเป็นห่วงพระ ทุกท่านที่มาบวชที่สวนโมกข์ ตอนนี้มีชื่อเสียงโด่งดังมาก ไปเดินธุดงค์อยู่ในประเทศอเมริกา เดินธุดงค์ข้ามทวีปสถานีโทรทัศน์ต่างๆ มาถาม มีใครต่อใคร แต่ผมเป็นห่วงว่า ชื่อเสียงนี่รักษาไม่ได้มันจะเกิดชื่อเสียตามมา แม้หลายองค์ ๆ ที่ผ่านมาแล้ว ผมก็เป็นห่วงว่าแล้วแต่ท่าน ถ้าทำได้ดี รักษาตลอดชีวิตก็ต้องขออนุโมทนา นี่พวกเรามาอยู่กันที่นี่แต่ละองค์ๆ ไม่ได้อยู่กันที่นี่ทั้งหมด เดี๋ยวก็ ๕ พรรษาแล้วปีนี้ก็ 5 พรรษาคุณไปอยู่ที่ไหนไปอยู่วัดไหน คุณลาสิกขาออกไป จะใช้ชีวิตของคุณให้มีประโยชน์อย่างไรก็ต้องมีความมุ่งมั่นตั้งใจ ต้องใช้เวลา ไม่ว่าเราปลูกต้นไม้นี้ เอาเมล็ด เอาหน่อเอาอะไรไปปลูกต้องใช้เวลาหลายปี ไม่ใช่ทำวันนี้จะได้ผลวันพรุ่งนี้ ต้องใช้เวลาเป็นปีๆ ใช้เวลาตลอดชีวิต
โบราณเขาเตือนว่า อย่าให้เรือล่มเมื่อจอด ตาบอดเมื่อแก่ก็ต้องมุ่งมั่นตั้งใจ นี่ผมไปเห็นเป็นภาพสวยงามมาก รู้สึกประทับใจดีใจระดับหนึ่ง แต่ว่าไม่ใช่ว่าจะสมบูรณ์ได้อย่างแค่นี้ ดึงคนเข้ามาได้แล้วมันก็ดีเหมือนกันนะ แต่ว่าไม่ใช่ว่าคนทั้งหมดมันจะได้ผล พระพุทธเจ้าตรัสว่าคนที่มีโอกาสได้ยิน ได้ฟังธรรมะมันมีน้อย คนฟังธรรมะเข้าใจมันมีน้อย เข้าใจแล้วปฏิบัติมันมีน้อย ปฏิบัติแล้วมันได้ผลมันมีน้อย มันมีหลายระดับไม่ใช่ว่าประมาทได้ คนมามากไม่ใช่ว่าเราจะดีใจ มันจะสำเร็จมันไม่ใช่ มันมีเหตุมีปัจจัยอีกมากมาย
งั้นขอให้พวกเราทุกคนอย่าได้ประมาทเด็ดขาด แม้มาอยู่ที่สวนโมกข์นี้ ถ้าเราประมาทสวนโมกข์ก็ช่วยไม่ได้ ธรรมวินัยของพระพุทธเจ้านี้ เราต้องเอามาประพฤติปฏิบัติไม่ประมาทดำรงมั่นตั้งใจเพื่อขจัดกิเลสภายในนี่ พระพุทธเจ้าตรัสรู้เอาชนะกิเลสได้ พระองค์ ต้องการให้สาวกเอาชนะกิเลส
เวลาต่อไปนี้ก็ขอให้ตั้งใจปฏิบัติกัน อยู่สวนโมกข์สร้างสวนโมกข์ให้เจริญให้มั่นคง พวกเรามาอยู่สวนโมกข์ไม่ทำอย่างนี้ ส่วนมากก็ไม่ได้รับประโยชน์อะไรจากที่เรามาอยู่ ก็ต้องกตัญญูกตเวทีต่อสวนโมกข์กตัญญูกตเวทีต่อพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาส กตัญญูกตเวทีต่อองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และต่อไปนี้ก็ปฏิบัติกันสมถะและวิปัสสนาเป็นหัวใจสำคัญ เราปฏิบัติถ้าปฏิบัติได้ผลก็ไม่เสียทีที่เกิดมาเป็นมนุษย์ได้พบกับพระพุทธศาสนาไม่ว่าเป็นพระ ไม่ว่าเป็นฆราวาส เป็นเด็กเป็นผู้ใหญ่เหมือนกันหมดนะครับ ปฏิบัตินิดหน่อย อานาปานสติ หายใจเข้า หายใจออก