แม้ "ข้อความถอดเสียงนี้" จะพยายามให้ตรงกับเสียงต้นฉบับมากที่สุด ผู้ศึกษาพึงตรวจสอบกับเสียงธรรมบรรยายต้นฉบับ ก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง [รับข่าวสารทางอีเมล]
กิจกรรมในพรรษาก็ผ่านมาตามลำดับ เฉพาะพระนวกะ พระใหม่ เมื่อวานก็ไม่ได้ถอดหน้ากาก ผ่านไปวันที่สองล่ะ ยังเหลืออีกสองวัน ก็จะจบ พอวันที่ 13 ก็เป็นวันปวารณา วันที่ 14 เป็นวันออกพรรษา สำหรับพระใหม่มีกำหนดเวลาว่าบวช 3 เดือน หนึ่งพรรษาก็จบแล้ว สำหรับพระเก่า ๆ ไม่ค่อยมีความสำคัญเท่าไหร่ อย่างผมอย่างเนี่ย เดี๋ยวก็พรรษาผ่านไป พรรษาผ่านไป ก็ไม่ได้สนใจเรื่องวันเวลา แต่สำหรับพวกคุณที่เข้ามาบวช กำหนดเวลา คุณก็คงจะคอยนับวันอยู่บ้างบางวัน พรรษาก็จะจบแล้ว ถ้าพวกเรารักษามาตรฐานอย่างนี้ ผมคิดว่ามีประโยชน์ ผมเองก็ขอบใจ ขอบพระคุณพวกเราทุกคน รวมทั้งแม่ชี อุบาสก อุบาสิกา ที่ร่วมมือกันดูแล วัดสวนโมกข์จะเป็นวัดของพระเดชพระคุณท่านอาจารย์พุทธทาส เมื่อวานที่สวนโมกข์วัดธารน้ำไหล ดร.โพธิพันธ์ ซึ่งเป็น ไวยาวัจกร ของวัดธารน้ำไหล จัดให้มีการสัมมนากันขึ้น ก็มีคนหลายคนมาร่วมสัมมนา ก็เป็นสิ่งที่ดี ผมคิดว่า วัดต่าง ๆ ถ้ามีการจัดแบบนี้กันบ่อย ๆ ก็คงเกิดประโยชน์มาก ก็ได้ทำความเข้าใจกันระหว่างพุทธบริษัท เป็นพระสงฆ์ เป็นอุบาสก อุบาสิกา ได้พบปะได้ปรึกษาหารือกัน วัดจะได้เข้มแข็ง ดร.โพธิพันธ์ ก็เป็นหลานของท่านอาจารย์พุทธทาสนี่เอง ก็เป็นอาจารย์สอนมหาวิทยาลัย พอท่านเกษียณ ท่านก็มาช่วยงาน ดร.โพธิพันธ์ มีมนุษย์สัมพันธ์ดีมาก มีเพื่อนมีฝูง เข้ามาช่วยเหลือ เป็นกำลังกันมาอีกแรงหนึ่ง ผมก็ดีใจ ท่านจัดสัมมนากันเมื่อวานก็ได้ยินได้ฟัง เวลาคนพูดเรื่องนั้นเรื่องนี้ มีคนนึงเค้าเป็นเพื่อน ดร.โพธิพันธ์ ก็มุ่งมั่นตั้งใจว่า แต่ละวันแต่ละวันต้องทำประโยชน์ คือเก็บขยะ ไปไหนก็มีถุงพลาสติกเก็บขยะที่เค้าทิ้งไว้ตามถนนหนทาง ในวัดในวาต่าง ๆ ก็ทำอย่างนี้เป็นปี ๆ ก็น่าสนใจเหมือนกัน มีความจริงจังมีความจริงใจที่จะทำ เดือนหน้าเนี่ย ตอนแรก ดร.โพธิพันธ์ จะจัดที่นี่อีก แต่บังเอิญผมได้นัดแนะกับคุณกฤษที่คุระบุรี ว่าผมจะไปที่นั่น จะไปเยี่ยมด้วย เพราะว่าผมไปแนะนำให้เค้าทำลานหินโค้งแบบเนี่ย ตอนนี้ก็เสร็จแล้ว คือว่าจะไปเปิดใช้ ผมไปมา 2 ครั้ง แต่ละครั้งก็มีญาติโยมมาพบปะกันหลาย ๆ คน มาร่วมประชุมกัน ต่อไปจะมีกิจกรรม บางเดือนให้มีการสัมมนา มีการเสวนา ปรึกษาหารือกัน ในเรื่องต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับพุทธศาสนา ฉะนั้นเดือนหน้าจะจัดสัมมนาแบบนี้กันที่สวนโมกข์อันดามัน ปกติเนี่ย มีคนเค้าเอาชื่อสวนโมกข์ไปชื่อหลาย ๆ แห่ง สวนโมกข์ภาคอีสานมั่ง สวนโมกข์ภาคเหนือมั่ง ท่านก็ชื่อของท่าน แต่ก็ไม่ได้เกี่ยวข้องกัน ต่างคนต่างทำ เป็นแต่เครือข่ายเท่านั้น แต่ว่าสวนโมกข์สองสามแห่ง นี่ก็จะเพิ่มขึ้นมาหนึ่งแห่ง คือ สวนโมกข์อันดามัน ที่อยู่ที่คุระบุรี เนื่องจากคุณกฤษ ศรีฟ้าก็มอบที่ดินให้ประมาณ 200 กว่าไร่ที่ผมเล่าให้ฟังไปแล้ว คุณกฤษก็มุ่งมั่นตั้งใจชักชวนเพื่อนฝูงตั้งเป็นคณะกรรมการเพื่อดูแลสถานที่ ผมก็ไปแนะนำว่า ควรจะทำลานหินโค้งไว้ก่อน ส่วนสถานที่อื่นก็มีพร้อมอยู่แล้ว บ้านคุณกฤษหลังหนึ่งก็ทำเป็นที่ทำการ เป็นสำนักงานได้ ทีนี้ผมเคยนึกในใจว่า ถ้าเราสามารถทำได้ ให้พระที่สวนโมกข์เดินลักษณะเป็นธรรมจาริกไป จากที่นี่ไปถึงคุระบุรี ใช้เวลาประมาณ 10 กว่าวัน ก็เดินไปพักตามวัดต่าง ๆ เพื่อจะไปส่งเสริมให้วัดต่าง ๆ คนจะได้เข้าวัดมากขึ้น ถ้ามีพระสงฆ์สนใจ ผมก็อยากจะลองทำ แต่ว่าต้องได้พระมากเกิน 20 รูปขึ้นไป ถ้า 4 รูป 5 รูปเนี่ยคงไม่ทำ เพราะว่ามันไม่ค่อยได้ผล แต่ว่าเกิน 20 รูปขึ้นไป เดินตามหลังกันไปแบบครั้งพุทธกาล เช่น พระสารีบุตร พระมหากัสสปะ ไปไหนมีติดตามกันไปเป็นร้อย ๆ
อย่างพระมหากัสสปะ ที่ท่านเดินทางจะมาเฝ้าพระพุทธเจ้า และตอนหลังทราบว่า พระพุทธเจ้าปรินิพพานเสียแล้ว ตามพุทธประวัติ พระสงฆ์เดินกันเป็นร้อย ๆ เพราะว่ายังไม่แน่ว่าเดินยังไง จะเดินเป็นกลุ่ม ๆ หรือเดินตามหลังกันไป ก็ไม่แน่เหมือนกัน รู้ไม่ได้ เพราะว่าสี่ห้าร้อยเนี่ยมันมาก การที่พระสงฆ์เดินกันมาก ๆ แบบเนี่ย มันจะทำให้คนสนใจ ???การ ทำอะไรกันมาก ๆ เนี่ยมันได้ผล การเดินเนี่ยก็ พระสงฆ์นิยมเดินกันหลาย ๆ แห่ง เช่น หลวงปู่มั่น เป็นพระมีชื่อเสียงจนกระทั่งบัดนี้ ท่านเป็นพระเดินธุดงค์ แต่คงกลุ่มไม่ใหญ่ ท่านไปหาที่ปฏิบัติธรรม ไปหาถ้ำ ไปหาที่ปฏิบัติธรรม ท่านมรณภาพไปแล้ว แต่ว่าประโยชน์ยังตกมาถึงลูกศิษย์ลูกหาสายอาจารย์มั่นจนกระทั่งปัจจุบัน เดี๋ยวนี้ลูกศิษย์ของอาจารย์มั่นจะมีการอบรมจากหลวงพ่อวิริยังค์ มีคนสนใจมาก แนวปฏิบัติของหลวงพ่อวิริยังค์ เรียกว่าท่านอายุตั้ง 90 ปีแล้ว บางเวลาไปอยู่ประเทศแคนาดา ท่านเป็นพระที่น่าสนใจเหมือนกัน ท่านสามารถพูดฝรั่งได้ ทั้งที่ไม่เคยเรียน เข้าโรงเรียนหรืออะไรมาก่อน แต่ท่านสนใจศึกษาเล่าเรียน บางเวลาไปอยู่ประเทศแคนาดา ประเทศไทยเนี่ยมีจัดปฏิบัติสายหลวงปู่เรียบ แล้วกว้างขวางนี่ก็น่าสนใจ ก็มาจากหลวงปู่มั่น แม้พระอาจารย์จาก ท่านก็เคยติดตามหลวงปู่มั่นเหมือนกัน ท่านก็นำทางเดินเนี่ยก็มีประโยชน์ ในเมืองไทยเรา กิจกรรมมีเดินบ้างวิ่งบ้าง ถีบจักรยานบ้างบ่อย ๆ จะกล่าว???ถึงคุณตูน ที่เค้าวิ่งจากทางใต้ไปทางภาคเหนือได้เงินเป็นพันล้าน ทำอะไรที่มันจริงจังเนี่ยคนสนใจ พอได้อ่านหนังสือของพระจีนในประเทศอเมริกา ที่เค้าเดินสามก้าวกราบครั้งนึง สามก้าวกราบครั้งนึง ด้วยระยะทางเป็น สองพันกิโลเมตร แรก ๆ พวกฝรั่งเค้าก็ไม่สนใจ กระทั่งมาเดินนำ เดินอย่างนี้เค้าก็สนใจมากขึ้น มากขึ้น เป็นเหตุให้พระจีนองค์นี้สร้างวัดใหญ่ เทนเทาซันบุดด้า (Ten Thousand Buddha) เพราะไม่เคยไปอเมริกา ได้อ่านหนังสือ และท่านก็มอบที่ดินให้ท่านปสันโน เป็นพระฝรั่งสายอาจารย์ชา ที่ดินเป็นร้อย ๆ ไร่ ท่านปสันโน ตอนนี้ก็ได้เป็นเจ้าคุณ ที่ผ่านมา ในวโรกาสที่ในหลวงรัชกาลที่ 10 ขึ้นครองราชย์ มีพระฝรั่งได้รับการแต่งตั้งเป็น ท่านเจ้าคุณหลายองค์ เช่น ชยสาโร ท่านปสันโน ท่านอื่น ๆ เป็นพระฝรั่ง ท่านพระจีนรูปนี้ท่านก็ทำประสบความสำเร็จ เพราะการเดินนี่เอง ท่านจริงจัง ไม่สนใจ เดินสามก้าวกราบครั้งนึง สามก้าวกราบครั้งนึง เดินไปเรื่อย ๆ ว่าเป็นพันกิโล สองพันกิโล คนก็สนใจ ที่นี่ผมก็นึกว่าเรายังขาดการที่มีพระเดินธุดงค์แบบนี้ ที่ทำกันอยู่เมื่อก่อนก็คือท่านพงษ์ศักดิ์ ตอนนี้ที่อยู่ที่ตโปทาวัน ท่านเดินมาไม่น้อยกว่า 15 ปี แต่ตอนนี้ท่านอายุมากแล้วก็ไม่เดิน อยู่ประจำที่ตโปทาวัน ท่านคงจะ??? แต่ก็เดินอยู่หลายปีเหมือนกัน แต่ว่าเดินคนละแบบ ก็ได้ประโยชน์เหมือนกัน แต่ผมคิดว่า ถ้าเราคิดจะเดินมันเดินแบบลักษณะธรรมจาริก ธรรมยาตรา ต้องวางแผน เช่น เราจะต้องไปประสานงานกับเจ้าอาวาสวัดต่าง ๆ ประสานงานกับผู้ใหญ่บ้าน กำนัน นายกอบต. แม้ว่านายอำเภอ เราต้องไปติดต่อ ประสานงาน ขอความร่วมมือ เราต้องการจะให้พระสงฆ์ที่สวนโมกข์ได้มีโอกาสเดินปฏิบัติธรรมเรียกว่า ธรรมจาริก ธรรมยาตรา เนี่ยผมคิดว่า ถ้าเรามีพระประมาณสัก 20 กว่ารูป ผมอยากให้ท่านมงคลไปติดต่อ แต่ผมเองเนี่ย ผมคงเดินไม่ไหว แต่ผมจะถือโอกาสไปเยี่ยม นำรถไปเยี่ยมบางจุดบางแห่ง จังหวะเดินจากที่สวนโมกข์เนี่ย ประมาณสักสิบสี่วันหรือสิบห้าวัน ไปถึงที่สวนโมกข์อันดามัน ในวันที่ 28 แล้วก็ไปพัก พอวันที่ 29 ก็มีการสัมมนากัน แล้วก็ขึ้นรถกลับ พากลับมาที่สวนโมกข์ และผมก็บอกให้พวกเราทราบเพื่อว่ารูปใดสนใจที่จะร่วมโครงการ โครงการนี้มันยังไม่ได้เกิด แต่ถ้ามันเกิดขึ้นมาปีหนึ่ง จัดได้ครั้งหนึ่งคือออกพรรษาแล้ว ระหว่างพระของพวกเรามีมาก เวลาอื่นคงจะไม่ได้
เมื่อหลายปีมาแล้วผมจำไม่ได้ว่าปีไหน แม่ชีศันสนีย์จัดให้ลูกศิษย์ลูกหาเดิน ผมยังไม่แน่ว่าตั้งต้นที่นครศรีธรรมราชหรือไชยา เดินถึงกรุงเทพ ถือหนังสือธรรมโฆษณ์ คนละเล่ม คนละเล่ม แล้วนิมนต์ท่านสิงห์ทองกับท่าน???ให้เป็นเพื่อนเดินกัน ท่านสิงห์ทองเดินจนถึงกรุงเทพ ร่วมกับคณะแม่ชีศันสนีย์ แม่ชีศันสนีย์เนี่ยประสบความสำเร็จ ผมเรียกว่าคุ้นเคยมานาน เพราะว่าแม่ชีศันสนีย์เค้าเป็นอุปัฏฐาก ท่านอาจารย์พุทธทาส ตอนที่เอาเถ้าถ่านท่านอาจารย์พระธาตุไปโปรยที่เขาสกนั้น ก็คณะแม่ชีศันสนีย์จะปฏิบัติที่เขาสก เค้านิมนต์ผมให้ไปเป็นเพื่อนว่าอยู่คนละฝั่งคลอง วันรุ่งแบบนี้พอตื่นขึ้นมาผมก็ไปบรรยายธรรมะให้คณะแม่ชี ตอนที่ผมไปทำตโปใหม่ ๆ คณะแม่ชีศันสนีย์อยากจะไปพักที่ตโปของพระธรรมศาลา ที่มีขวากั้น ก็บอกแม่ชีไปพัก มานอนสองสามวัน พอผมเข้ามาที่กรุงเทพก็ไปเยี่ยมบ่อย แม่ชีศันสนีย์เค้าประสบความสำเร็จตั้งเสถียรธรรม ตอนนี้ได้ยินว่ามาสร้างที่ใหม่ มีคนมอบที่ดินไม่ทราบว่าแถวแก่งกระจานหรือที่ไหน ผมยังไม่ได้รู้รายละเอียด แม่ชีศันสนีย์เค้าก็ทำงานประสบความสำเร็จเหมือนกัน เก่ง ก็จะว่าแม่ชีเนี่ย มีนโยบายสร้างเด็กจิตประภัสสร โดยให้ผู้หญิงที่มีท้อง มีครรภ์มาอยู่ในวัดปฏิบัติธรรม ลูกคลอดมาทุกคนสมบูรณ์ทั้งทางร่างกายและจิตใจ ถ้าแม่ชีมีลูกศิษย์แบบนี้เป็นร้อย ๆ การทำอะไรก็ทำได้ง่ายเพราะมีลูกศิษย์ได้มาปฏิบัติกับแม่ชี เมื่อการเดินมันมีประโยชน์ ประสบความสำเร็จ เราสวนโมกข์ยังขาด ยังขาดเรื่องการเดินแบบนี้ เรื่องการเดินผมคิดว่า ถ้าต้องการมีประโยชน์ เราได้ประโยชน์ด้วย ญาติโยมข้างทางเราเดินผ่านไป เค้าย่อมได้รับประโยชน์ด้วย วัดต่าง ๆ ได้รับประโยชน์ด้วย ผมคิดว่าถ้าพวกเรามีมากพอ ก็จะเตรียมการ บางทีการเดินในสมัยนี้มันมีรถมีราเยอะ มันจะต้องมีถือธง ธงนำ มีธง ธงธรรมจักร ก็จะมีลูกศิษย์ที่เป็นฆราวาสถือธงนำ ข้างหลังก็ถือธงตาม รับสมัคร ต้องลูกศิษย์ที่เป็นผู้ชายด้วย ถ้าใครสมัครจะเดินแบบนี้ แต่ว่าโยมผู้หญิงคงพาไปไม่ได้ พวกโยมผู้หญิงใครจะไปร่วมสัมมนากันที่สวนโมกข์อันดามันกัน ในวันที่ 29 ก็รับได้ แต่ว่าพวกผู้หญิงที่จะเดินพร้อมกับพระคงไม่อยากจะทำ อยากให้พระกับลูกศิษย์ฆราวาส เดินไป ก็น่าจะ 30 คน มันจะเป็นกลุ่มที่คนสนใจ และผมเอง แจ้งให้ผมทราบล่วงหน้า จะรับสมัครหลังจากสอบนักธรรมเสร็จแล้ว ดูว่ามีใครบ้างสนใจ แต่บางองค์ที่ว่ากำหนดเวลาออกพรรษาแล้วลาสิกขา จะเดินไปสักสี่ห้าวันก็ได้ ก็ยังรับแบบนี้ เดินสี่ห้าวันแล้วจะกลับ มาคิดว่า จะต้องมีรถคอยไปเยี่ยมไปเยียน ผมเอง ผมเดินไม่ได้ แต่ผมคิดว่าจะไปเยี่ยมบางจุด เพื่อนำการทำงานเนี่ยถ้าเราพร้อมเพรียงกัน สามัคคีกัน มันประสบความสำเร็จ ดังพุทธภาษิตว่า สุขา สังฆัสสะ สามัคคี ความพร้อมเพรียงของหมู่ของคณะมันทำให้เกิดความสุข สวนโมกข์เนี่ยเป็นที่รับรู้เป็นที่ที่คนสนใจ ทั้งในประเทศทั้งต่างประเทศ พวกเราอยู่ที่นี่ก็ลองคิดดูว่า ทำอะไรให้สวนโมกข์เข้มแข็ง ทำอะไรให้เราอยู่ที่สวนโมกข์ได้รับประโยชน์
เนี่ยผมคิดว่าต้องอาศัยคุณธรรมหลายอย่างที่ผมนำมาพูด นารถกรณธรรม ธรรมะสำหรับธรรมที่พึ่งชาวพุทธทุกคนต้องมี พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์เป็นที่พึ่ง พระธรรมเนี่ยสำคัญที่สุด เพราะความหมายของธรรมะมันกว้าง มันลึก ทั้งที่เราได้ยินได้ฟังท่านอาจารย์พุทธทาสได้พูดได้สั่งสอนเอาไว้ ผมก็นำคำสอนของท่านมาพูดบ่อย ๆ ว่าธรรมะมันมีถึง 4 ความหมาย ธรรมะคือธรรมชาติ ธรรมะคือกฎของธรรมชาติ ธรรมะคือหน้าที่ที่ต้องทำมันถูกต้องตามกฎของธรรมชาติ ธรรมะคือผลที่เกิดขึ้นจากการทำหน้าที่ ตัวของเราชีวิตของเรานั้น เป็นตัวธรรมชาติ ถ้าเราต้องการได้ที่พึ่งก็ต้องปฏิบัติตัวเองทางกาย ทางวาจา ทางจิตใจ ธรรมะแต่ละข้อ ธรรมะแต่ละหมวด ก็จะเกี่ยวกับชีวิตที่ยังมีจิต มีวิญญาณนี่เอง ที่ผมนำมาพูดตั้งแต่มี ศีล พหุสัจจะ กัลยาณมิตตตา โสวจัสสตา เรื่อยมาตามลำดับ แล้วก็วิริยารัมภะ วิริยารัมภะ คือ ปรารภความเพียรนั่นเอง อันความเพียรเนี่ยเป็นเหลี่ยมที่สำคัญ วิริเยน ทุกฺขขมจฺเจติ คนจะพ้นจากความทุกข์ ก็เพราะมาใช้ความเพียร อย่างโครงการที่ผมพูดให้ฟัง ว่าถ้าเราเดินไปเนี่ยก็ต้องใช้ความเพียรความพยายาม ความเพียรเอามาใช้ สามารถใช้ได้ทุกระดับ การศึกษาเล่าเรียน การทำมาหากิน หรือว่าอื่น ๆ รวมทั้งการปฏิบัติธรรมะระดับสูง เจริญสมาธิภาวนา ต้องมีความเพียร ไม่มีความเพียรสำเร็จไม่ได้ ชื่อของความเพียรมีหลายชื่อ คำว่าวิริยะ ก็คือความเพียรบนความกล้าหาญ วายามะ พยายาม สาตัจจะ ทำติดต่อกัน ต่อเนื่องกัน ก็ในความหมายของความเพียรความพยายาม อันความเพียรที่ถูกต้องเรียกว่า สัมมัปปธาน ปธาน ก็เป็นความเพียรเหมือนกัน คือเพียรป้องกันกิเลสไม่ให้เข้ามาภายในจิตใจของเรา เมื่อเวลามันเผลอก็ใช้ปหานปธาน ก็เพียรละขจัดมันออกไป และภาวนาปธาน เพียรอบรมให้กุศลมันเกิด กุศลที่ทำกันก็คือสมาธิ แล้วเกิดกุศล อนุรักขนาปธาน เพียรรักษากุศลเอาไว้ สิ่งที่เราทำแล้วต้องรักษามัน ถ้าไม่รักษามันก็หมด มันเสื่อม อย่างมาทำวัตรเช้า ทำวัตรเย็นก็ต้องเพียรปฏิบัติ ทำต่อเนื่อง ก็เกิดผลเป็นประโยชน์แก่ตัวเอง เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น ที่สำคัญที่สุด จะได้เป็นการรักษาพระพุทธศาสนาเอาไว้ แล้วก็เวลาต่อไปนี้ก็ปฏิบัติความเพียร ทางด้านจิตใจเพื่อเพียรให้กุศลมันเกิด จิตบริสุทธิ์ จิตตั้งมั่น จิตอ่อนโยน เวลาสมาธิมาก็เจริญปัญญาวิปัสสนา เห็นว่าสังขารทั้งหลายทั้งปวงมันไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่ทั่วตน ต้องใช้ความเพียรเท่านั้น หลาย ๆ เรื่องผมพูดในวันนี้ เป้าหมายคือว่า ต้องการให้ทุกคนได้ทำประโยชน์ ทุกรูปได้ทำประโยชน์ ประโยชน์ตน ประโยชน์ผู้อื่น และช่วยทำให้สวนโมกข์เข้มแข็ง เข้มแข็งมากขึ้น ที่ผมเคยพูดว่า ???ทำอย่าง???ไม่ได้ พวกเราเนี่ยอยู่กันมา สวดมนต์ ทำวัตรเช้า ทำวัตรเย็น แปลด้วย รู้เรื่อง มีกิจกรรมวันกรรมกร เสียสละเรี่ยวแรงทำงาน อะไรอ่ะเหรอ วัดไม่ได้จัดแบบนี้ แต่ว่าหลาย ๆ วัดเหมือนกัน พระทำงาน สร้างศาลาการเปรียญ สร้างโบสถ์ ทำไมท่านทำเองก็มี เข้มแข็ง บางองค์ แต่ว่าที่กำหนดเวลานั่นกรรมกรแบบสวนโมกข์ เพราะไม่ได้ว่าที่ไหนเค้าจัด และสวนโมกข์ก็มีมานานแล้ว และสวนโมกข์ยังมีชาวต่างประเทศข้ามมา??? ก็ได้รู้จักชาวต่างประเทศจากนั้นจากนี้ ที่ข้ามมา ไม่ได้มาทำที่สวนโมกข์ แต่ว่าโครงการที่ยังขาด อย่างพระธุดงค์เนี่ย ผมคิดว่าถ้าเราเสริมขึ้นมาอีกสักเรื่องหนึ่ง สวนโมกข์จะได้เข็มแข็งมากขึ้น ก็ลองไปพิจารณาดู ถ้าสนใจก็ค่อยสมัคร เมื่อเห็นคอมเมนท์ว่ามีพวกเรามากพอเกิน 20 รูป ผมก็จะได้จัดการและเตรียมการ ตอนนี้ยังแจ้ง??? บอกให้ทราบยังไม่ได้จัดการอะไร แต่วันที่ 29 นี้แน่นอน ผมจะไปสวนโมกข์อันดามัน ถ้าชีวิตยังอยู่ ถ้ายังไม่ตายซะก่อน ก็จะไป แต่ว่าชีวิตมันไม่แน่นอน โอกาสต่าง ๆ บางทีเราเตรียมว่าจะทำเสร็จแล้วก็ไม่ได้ทำ ความตายมันไม่รอใคร ขอให้ทุกคนอย่าประมาท ใช้ชีวิตให้มีประโยชน์ให้มีค่า ข้อปฏิบัติเล็ก ๆ น้อย ๆ